Қабыршақ (squama) – балықтардың, бауырымен жорғалаушылардың, құстардың және кейбір сүтқоректілердің тері қаңқасының метамерлі қатты тақташықтары (пластинкалары). Қорғаныштық қызмет атқарады. Қабыршақтың пішіні мен құрылысы әр түрлі жүйеленімдік топтарда әр алуан. Қазбадан табылған жақсыздар мен балықтардың Қабыршақты – мезодермадан пайда болған сүйекті тін (дентин, сүйек), жануарлар денесінде диагональ орналасады әрі қорғаныштан басқа тірек-қозғалыс қызметін атқарады. Төменгі сатыдағы омыртқалыларда (дөңгелекауыздылар, балықтар, қосмекенділер) алғашында плакоидты Қабыршақ (шеміршекті балықтарда) пайда болып, сол қабыршақтан құрылысы күрделі сүйекті балықтардың: ганоидты, космоидты және сүйекті қабыршақтары дамиды. Балық Қабыршақтарының барлық түрі де организмнің дамуына сәйкес циклде өседі, яғни жазда, қорегі мол кезде Қабыршақта тез ұлғаяды, ал қыста қорегінің аздығынан Қабыршақ нашар өседі және жылдық сақина пайда болады. Жылдық сақиналар арқылы балықтың жасын анықтауға болады. Саусаққанатты балықтардың Қабыршақына ұқсас сүйекті қабыршақтар кейбір стегоцефалдар мен қазіргі аяқсыз қосмекенділерде (құртша, балықжылан) кездеседі. Бауырымен жорғалаушылардың, құстардың және кейбір сүтқоректілердің мүйізді Қабыршақтары эпидермистің сыртқы қабатынан түзіледі. Мүйізді Қабыршақтар әдетте, түлеу арқылы жаңарып отырады. Бауырымен жорғалаушылардың мүйізді Қабыршақы кейде қайта сүйектенген терімен тұтасып кетеді де денесін түгел жабады (қолтырауын, тасбақа), құстарда – тек аяқтарында, сүтқоректілерде (қалталылар, кеміргіштер, жәндікқоректілер, т.б.) негізінен құйрығында болады. Құстардың қауырсыны мүйізді Қабыршақтың туындысы деп саналады. Сүтқоректілердің филогенезінде мүйізді Қабыршақтың орнында түк пайда болған. Денедегі қалың Қабыршақтың қайталап дамуы сауыттылар (броненосец) мен байқалады.

Термин аудармасы
Корка( лат. corticulus) — қабыршақ. Жара болған қалпына келе бастағанда пайда болатын морфологиялық түзіліс.
Стоматология терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі
Дереккөздер
- Стоматология терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. – Алматы, Қазақстан, 1991. ISBN 5-615-00789-3
- Қазақстан Энциклопедиясы
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
![]() | Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қabyrshak squama balyktardyn bauyrymen zhorgalaushylardyn kustardyn zhәne kejbir sүtkorektilerdin teri kankasynyn metamerli katty taktashyktary plastinkalary Қorganyshtyk kyzmet atkarady Қabyrshaktyn pishini men kurylysy әr tүrli zhүjelenimdik toptarda әr aluan Қazbadan tabylgan zhaksyzdar men balyktardyn Қabyrshakty mezodermadan pajda bolgan sүjekti tin dentin sүjek zhanuarlar denesinde diagonal ornalasady әri korganyshtan baska tirek kozgalys kyzmetin atkarady Tomengi satydagy omyrtkalylarda dongelekauyzdylar balyktar kosmekendiler algashynda plakoidty Қabyrshak shemirshekti balyktarda pajda bolyp sol kabyrshaktan kurylysy kүrdeli sүjekti balyktardyn ganoidty kosmoidty zhәne sүjekti kabyrshaktary damidy Balyk Қabyrshaktarynyn barlyk tүri de organizmnin damuyna sәjkes ciklde osedi yagni zhazda koregi mol kezde Қabyrshakta tez ulgayady al kysta koreginin azdygynan Қabyrshak nashar osedi zhәne zhyldyk sakina pajda bolady Zhyldyk sakinalar arkyly balyktyn zhasyn anyktauga bolady Sausakkanatty balyktardyn Қabyrshakyna uksas sүjekti kabyrshaktar kejbir stegocefaldar men kazirgi ayaksyz kosmekendilerde kurtsha balykzhylan kezdesedi Bauyrymen zhorgalaushylardyn kustardyn zhәne kejbir sүtkorektilerdin mүjizdi Қabyrshaktary epidermistin syrtky kabatynan tүziledi Mүjizdi Қabyrshaktar әdette tүleu arkyly zhanaryp otyrady Bauyrymen zhorgalaushylardyn mүjizdi Қabyrshaky kejde kajta sүjektengen terimen tutasyp ketedi de denesin tүgel zhabady koltyrauyn tasbaka kustarda tek ayaktarynda sүtkorektilerde kaltalylar kemirgishter zhәndikkorektiler t b negizinen kujrygynda bolady Қustardyn kauyrsyny mүjizdi Қabyrshaktyn tuyndysy dep sanalady Sүtkorektilerdin filogenezinde mүjizdi Қabyrshaktyn ornynda tүk pajda bolgan Denedegi kalyn Қabyrshaktyn kajtalap damuy sauyttylar bronenosec men bajkalady Cercophonius squamaTermin audarmasyKorka lat corticulus kabyrshak Zhara bolgan kalpyna kele bastaganda pajda bolatyn morfologiyalyk tүzilis Stomatologiya terminderinin oryssha kazaksha tүsindirme sozdigiDerekkozderStomatologiya terminderinin oryssha kazaksha tүsindirme sozdigi Almaty Қazakstan 1991 ISBN 5 615 00789 3 Қazakstan EnciklopediyasyBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz