Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Сағадат Герей (қырымтат. I Saadet Geray; 1492—1538) — 1524-1532 жылдары Герей әулетінен шыққан Қырым ханы. І Меңлі Герейдің ұлы.
| I Сағадат Герей қырымтат. I Saadet Geray | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 1524 — 1532 | ||||
| Ізашары | I Ғазы Герей | |||
| Ізбасары | I Ислам Герей | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Діні | ислам | |||
| Дүниеге келуі | 1492 | |||
| Қайтыс болуы | 1538 | |||
| Жерленді | Ыстанбұл | |||
| Династия | Герейлер | |||
| Әкесі | I Меңлі Герей | |||
| Балалары | Ахмет Герей (+1537) | |||
өңдеу  | ||||
Өмірбаяны
1511/1512 жылы Қырым ханы I Меңлі Герей сұлтан тағы үшін інілерімен бірге соғысқан күйеу баласы Осман ханзадасы Сәлім Явузға көмекке өзінің ұлы Сағадат бастаған үлкен татар жасағын жіберді. Татар әскерімен ханзада Сәлім Ыстанбұлға келді, сол жерде жаңа шеріктер оның жағына өтті. Ескі сұлтан II Баязит өзінің ұлы Сәлімнің пайдасына биліктен бас тартуға мәжбүр болды. Содан кейін I Сағадат Герей татар атты әскерімен бірге түрік әскерімен бірге бүлікші Сәлім бауырларына қарсы шайқасты, Анадолыдағы халықтық тәртіпсіздіктерді басуға қатысты. Сағадат Герей жаңа сұлтанның ең сенімді адамдарының бірі болды, ол тіпті өзінің қызын тұрмысқа берді.
Кейіннен ұзақ уақыт Ыстанбұлда құрметті кепіл ретінде өмір сүрген Қырым ханзадасы Сағадат Герей Османлы сұлтаны Сәлімнің, содан кейін оның ұлы Сүлейменнің ықыласына бөленді.
1523 жылы наурызда Қырым ханы I Мехмет Герей және оның үлкен ұлы әрі мұрагері Баһадүр Герей Астраханды сәтті басып алғаннан кейін одақтастары Мамай мен Ағыш ноғай мырзалары оларды қапияда өлтірді, содан кейін Қырым әскері талқандалды. Наурыз айының соңында ноғай мырзалары Қырым хандығына басып кіріп, татар ауылдарын тонап, қиратты. Ноғайлар ауылдарды өртеп, табын-табынымен малдарды айдап, жергілікті тұрғындарды өлтіріп, тұтқынға алды. Тек қана бекіністі қалалар мен шалғайдағы таулы аймақтар аман қалды. Ірі Қырым мырзалары 12 мыңдық әскер жинап, ноғайларға қарсы жорыққа шықты, бірақ жеңіліске ұшырап, түрік гарнизонының қорғауымен Орқапыны паналады. Сол уақытта казак жасақтарымен бекінісін қоршауға алып, қиратқан басшысы Қырым ұлыстарына шабуыл жасады.
1523 жылдың күзінде Ноғай ордасы кеткеннен кейін Қырым ақсүйектері қайтыс болған Мехмет Герей ханның аман қалған ұлдарының үлкені I Ғазы Герейді хан тағына отырғызды. Алайда, Қырым бейлері үміткер жайлы Ыстанбұлмен мақұлдаспады. Османлы сұлтан Сүлеймен бұл үміткерді қабылдамай, біраз уақыттан кейін Ыстанбұлдағы сұлтан сарайында ұзақ уақыт өмір сүрген ағасы Сағадат Герейді хан етіп тағайындады. Бұдан басқа, негізгі қырым мырзасы Меміш Шырын бей жас Ғазы Герей ханның билігіне наразы болып, Ыстанбұлға барып, сол жерден сұлтаннан Сағадат Герейді жаңа хан етіп тағайындауды сұрады.
