Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қарбыз (Cіtrullus) – асқабақ тұқымдасына жататын бір немесе көпжылдық өсімдік. Ең көп тараған бақша дақылдарының бірі.
| Қарбыз | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Қарбыздің жидегі | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||
|
Дүниежүзінде 500-ден аса асханалық Қарбыз сорттары өсіріледі. Жабайы түрі Африкада, Иранда, Орта Азияда, Ауғанстанда кездеседі. Қазақстанда Қызылорда, Түркістан, Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Алматы облыстарында көбірек өсіріледі. Топырақтың ылғалдылығы мен ауа райының әртүрлі болуына байланысты бұл облыстарда өсірілетін сорттары да әртүрлі болады. Барлық аудандастырылған сорттары мәдени түрінен шыққан.
Тамыры тармақты. Жапырақтары ірі, гүлдері ақсары түсті, сабағы төселмелі, ұзындығы 2 – 3 м-дей болады. Гүлі дара жынысты, бір үйлі, кейде екі үйлі. Түсі ақ, ала, қоңыр жасыл жолақты. Жемісі тәтті шырынды қызыл, қызғылт, күрең қызыл, сирегірек ақ және сарғыш болады. Тағамдық Қарбыздың салмағы 0,6 – 16 кг, құрамында 11% қант, витамин, т.б. заттар бар. Қарбыз – жылу сүйгіш, ыстыққа және құрғақшылыққа төзімді өсімдік, бірақ үсікке төзімсіз. Негізінен, өңделіп тыңайтылған жердің топырағында жақсы өседі. Мал азықтық Қарбыздың салмағы 10 – 15 кг. Құрамында 2 – 3% қант болады.
Қарбыздың жабайы өсетін, асханалық және азықтық үш түрі белгілі. Осыған орай Қазақстанда ерте пісетін Қырым жеңімпазы – 395; орташа пісетін Княжин, тұтасжапырақты, Стокс 647/649, Багаев – Мурашка 747/749; кеш пісетін Дилноз сорттары кеңінен аудандастырылған. Қарбыз егілетін жер күзде 25 – 27 см тереңдікте жыртылады да, ерте көктемде тырмаланып, екі рет қопсытылады. Шопағын 6 – 8 см тереңдікке егеді, 9 – 12 рет суарады.
Емдік мақсатқа Қарбыздың шырынды бөлігі мен қабығын және дәндерін пайдаланады. Қарбыздың тәтті бөлігі мен шырыны шөл басады, несеп жүргізеді. Дәндерінің қан тоқтататын және ішек құртын түсіретін қасиеті бар. Халық медицинасында Қарбыздың жемісін шемен мен сары ауруға қарсы қолданады.
- Қарбыз тосабы. Тосапқа пісуі жеткен қалың қабықты қарбыздар қолайлы. Жуып, тіліктерге тіледі, дәнді қызыл етін, қабығын алып тастайды. Қалған "етін" тот баспайтын пышақпен жалпақтығын 4,5-5 см, ұзындығын 2,5—3 см етіп турап, қайнап тұрған суда 5—8 минут ұстайды да, суық сумен салқындатады. Ыстық шырын құйып, 6—7 сағат тұндырады. Бірінші рет баяу отқа қойып, 2—3 минут қайнатады да, оттан түсіреді. 5—6 сағат тұндырады; екінші рет баяу отқа қойып, бірнеше минут қайнатады да, оттан алады. Сөйтіп 10—12 сағат тұндырады: үшінші рет дайын болғанша қайнатады да, оттан түсірмес бұрын ванилин мен лимон қышқылын қосады. Банкаларға ыстықтай құйып, қақпағын жабады.
Галерея
-
![image]()
Қарбыз -
![image]()
Фермадағы қарбыз -
![image]()
Қарбыз -
![image]()
Тұқымсыз қарбыз -
![image]()
Сары қарбыз. Қарапайым қарбыз бен жабайы сары қарбыздың гибриді -
![image]()
Текше қарбыз. Токио, Жапония -
![image]()
Тұқымдары
Дереккөздер
- Шаңырақ: Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы: Қаз. Сов. энцикл. Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
| Бақша дақылдары |
| Қарбыз | Қауын | Асқабақ |
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarbyz Citrullus askabak tukymdasyna zhatatyn bir nemese kopzhyldyk osimdik En kop taragan baksha dakyldarynyn biri ҚarbyzҚarbyzdin zhidegiDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked Saby Tukymdasy CucurbitaceaeKishi tukymdasy Tajpasy Kishi tajpasy Tegi Citrullus ex amp tүrleriAnguria Colocynthis Dүniezhүzinde 500 den asa ashanalyk Қarbyz sorttary osiriledi Zhabajy tүri Afrikada Iranda Orta Aziyada Auganstanda kezdesedi Қazakstanda Қyzylorda Tүrkistan Zhambyl Shygys Қazakstan Batys Қazakstan Aktobe Almaty oblystarynda kobirek osiriledi Topyraktyn ylgaldylygy men aua rajynyn әrtүrli boluyna bajlanysty bul oblystarda osiriletin sorttary da әrtүrli bolady Barlyk audandastyrylgan sorttary mәdeni tүrinen shykkan Tamyry tarmakty Zhapyraktary iri gүlderi aksary tүsti sabagy toselmeli uzyndygy 2 3 m dej bolady Gүli dara zhynysty bir үjli kejde eki үjli Tүsi ak ala konyr zhasyl zholakty Zhemisi tәtti shyryndy kyzyl kyzgylt kүren kyzyl siregirek ak zhәne sargysh bolady Tagamdyk Қarbyzdyn salmagy 0 6 16 kg kuramynda 11 kant vitamin t b zattar bar Қarbyz zhylu sүjgish ystykka zhәne kurgakshylykka tozimdi osimdik birak үsikke tozimsiz Negizinen ondelip tynajtylgan zherdin topyragynda zhaksy osedi Mal azyktyk Қarbyzdyn salmagy 10 15 kg Қuramynda 2 3 kant bolady Қarbyzdyn zhabajy osetin ashanalyk zhәne azyktyk үsh tүri belgili Osygan oraj Қazakstanda erte pisetin Қyrym zhenimpazy 395 ortasha pisetin Knyazhin tutaszhapyrakty Stoks 647 649 Bagaev Murashka 747 749 kesh pisetin Dilnoz sorttary keninen audandastyrylgan Қarbyz egiletin zher kүzde 25 27 sm terendikte zhyrtylady da erte koktemde tyrmalanyp eki ret kopsytylady Shopagyn 6 8 sm terendikke egedi 9 12 ret suarady Emdik maksatka Қarbyzdyn shyryndy boligi men kabygyn zhәne dәnderin pajdalanady Қarbyzdyn tәtti boligi men shyryny shol basady nesep zhүrgizedi Dәnderinin kan toktatatyn zhәne ishek kurtyn tүsiretin kasieti bar Halyk medicinasynda Қarbyzdyn zhemisin shemen men sary auruga karsy koldanady Қarbyz tosaby Tosapka pisui zhetken kalyn kabykty karbyzdar kolajly Zhuyp tilikterge tiledi dәndi kyzyl etin kabygyn alyp tastajdy Қalgan etin tot baspajtyn pyshakpen zhalpaktygyn 4 5 5 sm uzyndygyn 2 5 3 sm etip turap kajnap turgan suda 5 8 minut ustajdy da suyk sumen salkyndatady Ystyk shyryn kujyp 6 7 sagat tundyrady Birinshi ret bayau otka kojyp 2 3 minut kajnatady da ottan tүsiredi 5 6 sagat tundyrady ekinshi ret bayau otka kojyp birneshe minut kajnatady da ottan alady Sojtip 10 12 sagat tundyrady үshinshi ret dajyn bolgansha kajnatady da ottan tүsirmes buryn vanilin men limon kyshkylyn kosady Bankalarga ystyktaj kujyp kakpagyn zhabady GalereyaҚarbyz Fermadagy karbyz Қarbyz Tukymsyz karbyz Sary karbyz Қarapajym karbyz ben zhabajy sary karbyzdyn gibridi Tekshe karbyz Tokio Zhaponiya TukymdaryDerekkozderShanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9 Baksha dakyldary ondeu Қarbyz Қauyn AskabakBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet