Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Оптика (гр. optіke – көзбен қабылдау жөніндегі ғылым, optas – көрінетін) – физиканың сәуле (жарық) шығару табиғатын, жарықтың таралуын және оның затпен әсерлесу құбылыстарын зерттейтін бөлімі.
Жарық
Жарық электро-магниттік толқын болғандықтан Оптика электро-магниттік өріс жөніндегі жалпы ілімнің (электрдинамиканың) бір бөлігі болып табылады. Оптикалық сәулелер толқын ұзындығы (λ) бойынша 1 нм-ден 1 мм-ге, бір жағынан рентген, ал екінші жағынан радиосәуленің микротолқындық диапазонына дейінгі аралықты қамтиды. Оптика қалыптасқан дәстүр бойынша геометриялық, физикалық және физиологиялық Оптика болып бөлінеді. Геометриялық Оптика жарықтың табиғатына назар аудармай, тек оның таралуының тәжірибелік заңдарына сүйеніп, өзара тәуелсіз жарық сәулелерінің біртекті ортада түзу сызықтар бойымен таралуын, әртекті орталар шекарасындағы шағылу және сыну заңдылықтарын зерттейді. Бұл заңдылықтар әр түрлі оптикалық құрылымдарды жобалауға, есептеуге (көзілдірік, микроскоп, телескоп, т.б.) мүмкіндік береді. Сонымен қатар ол жарық әртекті орта арқылы өткенде байқалатын құбылыстарды (сағым, кемпірқосақ, т.б.) зерттейді. Есептеу математикасының кеңінен қолданылуы, әдістемелерінің дамып жетілуі есептеу Оптикасы деген жаңа бағыттың дамуына алып келді. Жарық шамаларын өлшейтін Оптиканың фотометрия бөлімі де іс жүзінде жарықтың табиғатын ескермейді. Оның бірқатар мәселелері адам көзінің жарықты сезу, қабылдау қабілетіне байланысты шешіледі. Бұл заңдылықтар биофизика мен психологияға және көздің көру механизмдеріне сүйенетін физиол. Оптикада зерттеледі. Жарықтың табиғаты, оған байланысты әр түрлі оптикалық құбылыстар (интерференция, дифракция, полярлануы және жарықтың анизотроптық орталарда таралуы, т.б.) физикалық Оптикада зерттеледі. Жарықтың толқындық қасиеттері физикалық Оптиканың негізгі бөлімі – толқындық Оптикада зерттеледі. Толқындық Опитканың негізін Х.Гюйгенс (1629 – 1695), Т.Юнг (1773 – 1829), О.Френель (1788 – 1827) және т.б. қалаған. Гюйгенстің Оптикаға қосқан, осы кезге дейін маңызын жоймаған ең басты үлесі – Гюйгенс – Френель принципі.
Жарықталған оптика
Жарықталған оптика—кейбір элементтерінің жарық шағылу коэффициенттері оларға арнайы жапкыштар жағу жолымен азайтылған оптикалык жүйе.
Оптиканың жарықталуы
Оптиканың жарықталуы - оптикалық жүйе тетіктерінің шағылу коэффициентін оларға арнайы жапқыштар жағу жолымен азайту.
М.Фарадей
М.Фарадей (1791 – 1867) 1848 жылы жарықтың поляризация жазықтығының бұрылуын ашып, жарықтың көлденең электро-магниттік толқын екендігін және физиканың электрмагнетизм және Оптика бөлімдерінің арасындағы тікелей байланысты көрсетті. Фарадей тәжірибелерінің нәтижелеріне сүйеніп Дж.Максвелл (1831 – 1879) осы байланыстарды сипаттайтын электромагниттік өрістің біртұтас теңдеулерін (1865 – 67) қорытып шығарды. Жарық тарайтын ортаның қасиеттерін осы теңдеулердегі макроскопиялық тұрақтылар – диэлектрлік өтімділік (ε) пен магнит өтімділік (µ) сипаттайды. Ортаның сыну көрсеткіші осы тұрақтылар арқылы анықталады.
