Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қауын (Cucumіs melo) – асқабақ тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік. Қауын жабайы түрде Оңтүстік-Батыс Азия мен Африкада өседі. Бұдан 2 мың жыл бұрын Қауынды Кіші және Орта Азия жерінде мәдени дақыл ретінде өсіре бастаған. Жапырағы ірі, кезектесіп орналасқан, жіңішке сабағы буындарға тарамданып жер бетіне төселіп өседі. Гүлі сары, дара жынысты, қос жынысты түрі де кездеседі. Жемісі – көп тұқымды, жемісінің түсі де, пішіні де сортына байланысты әртүрлі болады, салмағы 200 г-нан 16 кг-ға дейін. Қауынның жемісінің құрамында 4,5 – 18% қант, 0,6% белок, С, РР дәрумендері, каротин болады. Қауын жәндіктер арқылы тозаңданады да, гүл жатыны түйнекке айналып жеміс салады. Қауын 25 – 300С температурада жақсы өседі, температура 150С-қа төмендесе өсуі баяулайды да, 3 – 50С-та үсікке шалдығады. Құрғақшылыққа төзімді, саздақ, құмайт, құмды жерлерде жақсы өседі. Пісу кезінде суарса немесе жаңбыр жауып топырақта ылғал шамадан тыс көп болса дәмі кемиді, кейде шіріп те кетеді. Қауын сорттары мен түрлеріне қарай әңгелек, әміре, т.б. топтарға бөлінеді. Қауынды тіліп кептіріп қауынқақ жасайды, қайнатады, тосап, мармелад, т.б. дайындайды. Қазақстанның оңтүстігіндегі суармалы жерлерде гектарынан 300 – 400 ц өнім алынады. Себер алдында шопағын 6 – 7 тәулік күнге жайып, не 4 – 6 сағат 50 – 60 0С температурада қолдан қыздырады. Топырақ температурасы 12 – 140С-қа жеткенде егеді. Қауынның Қазақстанда аудандастырылған сорттары: "Іле", "Ашық сары", "Бұхара" – 944, "Іші қызыл" – 189, "Қалайсан", 1940 жылы Қызылорда облысының диқандары шығарған – "әңгелек", ерте пісетін – "Ақ дәмбілше", орта мерзімде пісетін – "Колхозшы" 749/753, кеш пісетін – "Қара күләбі", "торлама" т.б. түрлері бар. Қауын өсіру, оның тұқымын жақсарту жұмысымен Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты шұғылданады.
| Қауын | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
|
Дереккөздер
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
Тағы қараңыз
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қauyn Cucumis melo askabak tukymdasyna zhatatyn bir zhyldyk shoptesin osimdik Қauyn zhabajy tүrde Ontүstik Batys Aziya men Afrikada osedi Budan 2 myn zhyl buryn Қauyndy Kishi zhәne Orta Aziya zherinde mәdeni dakyl retinde osire bastagan Zhapyragy iri kezektesip ornalaskan zhinishke sabagy buyndarga taramdanyp zher betine toselip osedi Gүli sary dara zhynysty kos zhynysty tүri de kezdesedi Zhemisi kop tukymdy zhemisinin tүsi de pishini de sortyna bajlanysty әrtүrli bolady salmagy 200 g nan 16 kg ga dejin Қauynnyn zhemisinin kuramynda 4 5 18 kant 0 6 belok S RR dәrumenderi karotin bolady Қauyn zhәndikter arkyly tozandanady da gүl zhatyny tүjnekke ajnalyp zhemis salady Қauyn 25 300S temperaturada zhaksy osedi temperatura 150S ka tomendese osui bayaulajdy da 3 50S ta үsikke shaldygady Қurgakshylykka tozimdi sazdak kumajt kumdy zherlerde zhaksy osedi Pisu kezinde suarsa nemese zhanbyr zhauyp topyrakta ylgal shamadan tys kop bolsa dәmi kemidi kejde shirip te ketedi Қauyn sorttary men tүrlerine karaj әngelek әmire t b toptarga bolinedi Қauyndy tilip keptirip kauynkak zhasajdy kajnatady tosap marmelad t b dajyndajdy Қazakstannyn ontүstigindegi suarmaly zherlerde gektarynan 300 400 c onim alynady Seber aldynda shopagyn 6 7 tәulik kүnge zhajyp ne 4 6 sagat 50 60 0S temperaturada koldan kyzdyrady Topyrak temperaturasy 12 140S ka zhetkende egedi Қauynnyn Қazakstanda audandastyrylgan sorttary Ile Ashyk sary Buhara 944 Ishi kyzyl 189 Қalajsan 1940 zhyly Қyzylorda oblysynyn dikandary shygargan әngelek erte pisetin Ak dәmbilshe orta merzimde pisetin Kolhozshy 749 753 kesh pisetin Қara kүlәbi torlama t b tүrleri bar Қauyn osiru onyn tukymyn zhaksartu zhumysymen Қazak kartop zhәne kokonis sharuashylygy gylymi zertteu instituty shugyldanady ҚauynDүniesi ӨsimdikterBolimi Taby Saby Tukymdasy ҚauynDerekkozderShanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9 Otyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2Tagy karanyzҚauynga zhanyshkan sok Қauynkak Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet