Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мартин Льюис Перл (24 маусым 1927 – 30 қыркүйек 2014) — американдық инженер-химик және физик, тау лептонды ашқаны үшін 1995 жылы физика бойынша Нобель сыйлығын алған.
| Мартин Льюис Перл | |
| ағылш. Martin Lewis Perl | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | 30 қыркүйек 2014 (87 жас) |
| Қайтыс болған жері | , Калифорния, АҚШ |
| Ғылыми аясы | |
| Ғылыми жетекші |
|
| Атақты шәкірттері | |
| Несімен белгілі | ашқан |
| Марапаттары | |
Өмірі және мансабы
Перл Нью-Йорк штаты, Нью-Йорк қаласында дүниеге келген. Оның ата-анасы Фей (қыз күнінде Розенталь), хатшы және бухгалтер Оскар Перл, және баспа және жарнама компаниясын құрған кеңсе тауарларын сатушы. Ресейдің поляктар тұратын аймағынан АҚШ-қа келген еврей иммигранттары
Перл 1948 жылы Бруклиндегі Бруклин политехникалық институтының (қазіргі Нью-Тандон деп аталады) химиялық инженерия бойынша түлегі. Оқуды бітіргеннен кейін Перл General Electric компаниясында электронды вакуумдық түтіктерді шығаратын зауытта инженер-химик болып жұмыс істеді. Электрондық түтіктердің қалай жұмыс істейтінін білу үшін Перл Нью-Йорк штаты Шенектади қаласындағы Юнион колледжінде атом физикасы және кеңейтілген есептеу курстарына жазылды, бұл оның физикаға деген қызығушылығының артуына және ақырында 1950 жылы физика бойынша докторантураға түсуіне әкелді.
Ол PhD дәрежесін алды. 1955 жылы Колумбия университетінен, оның диссертациясының кеңесшісі И. А. Раби болды. Перлдің тезисі 1944 жылы Раби физика бойынша Нобель сыйлығын жеңіп алған атомдық сәулелік резонанстық әдісті қолдана отырып, натрийдің ядролық квадрупольдік моментін өлшеуді сипаттады
Докторлық диссертациядан кейін Перл Мичиган университетінде 8 жыл жұмыс істеді, онда ол пиондардың және кейінірек нейтрондардың протондарға шашырауын зерттеу үшін көпіршікті камералар мен ұшқын камераларын қолданып, күшті өзара әрекеттесу физикасымен жұмыс істеді. Мичиганда болған кезде Перл мен Лоуренс В. Джонс 1976 жылы физика бойынша Нобель сыйлығын алған Сэмюэл Си Си Тингтің кеңесшілері болды.
Зерттеу үшін қарапайым өзара әрекеттесу механизмін іздей отырып, Перл электронды және мюондық әрекеттесулерді қарастыра бастады. Ол 1963 жылы Калифорнияда салынып жатқан Стэнфорд сызықтық үдеткіш орталығына (SLAC) көшкен кезде осы саладағы тәжірибелік жұмыстарды жоспарлауды бастау мүмкіндігіне ие болды. Ол мюонды түсінуге ерекше қызығушылық танытты: неге ол электрон сияқты дерлік өзара әрекеттесуі керек, бірақ 206,8 есе ауыр болуы керек және неге ол жүретін жолмен ыдырауы керек. Перл жоғары энергиялы зарядталған лептондардағы эксперименттерде осы сұрақтарға жауап іздеуді таңдады. Сонымен қатар, ол электронды-позитрондық соқтығыстар арқылы лептонның үшінші буынын табу мүмкіндігін қарастырды.
Перл 2008 жылдың мамыр айында президент Джордж Буштың атына Энергетика департаментінің ғылым басқармасына, Ұлттық ғылыми қорға және Ұлттық стандарттар мен технологиялар институтына қосымша төтенше қаржыландыруды сұрау арқылы, «2008 қаржы жылында іргелі ғылыми зерттеулерге келтірілген зиянды жоюға» шақырған хатқа қол қойған физика бойынша Нобель сыйлығының 20 американдық иегерінің бірі.
Ол жүрек талмасынан кейін Стэнфорд университетінің ауруханасында 2014 жылы 30 қыркүйекте 87 жасында қайтыс болды Оның ұлы Джед Перл «The New Republic» журналының авторы және өнертанушы.
Тау бөлшектің ашылуы
Тау лептон (τ, тау бөлшегі, тауон немесе жай ғана тау деп те аталады) - электронға ұқсас, электр заряды теріс және спині бар элементар бөлшектің <span data-cx="[{"adapted":true,"partial":false,"targetExists":true,"mandatoryTargetParams":[],"optionalTargetParams":[]}]" data-mw="{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"Fraction","href":"./Үлгі:Fraction"},"params":{"1":{"wt":"1"},"2":{"wt":"2"}},"i":0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwVw" typeof="mw:Transclusion"> </span>, бірақ массасы 3477 есе көп. Электронмен, мюонмен және үш нейтриномен бірге ол лептонға жатқызылады.
Тау алғаш рет SLAC-LBL тобындағы әріптестерімен бірге 1974 және 1977 жылдар аралығындағы эксперименттер сериясында анықталды. Олардың жабдықтары SLAC-тың сол кездегі жаңа құрылғыларынан тұрды e+ –e− SPEAR деп аталатын соқтығысатын сақина және LBL магниттік детекторы. Олар лептондарды, адрондарды және фотондарды анықтап, ажырата алды. SPEAR электрондар мен позитрондарды бұрын мүмкін болғанға қарағанда жоғары энергияда соқтығыстыра алды, бастапқыда 4,8 ГэВ-қа дейін және соңында 8 ГэВ-те, энергия тау/антитау жұбының пайда болуына әкелетіндей жоғары. Таудың өмір сүру ұзақтығы бар болғаны 2.9×10−13 с және осылайша бұл бөлшектер соқтығысқаннан кейін бірнеше миллиметр ішінде ыдырайды. Демек, Перл және оның әріптестері тауды тікелей анықтаған жоқ, керісінше олар электрон мен мюонды немесе позитрон мен антимуонды анықтайтын аномальды оқиғаларды ашты:
- Біз
- e+ + e− → e± + μ∓ + кем дегенде екі анықталмаған бөлшектер түріндегі
- 64 оқиғаны анықтадық, олар үшін бізде әдеттегі түсініктеме жоқ.
Кем дегенде екі анықталмаған бөлшектердің қажеттілігі энергия мен импульсті тек біреуімен сақтай алмауымен көрсетілді. Алайда басқа мюондар, электрондар, фотондар немесе адрондар анықталмады. Бұл оқиға жаңа бөлшектер жұбының пайда болуы және кейінгі ыдырауы болды деп ұсынылды:
- e+ + e− → τ+ + τ− → e± + μ∓ + 4ν
Мұны тексеру қиын болды, өйткені оны өндіруге арналған энергия τ+τ− жұп D мезон өндірісінің табалдырығына ұқсас. DESY-Гамбургте және SPEAR-да тікелей электронды есептегішпен (DELCO) жасалған жұмыс кейіннен бұл жаңалықты растады және тау массасы мен спинін анықтады.
τ таңбасы грек тілінен τρίτον (тритон, қазақ тіліне аударғанда «үшінші» дегенді білдіреді) сөзінен шыққан, өйткені ол ашылған үшінші зарядталған лептон болды.
Нобель сыйлығы және кейінгі мансабы
Перл 1995 жылы Фредерик Райнспен бірге Нобель сыйлығын алды. Сыйлық «лептондық физикаға алғашқы тәжірибелік үлестері үшін» берілді. Перл «тау лептонды ашқаны үшін» жартысын алды, ал Райнс «нейтриноны анықтағаны үшін» өз үлесін алды. 1996 жылы ол «түсініктемелерден, ғылыми қайта басып шығарулардан, ой толғаулардан және естеліктерден ...» тұратын «Эксперименталды ғылым туралы ойлар» кітабын жариялады.
Ол Ливерпуль университетіне шақырылған профессор ретінде қосылды. Американдық үкіметте дұрыс ғылымды ілгерілетуге бағытталған «Америка үшін ғалымдар мен инженерлер» ұйымының кеңесшілер кеңесінде қызмет етті. 1996 жылы Американдық жетістіктер академиясының «Алтын тақтайша» сыйлығын алды. 2009 жылы Перл Белград университетінің құрметті докторы атағын алды.
Дереккөздер
- Martin L. Perl - Biographical. Nobel Media AB (1995). Тексерілді, 28 желтоқсан 2013.
- Feldman, Gary (12 October 2017). "Martin L. Perl (1927–2014): A Biographical Memoir". Annual Review of Nuclear and Particle Science 67: 1–18. :10.1146/annurev-nucl-061317-093426. https://www.annualreviews.org/doi/full/10.1146/annurev-nucl-061317-093426.
- Martin L. Perl Reflections on the Discovery of the Tau Lepton (1995). Тексерілді, 28 желтоқсан 2013.
- A Letter from America's Physics Nobel Laureates.
- Martin Perl, 87, Dies; Nobel Laureate Discovered Subatomic Particle (3 October 2014).
- Stanford's Martin L. Perl, winner of 1995 Nobel Prize for discovery of tau lepton, dead at 87 (October 2014).
- Perl, M. L. (1975). "Evidence for Anomalous Lepton Production in Annihilation". 35 (22). Bibcode 1975PhRvL..35.1489P. :10.1103/PhysRevLett.35.1489.
- The Nobel Prize in Physics 1995 - Press Release. Nobel Media AB (1995). Тексерілді, 1 қаңтар 2014.
- Halyo, Valerie (December 2014). "Martin L. Perl (1927–2014)" (in en). Nature 516 (7531): 330. :10.1038/516330a. 1476-4687. 25519123. https://www.nature.com/articles/516330a. Retrieved 27 March 2023.
- Nobel Prize in Physics, 1995 (1995). Тексерілді, 28 желтоқсан 2013.
- Professor Martin Perl joins University of Liverpool. BBC (3 December 2011). Тексерілді, 3 желтоқсан 2011.
- Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement. www.achievement.org. .
- Promovisani počasni doktori Beogradskog univerziteta - RADIO-TELEVIZIJA VOJVODINE. Rtv.rs (20 қазан 2009). Тексерілді, 17 ақпан 2011.
Сілтемелер
- Martin L. Perl on Nobelprize.org including the Nobel Lecture, December 8, 1995 Reflections on the Discovery of the Tau Lepton
- Nobel Prize press release, explaining the significance of Perl's work
- Personal blog: Reflections on Physics
- U.S. Patent 5943075 Universal fluid droplet ejector (Martin Lewis Perl)
- U.S. Patent 5975682 Two-dimensional fluid droplet arrays generated using a single nozzle (Martin Lewis Perl)
- Gary Feldman, John Jaros, and Rafe H. Schindler, "Martin L. Perl", Biographical Memoirs of the National Academy of Sciences (2016)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Martin Lyuis Perl 24 mausym 1927 30 kyrkүjek 2014 amerikandyk inzhener himik zhәne fizik tau leptondy ashkany үshin 1995 zhyly fizika bojynsha Nobel syjlygyn algan Martin Lyuis Perlagylsh Martin Lewis PerlTugan kүni24 mausym 1927 1927 06 24 Tugan zheriNyu Jork AҚShҚajtys bolgan kүni30 kyrkүjek 2014 2014 09 30 87 zhas Қajtys bolgan zheri Kaliforniya AҚShҒylymi ayasyfizikaҒylymi zhetekshiAtakty shәkirtteriSemyuel TingNesimen belgiliashkanMarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy Өmiri zhәne mansabyPerl Nyu Jork shtaty Nyu Jork kalasynda dүniege kelgen Onyn ata anasy Fej kyz kүninde Rozental hatshy zhәne buhgalter Oskar Perl zhәne baspa zhәne zharnama kompaniyasyn kurgan kense tauarlaryn satushy Resejdin polyaktar turatyn ajmagynan AҚSh ka kelgen evrej immigranttary Perl 1948 zhyly Bruklindegi Bruklin politehnikalyk institutynyn kazirgi Nyu Tandon dep atalady himiyalyk inzheneriya bojynsha tүlegi Okudy bitirgennen kejin Perl General Electric kompaniyasynda elektrondy vakuumdyk tүtikterdi shygaratyn zauytta inzhener himik bolyp zhumys istedi Elektrondyk tүtikterdin kalaj zhumys istejtinin bilu үshin Perl Nyu Jork shtaty Shenektadi kalasyndagy Yunion kolledzhinde atom fizikasy zhәne kenejtilgen esepteu kurstaryna zhazyldy bul onyn fizikaga degen kyzygushylygynyn artuyna zhәne akyrynda 1950 zhyly fizika bojynsha doktoranturaga tүsuine әkeldi Ol PhD dәrezhesin aldy 1955 zhyly Kolumbiya universitetinen onyn dissertaciyasynyn kenesshisi I A Rabi boldy Perldin tezisi 1944 zhyly Rabi fizika bojynsha Nobel syjlygyn zhenip algan atomdyk sәulelik rezonanstyk әdisti koldana otyryp natrijdin yadrolyk kvadrupoldik momentin olsheudi sipattady Doktorlyk dissertaciyadan kejin Perl Michigan universitetinde 8 zhyl zhumys istedi onda ol piondardyn zhәne kejinirek nejtrondardyn protondarga shashyrauyn zertteu үshin kopirshikti kameralar men ushkyn kameralaryn koldanyp kүshti ozara әrekettesu fizikasymen zhumys istedi Michiganda bolgan kezde Perl men Lourens V Dzhons 1976 zhyly fizika bojynsha Nobel syjlygyn algan Semyuel Si Si Tingtin kenesshileri boldy Zertteu үshin karapajym ozara әrekettesu mehanizmin izdej otyryp Perl elektrondy zhәne myuondyk әrekettesulerdi karastyra bastady Ol 1963 zhyly Kaliforniyada salynyp zhatkan Stenford syzyktyk үdetkish ortalygyna SLAC koshken kezde osy saladagy tәzhiribelik zhumystardy zhosparlaudy bastau mүmkindigine ie boldy Ol myuondy tүsinuge erekshe kyzygushylyk tanytty nege ol elektron siyakty derlik ozara әrekettesui kerek birak 206 8 ese auyr boluy kerek zhәne nege ol zhүretin zholmen ydyrauy kerek Perl zhogary energiyaly zaryadtalgan leptondardagy eksperimentterde osy suraktarga zhauap izdeudi tandady Sonymen katar ol elektrondy pozitrondyk soktygystar arkyly leptonnyn үshinshi buynyn tabu mүmkindigin karastyrdy Perl 2008 zhyldyn mamyr ajynda prezident Dzhordzh Bushtyn atyna Energetika departamentinin gylym baskarmasyna Ұlttyk gylymi korga zhәne Ұlttyk standarttar men tehnologiyalar institutyna kosymsha totenshe karzhylandyrudy surau arkyly 2008 karzhy zhylynda irgeli gylymi zertteulerge keltirilgen ziyandy zhoyuga shakyrgan hatka kol kojgan fizika bojynsha Nobel syjlygynyn 20 amerikandyk iegerinin biri Ol zhүrek talmasynan kejin Stenford universitetinin auruhanasynda 2014 zhyly 30 kyrkүjekte 87 zhasynda kajtys boldy Onyn uly Dzhed Perl The New Republic zhurnalynyn avtory zhәne onertanushy Tau bolshektin ashyluy Tau lepton t tau bolshegi tauon nemese zhaj gana tau dep te atalady elektronga uksas elektr zaryady teris zhәne spini bar elementar bolshektin lt span data cx amp quot adapted amp quot true amp quot partial amp quot false amp quot targetExists amp quot true amp quot mandatoryTargetParams amp quot amp quot optionalTargetParams amp quot data mw amp quot parts amp quot amp quot template amp quot amp quot target amp quot amp quot wt amp quot amp quot Fraction amp quot amp quot href amp quot amp quot Үlgi Fraction amp quot amp quot params amp quot amp quot 1 amp quot amp quot wt amp quot amp quot 1 amp quot amp quot 2 amp quot amp quot wt amp quot amp quot 2 amp quot amp quot i amp quot 0 data ve no generated contents true id mwVw typeof mw Transclusion gt lt span gt birak massasy 3477 ese kop Elektronmen myuonmen zhәne үsh nejtrinomen birge ol leptonga zhatkyzylady Tau algash ret SLAC LBL tobyndagy әriptesterimen birge 1974 zhәne 1977 zhyldar aralygyndagy eksperimentter seriyasynda anyktaldy Olardyn zhabdyktary SLAC tyn sol kezdegi zhana kurylgylarynan turdy e e SPEAR dep atalatyn soktygysatyn sakina zhәne LBL magnittik detektory Olar leptondardy adrondardy zhәne fotondardy anyktap azhyrata aldy SPEAR elektrondar men pozitrondardy buryn mүmkin bolganga karaganda zhogary energiyada soktygystyra aldy bastapkyda 4 8 GeV ka dejin zhәne sonynda 8 GeV te energiya tau antitau zhubynyn pajda boluyna әkeletindej zhogary Taudyn omir sүru uzaktygy bar bolgany 2 9 10 13 s zhәne osylajsha bul bolshekter soktygyskannan kejin birneshe millimetr ishinde ydyrajdy Demek Perl zhәne onyn әriptesteri taudy tikelej anyktagan zhok kerisinshe olar elektron men myuondy nemese pozitron men antimuondy anyktajtyn anomaldy okigalardy ashty Biz e e e m kem degende eki anyktalmagan bolshekter tүrindegi 64 okigany anyktadyk olar үshin bizde әdettegi tүsinikteme zhok Kem degende eki anyktalmagan bolshekterdin kazhettiligi energiya men impulsti tek bireuimen saktaj almauymen korsetildi Alajda baska myuondar elektrondar fotondar nemese adrondar anyktalmady Bul okiga zhana bolshekter zhubynyn pajda boluy zhәne kejingi ydyrauy boldy dep usynyldy e e t t e m 4n Muny tekseru kiyn boldy ojtkeni ony ondiruge arnalgan energiya t t zhup D mezon ondirisinin tabaldyrygyna uksas DESY Gamburgte zhәne SPEAR da tikelej elektrondy eseptegishpen DELCO zhasalgan zhumys kejinnen bul zhanalykty rastady zhәne tau massasy men spinin anyktady t tanbasy grek tilinen triton triton kazak tiline audarganda үshinshi degendi bildiredi sozinen shykkan ojtkeni ol ashylgan үshinshi zaryadtalgan lepton boldy Nobel syjlygy zhәne kejingi mansaby Perl 1995 zhyly Frederik Rajnspen birge Nobel syjlygyn aldy Syjlyk leptondyk fizikaga algashky tәzhiribelik үlesteri үshin berildi Perl tau leptondy ashkany үshin zhartysyn aldy al Rajns nejtrinony anyktagany үshin oz үlesin aldy 1996 zhyly ol tүsiniktemelerden gylymi kajta basyp shygarulardan oj tolgaulardan zhәne estelikterden turatyn Eksperimentaldy gylym turaly ojlar kitabyn zhariyalady Ol Liverpul universitetine shakyrylgan professor retinde kosyldy Amerikandyk үkimette durys gylymdy ilgeriletuge bagyttalgan Amerika үshin galymdar men inzhenerler ujymynyn kenesshiler kenesinde kyzmet etti 1996 zhyly Amerikandyk zhetistikter akademiyasynyn Altyn taktajsha syjlygyn aldy 2009 zhyly Perl Belgrad universitetinin kurmetti doktory atagyn aldy DerekkozderMartin L Perl Biographical Nobel Media AB 1995 Tekserildi 28 zheltoksan 2013 Feldman Gary 12 October 2017 Martin L Perl 1927 2014 A Biographical Memoir Annual Review of Nuclear and Particle Science 67 1 18 10 1146 annurev nucl 061317 093426 https www annualreviews org doi full 10 1146 annurev nucl 061317 093426 Martin L Perl Reflections on the Discovery of the Tau Lepton 1995 Tekserildi 28 zheltoksan 2013 A Letter from America s Physics Nobel Laureates Martin Perl 87 Dies Nobel Laureate Discovered Subatomic Particle 3 October 2014 Stanford s Martin L Perl winner of 1995 Nobel Prize for discovery of tau lepton dead at 87 October 2014 Perl M L 1975 Evidence for Anomalous Lepton Production in Annihilation 35 22 Bibcode 1975PhRvL 35 1489P 10 1103 PhysRevLett 35 1489 The Nobel Prize in Physics 1995 Press Release Nobel Media AB 1995 Tekserildi 1 kantar 2014 Halyo Valerie December 2014 Martin L Perl 1927 2014 in en Nature 516 7531 330 10 1038 516330a 1476 4687 25519123 https www nature com articles 516330a Retrieved 27 March 2023 Nobel Prize in Physics 1995 1995 Tekserildi 28 zheltoksan 2013 Professor Martin Perl joins University of Liverpool BBC 3 December 2011 Tekserildi 3 zheltoksan 2011 Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement www achievement org Promovisani pocasni doktori Beogradskog univerziteta RADIO TELEVIZIJA VOJVODINE Rtv rs 20 kazan 2009 Tekserildi 17 akpan 2011 SiltemelerMartin L Perl on Nobelprize org including the Nobel Lecture December 8 1995 Reflections on the Discovery of the Tau Lepton Nobel Prize press release explaining the significance of Perl s work Personal blog Reflections on Physics U S Patent 5943075 Universal fluid droplet ejector Martin Lewis Perl U S Patent 5975682 Two dimensional fluid droplet arrays generated using a single nozzle Martin Lewis Perl Gary Feldman John Jaros and Rafe H Schindler Martin L Perl Biographical Memoirs of the National Academy of Sciences 2016