1524 жылы сәуірде І Сағадат Герей түрік жаңа шеріктер жасағымен Ыстанбұлдан Қырымға жүзіп келіп, Кефеге тоқтады. Сұлтан растаған жаңа Қырым ханы өзінің інісі Ғазы Герейден ант қабылдау үшін оның келуін талап етті. 20 жастағы Ғазы Герей өзінің бауырлары Баба мен Шобан Герейлермен бірге Кефеге келді. О. Гайворонскийдің айтуынша, Ғазы Герей ханмен алғашқы кездесуінде өлтіріліп, оның бауырлары Баба мен Шобан Герейлер түрмеге қамалды. Хәлім Герей сұлтанның айтуынша, Қырым ханы Сағадат Герей інісі Ғазы Герейге шенін берген. Алайда, үш айдан кейін хан оның адалдығына сенімсізденіп, Ғазы Герейді шақырып алып, оны өлтіруге бұйрық береді. Жаңа қалғай болып бірінші Қырым ханы I Қажы Герейдің немересі Өзбек Герей тағайындалды.
Сағадат Герай билікке келгенде Қазан I Мехмет Гереймен одақтастық келісім негізінде және оның Астраханға қарсы жорығымен қатар бастаған Қазан мен Мәскеу арасындағы соғыс жалғасты. Сағадаттың сыртқы саясаттағы алғашқы қадамдарының бірі бейбітшілікке делдал болу болды, бірақ Мәскеу одан бас тартты. Сағадат, сонымен бірге, Астрахан хандығымен бейбіт қатынастар орнатып, мүмкіндігінше сол кезде бірде-бір үкімет болмаған Ноғай Ордасының жеке мырзаларымен бейбіт қатынастар орнатуға тырысты.
I Сағадат Герей таққа отырған кезде елді шонжарлар шайқасы әлсіреп, ноғай шапқыншылығы салдарынан күйреген күйде болды. Ол мемлекеттегі тәртіпті қалпына келтіріп, бірнеше маңызды қайта құруларды жүзеге асырды. Атап айтқанда, ол саяшы штатын Османлы үлгісі бойынша ұйымдастырып, артиллериялық бөлімдерді құрай, әскерді жаңартты (оған дейін Қырым әскері тек атты әскерлерден тұрды).
Қырым ханы мен татар ақсүйектері қарым-қатынасы шиеленісті болды. Сағадат Герейдің түрікшіл саясатына қырымдық бейлер наразы болды. Хан өзін түрік шенеуніктері мен сенімді адамдарымен қоршады. Шырын руынан қолдау алу үшін хан өзінің ағасы Ахмет Герейдің жесірі Шырынбекке үйленді. 1524 жылдың көктемінің соңында Сағадат Герей татар ақсүйектерінің көпшілігімен татуласты.
Қырым ханы Сағадат Герей (1524-1532) мәскеулік, поляк және литва жерлерінің оңтүстік иеліктеріне шапқыншылық ұйымдастырып, шабуыл жасады. 1524 жылы маусымда Сағадат Герей қарсы жорық жасады. Төрт ханзада: Өзбек Герей қалғай, Ислам Герей, Бүшек Герей және Жантұр Герей бастаған Қырым татарлары ордасы Литваның шекарасындағы иеліктерге басып кірді. Сапар сәтсіз аяқталды. Күзде, қайтып келе жатқанда, қырымдықтар Днепр өткелінде Семен Полозович пен Криштоф Кмитиц бастаған украин казактары тарапынан жеңіліске ұшырады.
Сол 1524 жылдың күзінде І Сағадат Герей І Мехмет Герейдің тірі қалған ұлдарының үлкені — I Ислам Гереймен хан тағына таласуды бастады. Ислам Герей хандыққа өзінің құқығын жариялап, көптеген ірі бейлік рулардың қолдауына ие болды. Сағадат Герей ханның түрікшіл саясатына наразы болған көптеген қырымдық бейлер І Ислам Герейді қолдады. Хан інісін өлтіруге бұйрық берді. Серіктестері ескерткен Ислам Герей Қырымнан ноғай қоныстарына қашып кетті. Көп ұзамай Ислам Герей Қырымға оралғанда көптеген мырзалар оның жағына өтті. Алдымен Ислам Герей Орқапы маңында ханның отарын, содан кейін Сағадат Герейдің анасы Махмұт Сұлтанды қолға түсірді. Ислам Герей өз әскерімен қаласын басып алды, онда оның жақтастары оны хан деп жариялады.
Тақтан айырылған хан Сағадат Герей солтүстікке қашып, Орқапыны паналады. 1524 жылы қарашада Ислам Герей өз әскерімен Орқапы бекінісін қоршауға алды. Қоршау үш айға созылды. Нәтижесінде Сағадат Герей татар бейлерінің көпшілігін Ислам Герейді тастап, оның жағына өтуге көндіре алды. 1525 жылы қаңтарда Ислам Герей Орқапы маңынан Ноғай ұлыстарына, Сүтана өзеніне қашып кетті. Тақты қайта иемденгенде, Сағадат Герей бұрын Қазан ханы болған бауыры Сахиб Герейді қалғай етіп тағайындады.
1525 жылдың көктемінде Ислам Герей жаңа күш жинап, Қырымға басып кіріп, онда қабырғалары түбінде шайқаста Сағадат Герейді жеңді. Түрік жасағымен (1700 адам) ханға көмекке келген Кефе пашасы да жеңіліске ұшырады. Ислам Герей өзінің қарсылас ағасын қуып, астананы екінші рет басып алды. 1525 жылдың күзінде ірі қырым мырзалары Бақтияр Шырын мырза және Дәулет Бақыт Барын мырза Ислам Герей ханға қарсы шығып, оны Қырымнан кетуге мәжбүр етті. Сағадат Герей хан тағына қайта оралды. Ислам Герей аздаған жақтастарымен ноғай қоныстарына шегінді.
1526 жылдың басында Ислам Герей тағы да Орқапыға жақындады. Аға мен іні ымыраға келіп, бітім жасасты. Сағадат Герей хан тағын сақтап қалды, ал Ислам Герей қалғай атағын алды. Қырым ханы Сағадат Герай (Ақшақұм) және оған іргелес аумақты інісі Ислам Герейге берді. Бұрынғы қалғай Сахиб Герей ханнан Төменгі Днепрдегі шекара бекіністерін алды.
1526-1527 жылдың қысында 30 мың адамнан тұратын қырым татарлары ордасы Польшаның және Ұлы Литва кінәздігінің оңтүстік жерлеріне басып кірді, олар көптеген есірейлер мен бай олжаларды қолға түсірді. 1527 жылы 27 қаңтарда қайтып келе жатқанда, қырымдықтар Киев түбінде Ольшаница өзеніндегі шайқаста Литва әскерінің ұлы Литва гетманы, кінәз бастаған литвалық раттан толық жеңіліске ұшырады.
1527 жылдың күзінде 40 мыңдық татар ордасының басында тұрған Ислам Герей қалғай оңтүстік орыс жерлеріне қарсы үлкен жорық жасады, бірақ орыс воеводалары Ока өзенінің жағасынан тойтарыс берді. Мәскеу воеводалары Дон өзеніне қарай шегініп бара жатқан орданың соңына түсіп, жол бойында бірнеше ірі татар жасақтарын талқандады.
1528 жылдың басында Қырым ханы Сағадат Герей інісі Ислам Герей қалғаймен күресті қайта бастады. Наурызда хан інісін жеңді. Шайқаста көптеген дегдар татар мырзалары, Ислам Герейдің жақтастары қаза тапты. Олардың арасында Шырын бейі Мемеш мырза болды. 1528 жылдың күзінде Ислам Герей Литваның оңтүстігіндегі иеліктерге келіп, Шеркесі маңында тұрақ құрып, сол жерден поляк королі әрі Литваның ұлы кінәзі Кәрі Сигизмундтен қолдау сұрады. Сигизмунд Казимирович украин казактарына Ислам Герейге әскери көмек көрсетуді бұйырды. 1529 жылдың көктемінде Ислам Герей Орқапыға жылжыды, ал украин казактары Днепр бойымен өзен кемелері арқылы жүзіп келді. Қырым ханы Сағадат Герей татар мырзаларының көп бөлігі інісінің жағына өтіп кетеді деп қорқып, оған бітім жасасуды ұсынып, хат жіберген. Ислам Герей Сағадат Герейді хан деп танып, Очаков бекінісін іргелес ұлыстармен бірге қайтарып алды.
1531 жылдың күзінде Қырым ханы Сағадат Герай ірі татар руы Шырын арасындағы қарым-қатыныс шиелініске түсті. Шырындардың басты мырзасы Бақтияр бей ханға қарсы қастандық ұйымдастырды. Қастандық жасаушылардың арасында Шырынбек (Сағадат Герейдің әйелі) және ханның немере інілері Бұшақ пен Жүсіп Герейлер болған. Бақтияр Шырын бей Шырындардың ата қонысы Қырымда (Ескі Қырым) ханды өлтіруді жоспарлап, сонда шақырды. Қырым ханы Сағадат Герей өзімен бірге Сахиб Герей қалғайды алып, Шырындарға аттанды. Хан мылтықтармен қаруланған түрік жаңа шеріктер мен сыпайлар жасақтарын ертіп шықты. Екі шырындық мырзалар - Доқұзақ пен Жүніс - ханға қашып, оған қастандық туралы хабарлады. Хан өз әскерімен Қырымды және бүкіл Шырын ұлыстарын басып алды. Сағадат Герейдің бұйрығымен Бұшақ пен Жүсіп Герей ханзадалар, Бақтияр Шырын бей ұлдары және інілерімен бірге тұтқынға алынып, өлім жазасына кесілді. Хан өзінің адал Доқұзақ мырзаны жаңа Шырын бейі етіп тағайындады. Шырынбек ханша Қырық Ор бекінісіне қамалды. Тірі қалған Шырын мырзаларының бір бөлігі Ислам Герейге қашып кетті.
1531 жылдың соңында Ислам Герей ағасымен хан тағына таласуды жалғастырды. Ханзада Орқапының жанында Шырын мырзаларымен бірге болды. 1532 жылы ақпанда Ислам Герей мен қасына келіп, сол жерден ұлы Литва кінәзі көмек пен қорғауды сұрады.
1532 жылдың көктемінде Татар ордасының басында Қырым ханы Сағадат Герей түрік жаңа шеріктер жасақтары (1500 адам) және артиллериямен Литва шекарасындағы иеліктерге қарсы жорық жасады. Сағадат Герей қоршауға алды, оны қорғауын Шеркесі мен Канев қожайыны Евстафий Дашкевич басқарды. Шеркесі қоршауы бір айға созылды. бастаған Литва гарнизоны жаудың барлық шабуылдарын тойтырды. Осы уақытта ханзада Ислам Герей өзінің жақтастарымен бірге Доннан тыс далада Мәскеу үкіметімен келіссөздер жүргізді.
1532 жылы мамырда Қырым ханы Сағадат Герей хан тағынан өз еркімен бас тартып, Ыстанбұлға кетті. Кейінірек Сағадат Герей Сефевидтік Иранға қарсы жорығы кезінде Сүлеймен сұлтанмен бірге жүрді. Сағадат Герей сұлтаннан үлкен зейнетақы (жылына 300 000 ақша) алды.
1538 жылы 46 жастағы І Сағадат Герей тақтан бас тартқаннан кейін алты жылдан соң дүниеден өтіп, Ыстанбұлда жерленген.
Дереккөздер
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 95 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 155 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 96 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 154 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 157 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 158 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 169 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 170 б.
