Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шолпан — күн жүйесіндегі оған жақын екінші ғаламшар. мен массасы жағынан Жерге жуық болғандықтан, ерте кезден-ақ ғалымдардың назарын өзіне аударған. Алайда, оны тұтасқан ақ бұлт қабаты қоршап жатқандықтан, бұл ғаламшардың табиғаты мен қозғалысын оптикалық бақылаулар арқылы анықтау қиындық келтірген. Дегенмен, радиобақылаулар нәтижесі күтпеген мәліметке қол жеткізді. Шолпан (Уранды есептемегенде) барлық ғаламшарлар айналатын жаққа кері бағытта, яғни өзінің Күнді айнала қозғалатын бағытына өз осі төңірегіндегі қарсы айналатын болып шықты. Ондағы күндік тәулік шамамен Жердегі 117 тәулікке тең.
 Шолпанныың шын түсі | ||||||||||
| Орбиталық сипаттамасы | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Афелиі: | 108,942,109 km 0.72823128 AU | |||||||||
| Перигелиі: | 107,476,259 km 0.71843270 AU | |||||||||
| Үлкен жарты осі: | km 0.723332 AU | |||||||||
| Эксцентриситет: | 0.0068 | |||||||||
| Орбитамен айналу: | күн 0.6151970 | |||||||||
| : | 583.92 days | |||||||||
| Орташа орбит. жылд-ғы: | 35.02 км/с | |||||||||
| Орбитаның қиғаштығы: | 3.39471° Күн экуаторына 3.86° | |||||||||
| Үдемелі түйін бойлығы: | 76.67069° | |||||||||
| Перигелий аргументі: | 54.85229° | |||||||||
| Серіктері: | Жоқ | |||||||||
| Физикалық сипаттамалары | ||||||||||
| Мағыналы радиусы: | 6051.8 ± 1.0 km 0.9499 Earths | |||||||||
| : | km² Жердің 0,902 | |||||||||
| Деңгейі: | 9.38×1011 km³ Жердің 0,857 | |||||||||
| Массасы: | kg Жердің 0,815 | |||||||||
| Тығыздығы: | 5.204 g/cm³ | |||||||||
| Экватордағы еркін түсу үдеуі: | 8.87 0,904 | |||||||||
| жыту жылдамдығы: | 10.46 км/с | |||||||||
| : | 243.0185 day | |||||||||
| Экватордағы айналым тездігі: | 6.52 км/сағ | |||||||||
| : | 177.36° | |||||||||
| Солтүстік полюстің : | 18 h 11 min 2 s 272.76° | |||||||||
| Солтүстік полюстің : | 67.16° | |||||||||
| Альбедо: | 0.65 | |||||||||
| Беттік темп-сы: |
| |||||||||
| Көрінетін жұлд. шама: | up to -4.6 | |||||||||
| : | 9.7" — 66.0" | |||||||||
| Атмосферасы | ||||||||||
| Беттік қысымы: | 9.3 | |||||||||
| Құрамы: | ~96.5% ~3.5% .015% .007% .002% .0017% .0012% .0007% trace trace trace | |||||||||
Оның Күннен орташа арақашықтығы 108 млн. км (0,723 ). Сидерлік айналу периоды 224 тәулік 16 сағат 49 мин 8 с. Жерден қараған бақылаушыға Шолпанның Күннен бұрыштық қашықтығы 48″-тан аспайды. Сондықтан ол Күн батқаннан кейін (кешкі жұлдыз) не Күн шығардың алдында (таңертеңгі жұлдыз) ғана аз уақыт көрініп тұрады. Шолпан – аспандағы ең жарық шырақ (Күн мен Aйдан кейінгі). Жалтырауының максимумы 4,4-жұлдыздық шамаға дейін жетеді. Шолпанның фазаларын (1610 жылы Г.Галилей ашқан) көру қабілеті ерекше жақсы адамдар жай көзбен де байқай алады. Төменгі тоғысуы кезінде Шолпанның бұрыштық диаметрі 64″-қа жетеді. Жер бетінде жүргізілген радиолокациялық бақылаулардың нәтижесі бойынша Шолпанның орташа радиусі 6050±0,5 км, массасы 0,9528 Жер массасындай. Шолпанды қоршаған қою атмосфераның бар екендігін, Шолпанның Күн дискісін басып өту кезін бақылай отырып, алғаш рет М.В. Ломоносов ашқан (1761). Шолпан атмосферасында көмір қышқыл газының (СО2) болатындығы спектроскопиялық жолмен анықталған. Шолпанның температурасы оның бетіне жақындаған сайын арта түсетіндігін Шолпанның төменгі атмосферасында алғаш рет кеңестік “Венера-4” (1967) автоматтық планетааралық стансасында тікелей жүргізілген өлшеулер көрсетті.
“Венера” (КСРО) және “Маринер” (АҚШ) автоматтық планета аралық стансаларында жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде Шолпан планетасы атмосферасының құрамы 97,3% көмірқышқыл газынан, 2%-дан кем азоттан, 0,1%-дан кем оттектен және 1%-дан кем су буынан тұратындығы анықталды. Зерттеулер нәтижесіне қарағанда Шолпан бетінің жарықтылығы шамамен 10 мың люкске тең. Ел аузында Ай Күнмен үзеңгілес жүретін болса, Шолпан Аймен тетелес келеді.
Салмағы мен тығыздығы
Шолпан – Күн жүйесіндегі үшінші кіші планета. Мұның диаметрі 12 100 км-ге тең. Салмағы Жер салмағының бестен төрт бөлігіндей және жағынан Жерге қарағанда кішкене төмен.
Шолпанның беті
Шолпанның беті және болады. Планетаның шамамен 65 %-ын мыңдаған жанартау таңбалаған жазықтар алып жатыр. Ал қалған бөлігін таулар, кратерлер және алады. тауы планетадағы ең биік нүкте болып табылады.
Ең ыстық планета
Шолпан – Күн жүйесіндегі ең ыстық планета. Планетадағы орташа температура шамамен ~800°Ғ тең. Бұл тіпті Меркурийдің да жоғары (ал Меркурий – Күнге ең жақын орналасқан планета). Шолпанның атмосферасы – барлық планеталардың ішіндегі ең тығызы. Атмосфера , азоттан, , күкірт қос тотығынан және күкірт қышқылы бөлшектерінен тұрады. Аталған химиялық элементтер планетадағы барлық жылуды жинап, оның өте ыстық болуына себеп болады.
Шолпанның меридианнан өтуі
Шолпанның меридианнан өтуі планета Күн мен Жердің ортасынан тікелей өтіп, Күннің кішкене бөлігін жауып қалған кезде орын алады. Меридианнан өту , яғни Ай Жер мен Күннің ортасынан өтіп бара жатып, Күннің бір бөлігін жауып қалған кезге ұқсайды. Бұл құбылысты ең алғаш 1639 жылдың 4 желтоқсанында британдық шіркеу қызметкері Джереми Хоррокс пен оның жолдасы Уильям Крабтри байқады. Ең соңғы рет Шолпанның меридианнан өтуі 2004 жылы болды. Бұл оқиғаны әлемдегі көптеген ғалымдар байқап, зерттеді. Шолпанның меридианнан келесі өтуі 2012 жылға болжанған.
=Шолпанның кезеңдері =
Жердің серігі секілді Шолпан да Жерден қарағанда бірде ұлғайып, бірде кішірейіп отырады. Мұндай өзгерулер планетаның Күнді айналуы барысында күн сәулесіне малынуына не қараңғыда қалуына байланысты болады. Шолпанның мұндай кезеңдерін ең алғаш рет 1610 жылы атақты астроном Галилео Галилей байқады.
Шолпан және мифология
Шолпан (Венера) махаббат және шұрайлылық құдайы болған. Сонымен қатар ол римдіктердің арғы тегі ретінде саналды. Ол көптеген римдік фестивальдар мен аңыздардың басты кейіпкері болған.
Дереккөздер
- Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; et.al. (2007). "Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 90: 155–180. :10.1007/s10569-007-9072-y. 0923-2958. http://adsabs.harvard.edu/doi/10.1007/s10569-007-9072-y. Retrieved 2007-08-28.
- Report on the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements of the planets and satellites. International Astronomical Union (2000). Тексерілді, 12 сәуір 2007.
- Venus: Facts & Figures (html). NASA. Тексерілді, 12 сәуір 2007.
- Space Topics: Compare the Planets: Mercury, Venus, Earth, The Moon, and Mars. Planetary Society. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қыркүйек 2006. Тексерілді, 12 сәуір 2007.
- Williams, Dr. David R. Venus Fact Sheet. NASA (сәуір 15, 2005). Тексерілді, 12 қазан 2007.
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Сыртқы сілтемелер
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Шолпан (ғаламшар) |
- Venus Profile Мұрағатталған 31 тамыздың 2011 жылы. by NASA's Solar System Exploration
- The Soviet Exploration of Venus, Image catalog
- The Nine Planets: Venus
- NASA page about the Venera missions
- Magellan mission home page
- Pioneer Venus information from NASA
- Detailed information about transits of Venus
- Geody Venus, a search engine for surface features
- Maps of Venus in NASA World Wind
- Chasing Venus, Observing the Transits of Venus Smithsonian Institution Libraries
- Venus Crater Database Lunar and Planetary Institute
- Calculate/show the current phase of Venus Мұрағатталған 22 қыркүйектің 2007 жылы. (U.S. Naval Observatory)
Дереккөздер
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sholpan kүn zhүjesindegi ogan zhakyn ekinshi galamshar men massasy zhagynan Zherge zhuyk bolgandyktan erte kezden ak galymdardyn nazaryn ozine audargan Alajda ony tutaskan ak bult kabaty korshap zhatkandyktan bul galamshardyn tabigaty men kozgalysyn optikalyk bakylaular arkyly anyktau kiyndyk keltirgen Degenmen radiobakylaular nәtizhesi kүtpegen mәlimetke kol zhetkizdi Sholpan Urandy eseptemegende barlyk galamsharlar ajnalatyn zhakka keri bagytta yagni ozinin Kүndi ajnala kozgalatyn bagytyna oz osi toniregindegi karsy ajnalatyn bolyp shykty Ondagy kүndik tәulik shamamen Zherdegi 117 tәulikke ten Sholpan Sholpannyyn shyn tүsiOrbitalyk sipattamasyAfelii 108 942 109 km 0 72823128 AUPerigelii 107 476 259 km 0 71843270 AUҮlken zharty osi km 0 723332 AUEkscentrisitet 0 0068Orbitamen ajnalu kүn 0 6151970 583 92 daysOrtasha orbit zhyld gy 35 02 km sOrbitanyn kigashtygy 3 39471 Kүn ekuatoryna 3 86 Үdemeli tүjin bojlygy 76 67069 Perigelij argumenti 54 85229 Serikteri ZhokFizikalyk sipattamalaryMagynaly radiusy 6051 8 1 0 km 0 9499 Earths km Zherdin 0 902Dengeji 9 38 1011 km Zherdin 0 857Massasy kg Zherdin 0 815Tygyzdygy 5 204 g cm Ekvatordagy erkin tүsu үdeui 8 87 0 904zhytu zhyldamdygy 10 46 km s 243 0185 dayEkvatordagy ajnalym tezdigi 6 52 km sag 177 36 Soltүstik polyustin 18 h 11 min 2 s 272 76 Soltүstik polyustin 67 16 Albedo 0 65Bettik temp sy en azmag en kop735 K461 85 CKorinetin zhuld shama up to 4 6 9 7 66 0 AtmosferasyBettik kysymy 9 3Қuramy 96 5 3 5 015 007 002 0017 0012 0007 trace trace traceSalystyrmaly үlkendikter Merkurij Sholpan Zher Mars Onyn Kүnnen ortasha arakashyktygy 108 mln km 0 723 Siderlik ajnalu periody 224 tәulik 16 sagat 49 min 8 s Zherden karagan bakylaushyga Sholpannyn Kүnnen buryshtyk kashyktygy 48 tan aspajdy Sondyktan ol Kүn batkannan kejin keshki zhuldyz ne Kүn shygardyn aldynda tanertengi zhuldyz gana az uakyt korinip turady Sholpan aspandagy en zharyk shyrak Kүn men Ajdan kejingi Zhaltyrauynyn maksimumy 4 4 zhuldyzdyk shamaga dejin zhetedi Sholpannyn fazalaryn 1610 zhyly G Galilej ashkan koru kabileti erekshe zhaksy adamdar zhaj kozben de bajkaj alady Tomengi togysuy kezinde Sholpannyn buryshtyk diametri 64 ka zhetedi Zher betinde zhүrgizilgen radiolokaciyalyk bakylaulardyn nәtizhesi bojynsha Sholpannyn ortasha radiusi 6050 0 5 km massasy 0 9528 Zher massasyndaj Sholpandy korshagan koyu atmosferanyn bar ekendigin Sholpannyn Kүn diskisin basyp otu kezin bakylaj otyryp algash ret M V Lomonosov ashkan 1761 Sholpan atmosferasynda komir kyshkyl gazynyn SO2 bolatyndygy spektroskopiyalyk zholmen anyktalgan Sholpannyn temperaturasy onyn betine zhakyndagan sajyn arta tүsetindigin Sholpannyn tomengi atmosferasynda algash ret kenestik Venera 4 1967 avtomattyk planetaaralyk stansasynda tikelej zhүrgizilgen olsheuler korsetti Venera KSRO zhәne Mariner AҚSh avtomattyk planeta aralyk stansalarynda zhүrgizilgen zertteulerdin nәtizhesinde Sholpan planetasy atmosferasynyn kuramy 97 3 komirkyshkyl gazynan 2 dan kem azottan 0 1 dan kem ottekten zhәne 1 dan kem su buynan turatyndygy anyktaldy Zertteuler nәtizhesine karaganda Sholpan betinin zharyktylygy shamamen 10 myn lyukske ten El auzynda Aj Kүnmen үzengiles zhүretin bolsa Sholpan Ajmen teteles keledi Salmagy men tygyzdygy Sholpan Kүn zhүjesindegi үshinshi kishi planeta Munyn diametri 12 100 km ge ten Salmagy Zher salmagynyn besten tort boligindej zhәne zhagynan Zherge karaganda kishkene tomen Sholpannyn beti Sholpannyn beti zhәne bolady Planetanyn shamamen 65 yn myndagan zhanartau tanbalagan zhazyktar alyp zhatyr Al kalgan boligin taular kraterler zhәne alady tauy planetadagy en biik nүkte bolyp tabylady En ystyk planeta Sholpan Kүn zhүjesindegi en ystyk planeta Planetadagy ortasha temperatura shamamen 800 Ғ ten Bul tipti Merkurijdin da zhogary al Merkurij Kүnge en zhakyn ornalaskan planeta Sholpannyn atmosferasy barlyk planetalardyn ishindegi en tygyzy Atmosfera azottan kүkirt kos totygynan zhәne kүkirt kyshkyly bolshekterinen turady Atalgan himiyalyk elementter planetadagy barlyk zhyludy zhinap onyn ote ystyk boluyna sebep bolady Sholpannyn meridiannan otui Sholpannyn meridiannan otui planeta Kүn men Zherdin ortasynan tikelej otip Kүnnin kishkene boligin zhauyp kalgan kezde oryn alady Meridiannan otu yagni Aj Zher men Kүnnin ortasynan otip bara zhatyp Kүnnin bir boligin zhauyp kalgan kezge uksajdy Bul kubylysty en algash 1639 zhyldyn 4 zheltoksanynda britandyk shirkeu kyzmetkeri Dzheremi Horroks pen onyn zholdasy Uilyam Krabtri bajkady En songy ret Sholpannyn meridiannan otui 2004 zhyly boldy Bul okigany әlemdegi koptegen galymdar bajkap zerttedi Sholpannyn meridiannan kelesi otui 2012 zhylga bolzhangan Sholpannyn kezenderi Zherdin serigi sekildi Sholpan da Zherden karaganda birde ulgajyp birde kishirejip otyrady Mundaj ozgeruler planetanyn Kүndi ajnaluy barysynda kүn sәulesine malynuyna ne karangyda kaluyna bajlanysty bolady Sholpannyn mundaj kezenderin en algash ret 1610 zhyly atakty astronom Galileo Galilej bajkady Sholpan zhәne mifologiya Sholpan Venera mahabbat zhәne shurajlylyk kudajy bolgan Sonymen katar ol rimdikterdin argy tegi retinde sanaldy Ol koptegen rimdik festivaldar men anyzdardyn basty kejipkeri bolgan Derekkozder Seidelmann P Kenneth Archinal B A A hearn M F et al 2007 Report of the IAU IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements 2006 Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 90 155 180 10 1007 s10569 007 9072 y 0923 2958 http adsabs harvard edu doi 10 1007 s10569 007 9072 y Retrieved 2007 08 28 Report on the IAU IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements of the planets and satellites International Astronomical Union 2000 Tekserildi 12 sәuir 2007 Venus Facts amp Figures html NASA Tekserildi 12 sәuir 2007 Space Topics Compare the Planets Mercury Venus Earth The Moon and Mars Planetary Society Basty derekkozinen muragattalgan 2 kyrkүjek 2006 Tekserildi 12 sәuir 2007 Williams Dr David R Venus Fact Sheet NASA sәuir 15 2005 Tekserildi 12 kazan 2007 Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 IX tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Syrtky siltemeler Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Sholpan galamshar Venus Profile Muragattalgan 31 tamyzdyn 2011 zhyly by NASA s Solar System Exploration The Soviet Exploration of Venus Image catalog The Nine Planets Venus NASA page about the Venera missions Magellan mission home page Pioneer Venus information from NASA Detailed information about transits of Venus Geody Venus a search engine for surface features Maps of Venus in NASA World Wind Chasing Venus Observing the Transits of Venus Smithsonian Institution Libraries Venus Crater Database Lunar and Planetary Institute Calculate show the current phase of Venus Muragattalgan 22 kyrkүjektin 2007 zhyly U S Naval Observatory Derekkozder