Лоренц
Жарықтың электро-магниттік теориясының Лоренцтің электрондық теориясымен толықтырылуы Оптиканың дамуындағы маңызды кезең болып саналады. Бірақ көптеген жетістіктерге қарамастан классикалық электрдинамика жарықтың шығу және жұтылу процестерін түбегейлі түсіндіре алмады. Абсолют қара дененің жылулық сәуле шығару энергиясының толқын ұзындығына тәуелділігін талдау теория мен тәжірибе арасындағы қайшылықты көрсетті.
М.Планк
Осы мәселені зерттеу (1900) арқылы М.Планк: қарапайым тербелмелі жүйе (атом, молекула) шығаратын не жұтатын электро-магниттік толқын энергиясы тербеліс жиілігіне пропорционал жеке үлестерден – кванттардан (фотондардан) тұрады деген тұжырымға келді.
А.Эйнштейн
Түсініктерге қайшы келген осы тұжырым негізінде А.Эйнштейн 1905 жылы фотоэффект құбылысының негізгі заңдарын түсіндірді. Фотоэффект құбылысы жарық табиғатындағы екіжақтылықты, толқындық та корпускулалық та қасиеттерді көрсетті. 1916 жылы Эйнштейн еріксіз сәуле шығару теориясын жасап, соның негізінде 1954 жылы сантиметрлік диапозонда еріксіз монохроматты сәуле шығаратын алғашқы кванттық генераторлар [мазерлер, А.М. Прохоров, Н.Г. Басов (КСРО) және Ч.Таунс (АҚШ)], 1960 жылы когеренттік жарық сәулесін шығаратын рубиндік лазер [Т.Мейман (АІШ)] жасалып, Оптиканың маңызы арта түсті. Лазерлерді қолдану атомның, молекуланың және конденсацияланған ортаның құрылысы мен оларда өтетін процестер жайлы мол деректер беретін лазерлік спектроскопияны күрт дамытты. 1948 жылы ағылшын физигі Д.Габор негізін қалаған голография әдісі лазер пайда болғаннан кейін нысанның көлемдік кескінін алудың, шапшаң өтетін процестерді тіркеудің және денелердегі ығысу мен кернеулерді зерттеудің жаңа мүмкіндіктерін туғызды. Жарық интерференциясы арқылы аса дәл өлшеу әдістері, кванттық оптикалық аппараттар (фотоэлементтер, фотоэлектрондық көбейткіштер, т.б.), полярлану мен дифракция құбылыстарына негізделген аса сезгіш оптикалық аппараттар өмірде кеңінен қолданылады. Фотографияның негізінде жатқан фотохимиялық процестер Оптика мен химияның шекарасындағы сала – фотохимияда зерттеледі. Өткен 20 ғасырдың 70-жылдары есептеу техникасы мен ақпараттану мәселелерін шешуге голография принциптерін қолдану интегралдық Оптика деген жаңа саланың дамуына алып келді. Лазердің қолданылуына байланысты Оптикалық локация және Оптикалық байланыс жүйелері пайда болды. Оптикалық құбылыстарды бақылау және талдау қазіргі заманның негізгі физикалық теориялары кванттық механика мен салыстырмалық теориясының пайда болуына себеп болды.
Радиооптика
Радиооптика - радиофизиканың және оптиканың когерентті электромагниттік толқындарды алу және оның қасиеттері жайлы жалпы теориялық ұғымдарды қамтитын бөлімі.
Оптикалық аспаптар
Оптикалық аспаптар — құрамында оптикалық үлкейткіш линзалар бар аспаптар. Оптикалық аспаптарға оптиметрлер, өлшеуіш микроскоптар, оптикаторлар және т.б. жатады.
Оптикалық әйнек
Оптикалық әйнек (орыс. оптическое стекло) - аса мөлдір біртекті химиялық түрақты әйнек. Оптикалық әйнек сыну көрсеткіші 1,47 ... 2,04 және дисперсия коэффициенті 70 ... 78. Оптикалық әйнек крон және флинт болып бөлінеді. Біріншісінде сыну көрсеткіші аз да дисперсиясы үлкен, ал екіншісінде сол көрсеткіштер керісінше болады. Оптикалық әйнек оптикалық құралдар мен аспаптарда қолданылады.
Оптикалық бұрышөлшер
Оптикалық бұрышөлшер (орыс. оптические угломеры) - 0 ... 180° бүрыштарды өлшеуге арналған аспап. Оның дәлдігі 5'.
Оптикалық күш
Оптикалық күш (орыс. оптическая сила) - оптикалық жүйенің сындыру әсерін сипаттайтын шама. Ауадағы оптикалық жүйе үшін Оптикалық күш Ф=1//; мүнда /— жүйенің фокустық қашықтығы, м, ал Ф диоптриямен көрсетіледі. Жинақтау линзаларының Оптикалық күш — оң, ал шашырату линзаларының Оптикалық күш — теріс болады.
Оптикалық сына
Оптикалық сына (орыс. оптический клин) — мөлдірлігі үзындық бойымен өзгеріп түратын тілімше түрдегі немесе оптикалық жүйелерде жарық сәулелер шоғын байсалды немесе сатылы түрде өзгерту үшін қолданылатын сына тәріздес диафрагма түріндегі құрылғы. Оптикалық сына фотометрияда, оптикалық спектроскопияда, сонымен қатар әртүрлі оптика-механикалық аспаптарда және т.б. қолданылады.
Оптикалық тығыздық
Оптикалық тығыздық (орыс. оптическая плотность) оптикалық ортаның сипаттамасы. Оптикалық тығыздық өту коэффициентіне г кері шаманың ондық логарифмімен көрсетіледі. D = lg (1/г). О.т. бояулардың қабаттарында, шаранағында және т.б. сіңіргіш заттарда айқындалған фотографиялық қабаттарда, жарық сүзгілерде және т.б. оптикалық бүйымдарда жарықтың сіңуін сипаттайды.
Оптикалық ұзындықөлшер
Оптикалық ұзындықөлшер (орыс. оптический длиномер) - жоғары дәлдікпен жасалынған, мысалы, тегіс бүрандалы мөлшерлегіштердің және т.с.с. тетіктердің сыртқы өлшемдерін абсолюттік, салыстырмалы түрде өлшеуге арналған аспап. Оптикалық ұзындықөлшер бөлу мөлшері 0,1 мкм. Оптикалық ұзындықөлшер өлшеуіш бастиектен, вертикальді тығыннан, микроскоптан тұрады.
Оптика-механикалық өлшеу аспаптары
Оптика-механикалық өлшеу аспаптары - (орыс. оптико-механические измерительные приборы) - әртүрлі бүйымдарды жоғары дәлдікпен өлшеуге арналған аспаптар. Сондықтан олар өнеркәсіпте кеңінен таралған. Оптика-механикалық өлшеу аспаптары механикалық бастиектерге қарағанда өлшеу шегі кең, цифрлық есептеуі бар көрсеткіш қалқаны да болуы мүмкін. Қажетіне қарай оларды өндіріс процестерін автоматты түрде басқаруда қолдануға болады. Оптика-механикалық өлшеу аспаптары түйіспелі (оптиметрлер, үзындықөлшер, өлшеу машиналары) және түйіспесіз (микроскоптар, проекторлар) түрлері болады.
Оптикатор
Оптикатор (орыс. оптикатор) — дәлдігі өте жоғары оптикалық схемалар мен механикалық серіппелі берілістерді қоса пайдалануға негізделген аспап. Микроскоптарға қарағанда сезгіштігі екі есе жоғары. Модельдеріне қарай оптикаторлардың бөлу мөлшері 0,0001 .... 0,001 мм. Өлшеу шектері • 0,012 ... 0,125 мм, рауалы қателіктері 0,05 ... 0,4 мкм.
Оптиметр
Оптиметр (гр. opto's — көрінетін және metre - өлшеймін) — өте дәл сызықтық өлшеулерге арналған салыстырмалы әдіспен өлшейтін аспап. Оптиметрде түрлендіргіш элементтің міндетін иінтіректі оптикалық механизм атқарады. Оптиметрдің горизонталды және вертикалды түрлері болады. Олар окулярмен немесе проекциялық экранмен жасалады. Бөлу мөлшері 0,2 және 1мкм, өлшеу шегі 500 мм.
Сілтемелер
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы, 7 том
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын- Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006. ISBN 9965-808-78-3
- Полиграфия, өлшеу техникасы, ағаш өңдеу жабдыктары және металл өңдеу техникасы мен технологиясы: Қазақша-орысша терминдердің түсіндірме сөздігі.
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Машинажасау. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-417-6
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Optika gr optike kozben kabyldau zhonindegi gylym optas korinetin fizikanyn sәule zharyk shygaru tabigatyn zharyktyn taraluyn zhәne onyn zatpen әserlesu kubylystaryn zerttejtin bolimi Zharyk Zharyk elektro magnittik tolkyn bolgandyktan Optika elektro magnittik oris zhonindegi zhalpy ilimnin elektrdinamikanyn bir boligi bolyp tabylady Optikalyk sәuleler tolkyn uzyndygy l bojynsha 1 nm den 1 mm ge bir zhagynan rentgen al ekinshi zhagynan radiosәulenin mikrotolkyndyk diapazonyna dejingi aralykty kamtidy Optika kalyptaskan dәstүr bojynsha geometriyalyk fizikalyk zhәne fiziologiyalyk Optika bolyp bolinedi Geometriyalyk Optika zharyktyn tabigatyna nazar audarmaj tek onyn taraluynyn tәzhiribelik zandaryna sүjenip ozara tәuelsiz zharyk sәulelerinin birtekti ortada tүzu syzyktar bojymen taraluyn әrtekti ortalar shekarasyndagy shagylu zhәne synu zandylyktaryn zerttejdi Bul zandylyktar әr tүrli optikalyk kurylymdardy zhobalauga esepteuge kozildirik mikroskop teleskop t b mүmkindik beredi Sonymen katar ol zharyk әrtekti orta arkyly otkende bajkalatyn kubylystardy sagym kempirkosak t b zerttejdi Esepteu matematikasynyn keninen koldanyluy әdistemelerinin damyp zhetilui esepteu Optikasy degen zhana bagyttyn damuyna alyp keldi Zharyk shamalaryn olshejtin Optikanyn fotometriya bolimi de is zhүzinde zharyktyn tabigatyn eskermejdi Onyn birkatar mәseleleri adam kozinin zharykty sezu kabyldau kabiletine bajlanysty sheshiledi Bul zandylyktar biofizika men psihologiyaga zhәne kozdin koru mehanizmderine sүjenetin fiziol Optikada zertteledi Zharyktyn tabigaty ogan bajlanysty әr tүrli optikalyk kubylystar interferenciya difrakciya polyarlanuy zhәne zharyktyn anizotroptyk ortalarda taraluy t b fizikalyk Optikada zertteledi Zharyktyn tolkyndyk kasietteri fizikalyk Optikanyn negizgi bolimi tolkyndyk Optikada zertteledi Tolkyndyk Opitkanyn negizin H Gyujgens 1629 1695 T Yung 1773 1829 O Frenel 1788 1827 zhәne t b kalagan Gyujgenstin Optikaga koskan osy kezge dejin manyzyn zhojmagan en basty үlesi Gyujgens Frenel principi Zharyktalgan optika Zharyktalgan optika kejbir elementterinin zharyk shagylu koefficientteri olarga arnajy zhapkyshtar zhagu zholymen azajtylgan optikalyk zhүje Optikanyn zharyktaluy Optikanyn zharyktaluy optikalyk zhүje tetikterinin shagylu koefficientin olarga arnajy zhapkyshtar zhagu zholymen azajtu M FaradejM Faradej 1791 1867 1848 zhyly zharyktyn polyarizaciya zhazyktygynyn buryluyn ashyp zharyktyn koldenen elektro magnittik tolkyn ekendigin zhәne fizikanyn elektrmagnetizm zhәne Optika bolimderinin arasyndagy tikelej bajlanysty korsetti Faradej tәzhiribelerinin nәtizhelerine sүjenip Dzh Maksvell 1831 1879 osy bajlanystardy sipattajtyn elektromagnittik oristin birtutas tendeulerin 1865 67 korytyp shygardy Zharyk tarajtyn ortanyn kasietterin osy tendeulerdegi makroskopiyalyk turaktylar dielektrlik otimdilik e pen magnit otimdilik µ sipattajdy Ortanyn synu korsetkishi osy turaktylar arkyly anyktalady LorencZharyktyn elektro magnittik teoriyasynyn Lorenctin elektrondyk teoriyasymen tolyktyryluy Optikanyn damuyndagy manyzdy kezen bolyp sanalady Birak koptegen zhetistikterge karamastan klassikalyk elektrdinamika zharyktyn shygu zhәne zhutylu procesterin tүbegejli tүsindire almady Absolyut kara denenin zhylulyk sәule shygaru energiyasynyn tolkyn uzyndygyna tәueldiligin taldau teoriya men tәzhiribe arasyndagy kajshylykty korsetti M PlankInterferenciya kubylysy Osy mәseleni zertteu 1900 arkyly M Plank karapajym terbelmeli zhүje atom molekula shygaratyn ne zhutatyn elektro magnittik tolkyn energiyasy terbelis zhiiligine proporcional zheke үlesterden kvanttardan fotondardan turady degen tuzhyrymga keldi A EjnshtejnTүsinikterge kajshy kelgen osy tuzhyrym negizinde A Ejnshtejn 1905 zhyly fotoeffekt kubylysynyn negizgi zandaryn tүsindirdi Fotoeffekt kubylysy zharyk tabigatyndagy ekizhaktylykty tolkyndyk ta korpuskulalyk ta kasietterdi korsetti 1916 zhyly Ejnshtejn eriksiz sәule shygaru teoriyasyn zhasap sonyn negizinde 1954 zhyly santimetrlik diapozonda eriksiz monohromatty sәule shygaratyn algashky kvanttyk generatorlar mazerler A M Prohorov N G Basov KSRO zhәne Ch Tauns AҚSh 1960 zhyly kogerenttik zharyk sәulesin shygaratyn rubindik lazer T Mejman AISh zhasalyp Optikanyn manyzy arta tүsti Lazerlerdi koldanu atomnyn molekulanyn zhәne kondensaciyalangan ortanyn kurylysy men olarda otetin procester zhajly mol derekter beretin lazerlik spektroskopiyany kүrt damytty 1948 zhyly agylshyn fizigi D Gabor negizin kalagan golografiya әdisi lazer pajda bolgannan kejin nysannyn kolemdik keskinin aludyn shapshan otetin procesterdi tirkeudin zhәne denelerdegi ygysu men kerneulerdi zertteudin zhana mүmkindikterin tugyzdy Zharyk interferenciyasy arkyly asa dәl olsheu әdisteri kvanttyk optikalyk apparattar fotoelementter fotoelektrondyk kobejtkishter t b polyarlanu men difrakciya kubylystaryna negizdelgen asa sezgish optikalyk apparattar omirde keninen koldanylady Fotografiyanyn negizinde zhatkan fotohimiyalyk procester Optika men himiyanyn shekarasyndagy sala fotohimiyada zertteledi Өtken 20 gasyrdyn 70 zhyldary esepteu tehnikasy men akparattanu mәselelerin sheshuge golografiya principterin koldanu integraldyk Optika degen zhana salanyn damuyna alyp keldi Lazerdin koldanyluyna bajlanysty Optikalyk lokaciya zhәne Optikalyk bajlanys zhүjeleri pajda boldy Optikalyk kubylystardy bakylau zhәne taldau kazirgi zamannyn negizgi fizikalyk teoriyalary kvanttyk mehanika men salystyrmalyk teoriyasynyn pajda boluyna sebep boldy RadiooptikaRadiooptika radiofizikanyn zhәne optikanyn kogerentti elektromagnittik tolkyndardy alu zhәne onyn kasietteri zhajly zhalpy teoriyalyk ugymdardy kamtityn bolimi Optikalyk aspaptarOptikalyk aspaptar kuramynda optikalyk үlkejtkish linzalar bar aspaptar Optikalyk aspaptarga optimetrler olsheuish mikroskoptar optikatorlar zhәne t b zhatady Optikalyk әjnekOptikalyk әjnek orys opticheskoe steklo asa moldir birtekti himiyalyk tүrakty әjnek Optikalyk әjnek synu korsetkishi 1 47 2 04 zhәne dispersiya koefficienti 70 78 Optikalyk әjnek kron zhәne flint bolyp bolinedi Birinshisinde synu korsetkishi az da dispersiyasy үlken al ekinshisinde sol korsetkishter kerisinshe bolady Optikalyk әjnek optikalyk kuraldar men aspaptarda koldanylady Optikalyk burysholsherOptikalyk burysholsher orys opticheskie uglomery 0 180 bүryshtardy olsheuge arnalgan aspap Onyn dәldigi 5 Optikalyk kүshOptikalyk kүsh orys opticheskaya sila optikalyk zhүjenin syndyru әserin sipattajtyn shama Auadagy optikalyk zhүje үshin Optikalyk