Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Көлбай Төгісов (1879, бұрынғы Семей облысы, Зайсан уезі, Шорға болысы – 1919, Омбы) – қоғам қайраткері, журналист, драматург. «Үш жүз», «Алаш Орда», «Түркістан» осы үш партияның құрылуына көп көмегін тигізген сол партиялардың белсенді зиялысы. Бірінші орыс революциясы тұсында патша өкіметінің жүргізіп отырған отарлық саясатына қарсы шығып, Қарқаралы хұзырхатын әзірлеуге қатысқан тұлға.
| Көлбай Төгісов | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | Шорға болысы, Зайсан уезі, Семей облысы, Ресей империясы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ұлты | қазақ |
| Қызметі | |
Өмірбаяны
Найман тайпасының Қаракерей руының Байжігіт бөлімінен шыққан. 1896 ж. Зайсандағы ауыл шаруашылық мектебін бітірген. Орыс тіліне жетік болғандықтан отарлық билік орындарының ұйғарымымен Зайсан уезінің бітімгерлік сотының тілмашы болып қызмет етті. Бірінші орыс революциясы тұсында Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынұлы, Ж.Ақпаев секілді қайраткерлермен бірге патша өкіметінің жүргізіп отырған отарлық саясатына қарсы шықты. Қарқаралы хұзырхатын әзірлеуге қатысты. 1906 ж. “Семипалатинский листок” газетінде патша өкіметінің қазақ халқына жасап жатқан қысымшылықтары жайлы мақалалар жариялады. Қазақ жеріне земство енгізу қажеттігін жақтады.
1909 ж. патша өкіметінің ұйғарымына орай “халықты бүлікке үндеуші” ретінде тұтқынға алынып, 1912 жылға дейін түрмеде отырды. Абақтыдан босағаннан кейін Семей өңірінде үш жыл мерзім аралығында тұру құқығынан айрылып, Қапалға жер аударылды. Ол Қапалда жүріп, “Айқап” журналында қазақ халқы арасындағы халық ағарту ісінің ахуалы жайлы мақалаларын жариялады. “Мамания” мектебін ашқан азаматтармен және онда дәріс берушілермен тығыз қарым-қатынаста болды. 1915 ж. “Надандық құрбаны” атты пьеса жазды. Оның бұл пьесасы Уфа қаласында басылып шықты. 1916 ж. Ташкентке келіп, сонда “Алаш” газетін шығаруды қолға алды.
Ақпан революциясынан кейін жергілікті халықтың саяси белсенділігін арттыру бағытында өткізілген іс-шараларға қызу ат салысты. Ташкентте құрылған “Шура и-ислам” ұйымына мүше болып кіріп, Қазалыда осы ұйымның бөлімшесін ашуға қатысты. 1917 ж. мамырда Мәскеуде өткен бүкілресейлік мұсылмандар кеңесіне мүше болып сайланды. Осы жылы жазда Зайсан у-не оралып, онда қазақ еңбекшілерінің съезін өткізуді ұйымдастырды. М.Әйтпеновпен бірге Омбыда “Үш жүз” партиясын құруға басшылық етті. Осы партияның атынан Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына депутаттыққа кандидат ретінде ұсынылды. “Алаш” партиясына қарсы үгіт жүргізіп, кеңестік билікпен ымыраға келді. 1918 ж. 21 сәуірде В.И. Ленин мен И.В. Сталинге кеңестік билікті қолдайтындығы жөнінде жеделхат жолдады. 1919 ж. наурызда Омбыда А.В. Колчак үстемдігі орнаған кезде абақтыға жабылып, сонда қаза тапты.
Дереккөздер
- Көлбай Төпісовтың әдеби мұрасы.
- “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kolbaj Togisov 1879 buryngy Semej oblysy Zajsan uezi Shorga bolysy 1919 Omby kogam kajratkeri zhurnalist dramaturg Үsh zhүz Alash Orda Tүrkistan osy үsh partiyanyn kuryluyna kop komegin tigizgen sol partiyalardyn belsendi ziyalysy Birinshi orys revolyuciyasy tusynda patsha okimetinin zhүrgizip otyrgan otarlyk sayasatyna karsy shygyp Қarkaraly huzyrhatyn әzirleuge katyskan tulga Kolbaj TogisovTugan kүni1879 1879 Tugan zheriShorga bolysy Zajsan uezi Semej oblysy Resej imperiyasyҚajtys bolgan kүni1919 1919 Қajtys bolgan zheriOmby Resej ImperiyasyAzamattygyResej imperiyasyҰltykazakҚyzmetikogam kajratkeri zhurnalist dramaturg ӨmirbayanyNajman tajpasynyn Қarakerej ruynyn Bajzhigit boliminen shykkan 1896 zh Zajsandagy auyl sharuashylyk mektebin bitirgen Orys tiline zhetik bolgandyktan otarlyk bilik oryndarynyn ujgarymymen Zajsan uezinin bitimgerlik sotynyn tilmashy bolyp kyzmet etti Birinshi orys revolyuciyasy tusynda Ә Bokejhanov A Bajtursynuly Zh Akpaev sekildi kajratkerlermen birge patsha okimetinin zhүrgizip otyrgan otarlyk sayasatyna karsy shykty Қarkaraly huzyrhatyn әzirleuge katysty 1906 zh Semipalatinskij listok gazetinde patsha okimetinin kazak halkyna zhasap zhatkan kysymshylyktary zhajly makalalar zhariyalady Қazak zherine zemstvo engizu kazhettigin zhaktady 1909 zh patsha okimetinin ujgarymyna oraj halykty bүlikke үndeushi retinde tutkynga alynyp 1912 zhylga dejin tүrmede otyrdy Abaktydan bosagannan kejin Semej onirinde үsh zhyl merzim aralygynda turu kukygynan ajrylyp Қapalga zher audaryldy Ol Қapalda zhүrip Ajkap zhurnalynda kazak halky arasyndagy halyk agartu isinin ahualy zhajly makalalaryn zhariyalady Mamaniya mektebin ashkan azamattarmen zhәne onda dәris berushilermen tygyz karym katynasta boldy 1915 zh Nadandyk kurbany atty pesa zhazdy Onyn bul pesasy Ufa kalasynda basylyp shykty 1916 zh Tashkentke kelip sonda Alash gazetin shygarudy kolga aldy Akpan revolyuciyasynan kejin zhergilikti halyktyn sayasi belsendiligin arttyru bagytynda otkizilgen is sharalarga kyzu at salysty Tashkentte kurylgan Shura i islam ujymyna mүshe bolyp kirip Қazalyda osy ujymnyn bolimshesin ashuga katysty 1917 zh mamyrda Mәskeude otken bүkilresejlik musylmandar kenesine mүshe bolyp sajlandy Osy zhyly zhazda Zajsan u ne oralyp onda kazak enbekshilerinin sezin otkizudi ujymdastyrdy M Әjtpenovpen birge Ombyda Үsh zhүz partiyasyn kuruga basshylyk etti Osy partiyanyn atynan Bүkilresejlik Қuryltaj zhinalysyna deputattykka kandidat retinde usynyldy Alash partiyasyna karsy үgit zhүrgizip kenestik bilikpen ymyraga keldi 1918 zh 21 sәuirde V I Lenin men I V Stalinge kenestik bilikti koldajtyndygy zhoninde zhedelhat zholdady 1919 zh nauryzda Ombyda A V Kolchak үstemdigi ornagan kezde abaktyga zhabylyp sonda kaza tapty DerekkozderKolbaj Topisovtyn әdebi murasy Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 Қazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 zhyl ISBN 9965 26 096 6 Bul makala kazak әdebieti turaly bastama makala Ony tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz