Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Меңлі Герей (қырымтат. I Meñli Geray; 1445 – 1515) – Герей әулетінен шыққан Қырым ханы (1467, 1469—1475, 1478—1515). Қырым хандығын құрған Қажы Герейдің алтыншы ұлы.
| I Меңлі Герей қырымтат. I Meñli Geray | ||||
 | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 1467 | ||||
| Ізашары | Нұрдәулет | |||
| Ізбасары | Нұрдәулет | |||
| ||||
| 1469 — 1475 | ||||
| Ізашары | Нұрдәулет | |||
| Ізбасары | Нұрдәулет | |||
| ||||
| 1478 — 1515 | ||||
| Ізашары | Нұрдәулет | |||
| Ізбасары | I Мехмет Герей | |||
| ||||
| 1491 | ||||
| Ізашары | ||||
| Ізбасары | Ибақ | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Діні | ислам | |||
| Дүниеге келуі | 1445 Қырым | |||
| Қайтыс болуы | 17 сәуір 1515 Қырым | |||
| Жерленді | Қажы Герей дүрбесі, , Бақшасарай | |||
| Династия | Герейлер | |||
| Әкесі | I Қажы Герей | |||
| Жұбайы | Заян Сұлтан Нұрсұлтан Махдұм Сұлтан | |||
| Балалары | ұлдары: Мехмет, Ахмет, Бұрнаш, Фатих, Сағадат, Мүбарак, Сахиб, Махмұт қыздары: Айша қатын, Алағұнқа, Махдұм Шаһ, Мағым, Құтлы Сұлтан, Мехри Сұлтан | |||
| I Меңлі Герей Ортаққорда | ||||
өңдеу  | ||||
Өмірбаяны
Меңлі Герейдің жастық шағы туралы деректің жоқтың қасы, бірақ оның генуялық Кефе колония-қаласында тәрбиеленгені туралы болжамдар бар. Оның генуя диалектісін білгені, поэзия мен тарихқа қызығушылығы белгілі.
Билік үшін күрес
Қырым хандығының негізін салған Қажы Герей қайтыс болардан бұрын ордада бүлік тудырып, хандық тақты тартып алмақшы болды деген айыппен үлкен ұлы Хайдарды хан болу құқығынан айырады. Қажы Керей қайтыс болғанда тақ мұрагерлігі оның екінші ұлы бұйырды.
1466 жылы Меңлі Герей хандықты тартып алды. Бірақ бірнеше айдан кейін жақтайтын ақсүйектердің қарсылығымен тақтан түсті.
1468 жылы Меңлі Керей Қырымдағы қаласындағы тұрғындарының көмегімен екінші рет Нұр Дәулетті тақтан түсіріп, ел билігін қолға алды. Бірақ 1475 жылы Нұр Дәулетті жақтайтындар оны тағы да тақтан түсірді және сол жылы ол Түрік әскеріне қолға түсіп, үш жылдан кейін түрік сұлтанның жарлығымен Қырымға оралып, хандық таққа жайғасты.
Меңлі Герей тұсында Қырым хандығы Алтын Ордадан біржола бөлініп шықты, бірақ 1475 жылдан вассалдық тәуелділікке түсті. Алтын Ордаға қарсы күресте Меңлі Керей өкіметінің нығаюына Мәскеумен одақтастықтың септігі тиді. Алтын Ордаға бағыныштылықтан құтылу үшін қырымдықтарды пайдаланды. Меңлі Керей Польша-Литва мемлекетіне шапқыншылықты жиілетіп, -нің 1480 жылы жорық жасауына мүмкіндік бермеді. 1502 жылы Меңлі Керей Шейх Ахмед тұсында Алтын Орданы біржола талқандады және Қырым хандығын Алтын орданың заңды мұрагері деп жариялады. Сол жылы Польшамен соғыс жүргізілді, Түркияның Молдавияға қарсы соғысына қатысты. Меңлі Герей өмірінің соңғы кезінде оның балалары орыс жерлеріне бірнеше тонаушылық жорықтар жасады.
Меңлі Герей өз әкесі секілді Бақшасарайда жерленген.
Дереккөздер
- О. Гайворонский. Екі құрлықтың билеушілері, 1-том, Киев-Бақшасарай, 2007 ж., 40 б.
Тағы қараңыз
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
I Menli Gerej kyrymtat I Menli Geray 1445 1515 Gerej әuletinen shykkan Қyrym hany 1467 1469 1475 1478 1515 Қyrym handygyn kurgan Қazhy Gerejdin altynshy uly I Menli Gerej kyrymtat I Menli GerayLauazymyTu 3 Bileushi Padishaһ zhәne Ұly Қyrym hany Tu1467Izashary NurdәuletIzbasary NurdәuletTu 5 Bileushi Padishaһ zhәne Ұly Қyrym hany Tu1469 1475Izashary NurdәuletIzbasary NurdәuletTu 8 Bileushi Padishaһ zhәne Ұly Қyrym hany Tu1478 1515Izashary NurdәuletIzbasary I Mehmet Gerej7 Saraj hany1491IzasharyIzbasary IbakӨmirbayanyDini islamDүniege kelui 1445 1445 ҚyrymҚajtys boluy 17 sәuir 1515 1515 04 17 ҚyrymZherlendi Қazhy Gerej dүrbesi BakshasarajDinastiya GerejlerӘkesi I Қazhy GerejZhubajy Zayan Sultan Nursultan Mahdum SultanBalalary uldary Mehmet Ahmet Burnash Fatih Sagadat Mүbarak Sahib Mahmut kyzdary Ajsha katyn Alagunka Mahdum Shaһ Magym Қutly Sultan Mehri SultanI Menli Gerej Ortakkordaondeu I Menli Gerej ortasynda uly әri murageri Mehmet Gerejmen sol zhakta zhәne Osmanly sultan II Bayazitpen on zhakta birgeӨmirbayanyMenli Gerejdin zhastyk shagy turaly derektin zhoktyn kasy birak onyn genuyalyk Kefe koloniya kalasynda tәrbielengeni turaly bolzhamdar bar Onyn genuya dialektisin bilgeni poeziya men tarihka kyzygushylygy belgili Bilik үshin kүresҚyrym handygynyn negizin salgan Қazhy Gerej kajtys bolardan buryn ordada bүlik tudyryp handyk takty tartyp almakshy boldy degen ajyppen үlken uly Hajdardy han bolu kukygynan ajyrady Қazhy Kerej kajtys bolganda tak muragerligi onyn ekinshi uly bujyrdy 1466 zhyly Menli Gerej handykty tartyp aldy Birak birneshe ajdan kejin zhaktajtyn aksүjekterdin karsylygymen taktan tүsti 1468 zhyly Menli Kerej Қyrymdagy kalasyndagy turgyndarynyn komegimen ekinshi ret Nur Dәuletti taktan tүsirip el biligin kolga aldy Birak 1475 zhyly Nur Dәuletti zhaktajtyndar ony tagy da taktan tүsirdi zhәne sol zhyly ol Tүrik әskerine kolga tүsip үsh zhyldan kejin tүrik sultannyn zharlygymen Қyrymga oralyp handyk takka zhajgasty Menli Gerej tusynda Қyrym handygy Altyn Ordadan birzhola bolinip shykty birak 1475 zhyldan vassaldyk tәueldilikke tүsti Altyn Ordaga karsy kүreste Menli Kerej okimetinin nygayuyna Mәskeumen odaktastyktyn septigi tidi Altyn Ordaga bagynyshtylyktan kutylu үshin kyrymdyktardy pajdalandy Menli Kerej Polsha Litva memleketine shapkynshylykty zhiiletip nin 1480 zhyly zhoryk zhasauyna mүmkindik bermedi 1502 zhyly Menli Kerej Shejh Ahmed tusynda Altyn Ordany birzhola talkandady zhәne Қyrym handygyn Altyn ordanyn zandy murageri dep zhariyalady Sol zhyly Polshamen sogys zhүrgizildi Tүrkiyanyn Moldaviyaga karsy sogysyna katysty Menli Gerej omirinin songy kezinde onyn balalary orys zherlerine birneshe tonaushylyk zhoryktar zhasady Menli Gerej oz әkesi sekildi Bakshasarajda zherlengen DerekkozderO Gajvoronskij Eki kurlyktyn bileushileri 1 tom Kiev Bakshasaraj 2007 zh 40 b Tagy karanyzҚyrym handarynyn tizimi Қyrym handygy