- Р. Ю. Почекаев. Орда патшалары. Санкт-Петербург, Еуразия, 2010
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 178 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 179 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 181 б.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
I Sagadat Gerej kyrymtat I Saadet Geray 1492 1538 1524 1532 zhyldary Gerej әuletinen shykkan Қyrym hany I Menli Gerejdin uly I Sagadat Gerej kyrymtat I Saadet GerayLauazymyTu 11 Bileushi Padishaһ zhәne Ұly Қyrym hany Tu1524 1532Izashary I Ғazy GerejIzbasary I Islam GerejӨmirbayanyDini islamDүniege kelui 1492 1492 Қajtys boluy 1538 1538 Zherlendi YstanbulDinastiya GerejlerӘkesi I Menli GerejBalalary Ahmet Gerej 1537 ondeu Өmirbayany1511 1512 zhyly Қyrym hany I Menli Gerej sultan tagy үshin inilerimen birge sogyskan kүjeu balasy Osman hanzadasy Sәlim Yavuzga komekke ozinin uly Sagadat bastagan үlken tatar zhasagyn zhiberdi Tatar әskerimen hanzada Sәlim Ystanbulga keldi sol zherde zhana sherikter onyn zhagyna otti Eski sultan II Bayazit ozinin uly Sәlimnin pajdasyna bilikten bas tartuga mәzhbүr boldy Sodan kejin I Sagadat Gerej tatar atty әskerimen birge tүrik әskerimen birge bүlikshi Sәlim bauyrlaryna karsy shajkasty Anadolydagy halyktyk tәrtipsizdikterdi basuga katysty Sagadat Gerej zhana sultannyn en senimdi adamdarynyn biri boldy ol tipti ozinin kyzyn turmyska berdi Kejinnen uzak uakyt Ystanbulda kurmetti kepil retinde omir sүrgen Қyrym hanzadasy Sagadat Gerej Osmanly sultany Sәlimnin sodan kejin onyn uly Sүlejmennin ykylasyna bolendi 1523 zhyly nauryzda Қyrym hany I Mehmet Gerej zhәne onyn үlken uly әri murageri Baһadүr Gerej Astrahandy sәtti basyp algannan kejin odaktastary Mamaj men Agysh nogaj myrzalary olardy kapiyada oltirdi sodan kejin Қyrym әskeri talkandaldy Nauryz ajynyn sonynda nogaj myrzalary Қyrym handygyna basyp kirip tatar auyldaryn tonap kiratty Nogajlar auyldardy ortep tabyn tabynymen maldardy ajdap zhergilikti turgyndardy oltirip tutkynga aldy Tek kana bekinisti kalalar men shalgajdagy tauly ajmaktar aman kaldy Iri Қyrym myrzalary 12 myndyk әsker zhinap nogajlarga karsy zhorykka shykty birak zheniliske ushyrap tүrik garnizonynyn korgauymen Orkapyny panalady Sol uakytta kazak zhasaktarymen bekinisin korshauga alyp kiratkan basshysy Қyrym ulystaryna shabuyl zhasady 1523 zhyldyn kүzinde Nogaj ordasy ketkennen kejin Қyrym aksүjekteri kajtys bolgan Mehmet Gerej hannyn aman kalgan uldarynyn үlkeni I Ғazy Gerejdi han tagyna otyrgyzdy Alajda Қyrym bejleri үmitker zhajly Ystanbulmen makuldaspady Osmanly sultan Sүlejmen bul үmitkerdi kabyldamaj biraz uakyttan kejin Ystanbuldagy sultan sarajynda uzak uakyt omir sүrgen agasy Sagadat Gerejdi han etip tagajyndady Budan baska negizgi kyrym myrzasy Memish Shyryn bej zhas Ғazy Gerej hannyn biligine narazy bolyp Ystanbulga baryp sol zherden sultannan Sagadat Gerejdi zhana han etip tagajyndaudy surady 1524 zhyly sәuirde I Sagadat Gerej tүrik zhana sherikter zhasagymen Ystanbuldan Қyrymga zhүzip kelip Kefege toktady Sultan rastagan zhana Қyrym hany ozinin inisi Ғazy Gerejden ant kabyldau үshin onyn keluin talap etti 20 zhastagy Ғazy Gerej ozinin bauyrlary Baba men Shoban Gerejlermen birge Kefege keldi O Gajvoronskijdin ajtuynsha Ғazy Gerej hanmen algashky kezdesuinde oltirilip onyn bauyrlary Baba men Shoban Gerejler tүrmege kamaldy Hәlim Gerej sultannyn ajtuynsha Қyrym hany Sagadat Gerej inisi Ғazy Gerejge shenin bergen Alajda үsh ajdan kejin han onyn adaldygyna senimsizdenip Ғazy Gerejdi shakyryp alyp ony oltiruge bujryk beredi Zhana kalgaj bolyp birinshi Қyrym hany I Қazhy Gerejdin nemeresi Өzbek Gerej tagajyndaldy Sagadat Geraj bilikke kelgende Қazan I Mehmet Gerejmen odaktastyk kelisim negizinde zhәne onyn Astrahanga karsy zhorygymen katar bastagan Қazan men Mәskeu arasyndagy sogys zhalgasty Sagadattyn syrtky sayasattagy algashky kadamdarynyn biri bejbitshilikke deldal bolu boldy birak Mәskeu odan bas tartty Sagadat sonymen birge Astrahan handygymen bejbit katynastar ornatyp mүmkindiginshe sol kezde birde bir үkimet bolmagan Nogaj Ordasynyn zheke myrzalarymen bejbit katynastar ornatuga tyrysty I Sagadat Gerej takka otyrgan kezde eldi shonzharlar shajkasy әlsirep nogaj shapkynshylygy saldarynan kүjregen kүjde boldy Ol memlekettegi tәrtipti kalpyna keltirip birneshe manyzdy kajta kurulardy zhүzege asyrdy Atap ajtkanda ol sayashy shtatyn Osmanly үlgisi bojynsha ujymdastyryp artilleriyalyk bolimderdi kuraj әskerdi zhanartty ogan dejin Қyrym әskeri tek atty әskerlerden turdy Қyrym hany men tatar aksүjekteri karym katynasy shielenisti boldy Sagadat Gerejdin tүrikshil sayasatyna kyrymdyk bejler narazy boldy Han ozin tүrik sheneunikteri men senimdi adamdarymen korshady Shyryn ruynan koldau alu үshin han ozinin agasy Ahmet Gerejdin zhesiri Shyrynbekke үjlendi 1524 zhyldyn kokteminin sonynda Sagadat Gerej tatar aksүjekterinin kopshiligimen tatulasty Қyrym hany Sagadat Gerej 1524 1532 mәskeulik polyak zhәne litva zherlerinin ontүstik ielikterine shapkynshylyk ujymdastyryp shabuyl zhasady 1524 zhyly mausymda Sagadat Gerej karsy zhoryk zhasady Tort hanzada Өzbek Gerej kalgaj Islam Gerej Bүshek Gerej zhәne Zhantur Gerej bastagan Қyrym tatarlary ordasy Litvanyn shekarasyndagy ielikterge basyp kirdi Sapar sәtsiz ayaktaldy Kүzde kajtyp kele zhatkanda kyrymdyktar Dnepr otkelinde Semen Polozovich pen Krishtof Kmitic bastagan ukrain kazaktary tarapynan zheniliske ushyrady Sol 1524 zhyldyn kүzinde I Sagadat Gerej I Mehmet Gerejdin tiri kalgan uldarynyn үlkeni I Islam Gerejmen han tagyna talasudy bastady Islam Gerej handykka ozinin kukygyn zhariyalap koptegen iri bejlik rulardyn koldauyna ie boldy Sagadat Gerej hannyn tүrikshil sayasatyna narazy bolgan koptegen kyrymdyk bejler I Islam Gerejdi koldady Han inisin oltiruge bujryk berdi Seriktesteri eskertken Islam Gerej Қyrymnan nogaj konystaryna kashyp ketti Kop uzamaj Islam Gerej Қyrymga oralganda koptegen myrzalar onyn zhagyna otti Aldymen Islam Gerej Orkapy manynda hannyn otaryn sodan kejin Sagadat Gerejdin anasy Mahmut Sultandy kolga tүsirdi Islam Gerej oz әskerimen kalasyn basyp aldy onda onyn zhaktastary ony han dep zhariyalady Taktan ajyrylgan han Sagadat Gerej soltүstikke kashyp Orkapyny panalady 1524 zhyly karashada Islam Gerej oz әskerimen Orkapy bekinisin korshauga aldy Қorshau үsh ajga sozyldy Nәtizhesinde Sagadat Gerej tatar bejlerinin kopshiligin Islam Gerejdi tastap onyn zhagyna otuge kondire aldy 1525 zhyly kantarda Islam Gerej Orkapy manynan Nogaj ulystaryna Sүtana ozenine kashyp ketti Takty kajta iemdengende Sagadat Gerej buryn Қazan hany bolgan bauyry Sahib Gerejdi kalgaj etip tagajyndady 1525 zhyldyn kokteminde Islam Gerej zhana kүsh zhinap Қyrymga basyp kirip onda kabyrgalary tүbinde shajkasta Sagadat Gerejdi zhendi Tүrik zhasagymen 1700 adam hanga komekke kelgen Kefe pashasy da zheniliske ushyrady Islam Gerej ozinin karsylas agasyn kuyp astanany ekinshi ret basyp aldy 1525 zhyldyn kүzinde iri kyrym myrzalary Baktiyar Shyryn myrza zhәne Dәulet Bakyt Baryn myrza Islam Gerej hanga karsy shygyp ony Қyrymnan ketuge mәzhbүr etti Sagadat Gerej han tagyna kajta oraldy Islam Gerej azdagan zhaktastarymen nogaj konystaryna shegindi 1526 zhyldyn basynda Islam Gerej tagy da Orkapyga zhakyndady Aga men ini ymyraga kelip bitim zhasasty Sagadat Gerej han tagyn saktap kaldy al Islam Gerej kalgaj atagyn aldy Қyrym hany Sagadat Geraj Akshakum zhәne ogan irgeles aumakty inisi Islam Gerejge berdi Buryngy kalgaj Sahib Gerej hannan Tomengi Dneprdegi shekara bekinisterin aldy 1526 1527 zhyldyn kysynda 30 myn adamnan turatyn kyrym tatarlary ordasy Polshanyn zhәne Ұly Litva kinәzdiginin ontүstik zherlerine basyp kirdi olar koptegen esirejler men baj olzhalardy kolga tүsirdi 1527 zhyly 27 kantarda kajtyp kele zhatkanda kyrymdyktar Kiev tүbinde Olshanica ozenindegi shajkasta Litva әskerinin uly Litva getmany kinәz bastagan litvalyk rattan tolyk zheniliske ushyrady 1527 zhyldyn kүzinde 40 myndyk tatar ordasynyn basynda turgan Islam Gerej kalgaj ontүstik orys zherlerine karsy үlken zhoryk zhasady birak orys voevodalary Oka ozeninin zhagasynan tojtarys berdi Mәskeu voevodalary Don ozenine karaj sheginip bara zhatkan ordanyn sonyna tүsip zhol bojynda birneshe iri tatar zhasaktaryn talkandady 1528 zhyldyn basynda Қyrym hany Sagadat Gerej inisi Islam Gerej kalgajmen kүresti kajta bastady Nauryzda han inisin zhendi Shajkasta koptegen degdar tatar myrzalary Islam Gerejdin zhaktastary kaza tapty Olardyn arasynda Shyryn beji Memesh myrza boldy 1528 zhyldyn kүzinde Islam Gerej Litvanyn ontүstigindegi ielikterge kelip Sherkesi manynda turak kuryp sol zherden polyak koroli әri Litvanyn uly kinәzi Kәri Sigizmundten koldau surady Sigizmund Kazimirovich ukrain kazaktaryna Islam Gerejge әskeri komek korsetudi bujyrdy 1529 zhyldyn kokteminde Islam Gerej Orkapyga zhylzhydy al ukrain kazaktary Dnepr bojymen ozen kemeleri arkyly zhүzip keldi Қyrym hany Sagadat Gerej tatar myrzalarynyn kop boligi inisinin zhagyna otip ketedi dep korkyp ogan bitim zhasasudy usynyp hat zhibergen Islam Gerej Sagadat Gerejdi han dep tanyp Ochakov bekinisin irgeles ulystarmen birge kajtaryp aldy 1531 zhyldyn kүzinde Қyrym hany Sagadat Geraj iri tatar ruy Shyryn arasyndagy karym katynys shieliniske tүsti Shyryndardyn basty myrzasy Baktiyar bej hanga karsy kastandyk ujymdastyrdy Қastandyk zhasaushylardyn arasynda Shyrynbek Sagadat Gerejdin әjeli zhәne hannyn nemere inileri Bushak pen Zhүsip Gerejler bolgan Baktiyar Shyryn bej Shyryndardyn ata konysy Қyrymda Eski Қyrym handy oltirudi zhosparlap sonda shakyrdy Қyrym hany Sagadat Gerej ozimen birge Sahib Gerej kalgajdy alyp Shyryndarga attandy Han myltyktarmen karulangan tүrik zhana sherikter men sypajlar zhasaktaryn ertip shykty Eki shyryndyk myrzalar Dokuzak pen Zhүnis hanga kashyp ogan kastandyk turaly habarlady Han oz әskerimen Қyrymdy zhәne bүkil Shyryn ulystaryn basyp aldy Sagadat Gerejdin bujrygymen Bushak pen Zhүsip Gerej hanzadalar Baktiyar Shyryn bej uldary zhәne inilerimen birge tutkynga alynyp olim zhazasyna kesildi Han ozinin adal Dokuzak myrzany zhana Shyryn beji etip tagajyndady Shyrynbek hansha Қyryk Or bekinisine kamaldy Tiri kalgan Shyryn myrzalarynyn bir boligi Islam Gerejge kashyp ketti 1531 zhyldyn sonynda Islam Gerej agasymen han tagyna talasudy zhalgastyrdy Hanzada Orkapynyn zhanynda Shyryn myrzalarymen birge boldy 1532 zhyly akpanda Islam Gerej men kasyna kelip sol zherden uly Litva kinәzi komek pen korgaudy surady 1532 zhyldyn kokteminde Tatar ordasynyn basynda Қyrym hany Sagadat Gerej tүrik zhana sherikter zhasaktary 1500 adam zhәne artilleriyamen Litva shekarasyndagy ielikterge karsy zhoryk zhasady Sagadat Gerej korshauga aldy ony korgauyn Sherkesi men Kanev kozhajyny Evstafij Dashkevich baskardy Sherkesi korshauy bir ajga sozyldy bastagan Litva garnizony zhaudyn barlyk shabuyldaryn tojtyrdy Osy uakytta hanzada Islam Gerej ozinin zhaktastarymen birge Donnan tys dalada Mәskeu үkimetimen kelissozder zhүrgizdi 1532 zhyly mamyrda Қyrym hany Sagadat Gerej han tagynan oz erkimen bas tartyp Ystanbulga ketti Kejinirek Sagadat Gerej Sefevidtik Iranga karsy zhorygy kezinde Sүlejmen sultanmen birge zhүrdi Sagadat Gerej sultannan үlken zejnetaky zhylyna 300 000 aksha aldy 1538 zhyly 46 zhastagy I Sagadat Gerej taktan bas tartkannan kejin alty zhyldan son dүnieden otip Ystanbulda zherlengen DerekkozderO Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 95 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 155 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 96 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 154 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 157 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 158 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 169 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 170 b R Yu Pochekaev Orda patshalary Sankt Peterburg Euraziya 2010 O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 178 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 179 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 181 b