kүsh F 1 mүnda zhүjenin fokustyk kashyktygy m al F dioptriyamen korsetiledi Zhinaktau linzalarynyn Optikalyk kүsh on al shashyratu linzalarynyn Optikalyk kүsh teris bolady Optikalyk synaOptikalyk syna orys opticheskij klin moldirligi үzyndyk bojymen ozgerip tүratyn tilimshe tүrdegi nemese optikalyk zhүjelerde zharyk sәuleler shogyn bajsaldy nemese satyly tүrde ozgertu үshin koldanylatyn syna tәrizdes diafragma tүrindegi kurylgy Optikalyk syna fotometriyada optikalyk spektroskopiyada sonymen katar әrtүrli optika mehanikalyk aspaptarda zhәne t b koldanylady Optikalyk tygyzdykOptikalyk tygyzdyk orys opticheskaya plotnost optikalyk ortanyn sipattamasy Optikalyk tygyzdyk otu koefficientine g keri shamanyn ondyk logarifmimen korsetiledi D lg 1 g O t boyaulardyn kabattarynda sharanagynda zhәne t b sinirgish zattarda ajkyndalgan fotografiyalyk kabattarda zharyk sүzgilerde zhәne t b optikalyk bүjymdarda zharyktyn sinuin sipattajdy Optikalyk uzyndykolsherOptikalyk uzyndykolsher orys opticheskij dlinomer zhogary dәldikpen zhasalyngan mysaly tegis bүrandaly molsherlegishterdin zhәne t s s tetikterdin syrtky olshemderin absolyuttik salystyrmaly tүrde olsheuge arnalgan aspap Optikalyk uzyndykolsher bolu molsheri 0 1 mkm Optikalyk uzyndykolsher olsheuish bastiekten vertikaldi tygynnan mikroskoptan turady Optika mehanikalyk olsheu aspaptaryOptika mehanikalyk olsheu aspaptary orys optiko mehanicheskie izmeritelnye pribory әrtүrli bүjymdardy zhogary dәldikpen olsheuge arnalgan aspaptar Sondyktan olar onerkәsipte keninen taralgan Optika mehanikalyk olsheu aspaptary mehanikalyk bastiekterge karaganda olsheu shegi ken cifrlyk esepteui bar korsetkish kalkany da boluy mүmkin Қazhetine karaj olardy ondiris procesterin avtomatty tүrde baskaruda koldanuga bolady Optika mehanikalyk olsheu aspaptary tүjispeli optimetrler үzyndykolsher olsheu mashinalary zhәne tүjispesiz mikroskoptar proektorlar tүrleri bolady OptikatorOptikator orys optikator dәldigi ote zhogary optikalyk shemalar men mehanikalyk serippeli berilisterdi kosa pajdalanuga negizdelgen aspap Mikroskoptarga karaganda sezgishtigi eki ese zhogary Modelderine karaj optikatorlardyn bolu molsheri 0 0001 0 001 mm Өlsheu shekteri 0 012 0 125 mm raualy katelikteri 0 05 0 4 mkm OptimetrOptimetr gr opto s korinetin zhәne metre olshejmin ote dәl syzyktyk olsheulerge arnalgan salystyrmaly әdispen olshejtin aspap Optimetrde tүrlendirgish elementtin mindetin iintirekti optikalyk mehanizm atkarady Optimetrdin gorizontaldy zhәne vertikaldy tүrleri bolady Olar okulyarmen nemese proekciyalyk ekranmen zhasalady Bolu molsheri 0 2 zhәne 1mkm olsheu shegi 500 mm SiltemelerZharykDerekkozderҚazak enciklopediyasy 7 tom Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Ғylymtanu Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar ҒӨF EKO 2006 ISBN 9965 808 78 3 Poligrafiya olsheu tehnikasy agash ondeu zhabdyktary zhәne metall ondeu tehnikasy men tehnologiyasy Қazaksha oryssha terminderdin tүsindirme sozdigi Қazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi Mashinazhasau Almaty Mektep baspasy 2007 ISBN 9965 36 417 6 Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Fizika Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar S Torajgyrov atyndagy Pavlodar memlekettik universiteti 2006 ISBN 9965 808 88 0Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet