Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шотландық тіл, скотс, ағылшын-шотландық тіл (Scots) — ағылшын тіліне жақын герман тілдерінің бірі, кейде ағылшын тілінің диалекті немесе аймақтық нұсқа ретінде саналады (ескі ағылшын тілінің орта-шотландық диалект). таралған (елдің оңтүстігі мен шығысы). Келтьттік шотланд тілімен (басқаша гэльттік) шатастыруға болмайды, сонымен қатар .
| Шотланд тілі | |
| Өз атауы: | Scots |
|---|---|
| Елдер: | |
| Аймақтар: | |
| Реттейтін мекеме: | Ирландияда: Ulster-Scots Agency |
| Сөйлеушілер саны: | 1,5 млн адам |
| : | әлсіз |
| Санаты: | |
| Жазуы: | |
| ISO 639-1: | — |
| : | sco |
| : | sco |
| Тағы қараңыз: | |
Шотландиядағы ағылшын-норман ақсүйектерінің ықпалының күшеюі мен XIV ғасырдан бері сауда-саттықтың дамуы кезінде скотс кельттік шотланд тілін (гэлтік тіл) айналымнан ығыстыра бастады. Біртіндеп гэлтік тіл тұрғындары мен Гебрид аралының тұрғындарының арасындағы байланыс құралы болды, ал қала мен жазық дала тұрғындары, сондай-ақ мемлекеттік әкімшілік пен ақсүйектер скотс тіліне ауысты. XV ғасырдың соңында Яков IV гэлтік тілді меңгеріп алып, замандастарды таң қалдырды. 1603 жылы Англия мен Шотландияның бір монархтың басшылығына біріктірілгеннен кейін, ағылшын тілі скотс тілін ығыстыра бастады.
Шотланд тілінде бай әдебиет, ең алдымен поэзия бері өмір сүріп келеді (, , , ). Әлемдегі ең танымал шотландық ақын - Роберт Бёрнс. Шотландық диалектизмдер, тіпті мәтіннің үзінділері әр түрлі уақытардағы ағылшын тілдегі авторларда кездеседі - Вальтер Скоттан бастап дейін.
Атауы туралы
Этимология
Scots - бұл ертедегі умлаутталған Scyttisc нұсқасын ауыстырған, ерте шотландық Scottis пен ежелгі ағылшынның солтүстік нұсқасындағы Scottisc-тың (қазіргі ағылшын тілінде Scottish) сығылған нұсқасы. XV ғасырдың соңына дейін Шотландияда ағылшын тілі «English» (жазбашада Ynglis немесе Inglis) деп танылса, ал «шотландық» (Scottis) сол уақытта «гэлтік» (Gaelic) деп аталды.
XV ғасырдың аяғында Шотландияда қолданылатын ағылшын тілі Британияда сөйлетін ағылшын тілінің басқа нұсқалары мен диалекттерден ажыратуға болатындай атауы болмаса да жеке тілге айналды. 1495 жылдан бастап Scottis ұлттық тілін білдіру үшін жиі қолданылды, ал Erse («ирландық» деген сөз) - гэлтік атау сияқты. Қазіргі уақытта Шотландияда гэлтік тіл шотландық гэлдік деп аталады.
Классификациялау мәселелері
Стандартты ағылшын мен шотланд тілдері көне ағылшын (ағылшынсакс) тілінің түрлі диалектілерінен шығады. Оларды дифференциациясы XI-XII ғғ. басталды. Орта шотландтың гүлденуі XIV-XVI ғасырларға келеді, бірақ 1606 жылы патшалықтардың біріктірілуінен кейін ағылшын мен шотланд тілдерінің біртіндеп жақындасуы басталды және біріншісі соңғысын ығыстырды.
Лингвогеография
Қазіргі шотланд тілінде әсіресе таулы аймақтарда және аралдарда диалектикалық бөлшек (дробность) байқалады. XVI-XVII ғасырларға дейін болған әңгімелесудің жалпы формасы кейінірек қолданыстан шығып қалды. Біздің уақытымызда, әдеби тілдің бар болуына қарамастан, сөйлесудің жалпы қабылданған стандарты жоқ.
Төменгі Шотландиядағы (Лоуленд) ағылшын тілі стандартты нұсқадан басқа, сондай-ақ шотландиялық деп аталатын ағылшын тілі (Scottish Standard English) шотланд тілінің кейбір әсерін сезінген.
Таралу аймағы мен саны
Белсенді тасымалдаушылардың саны 1,5 млн (Төменгі Шотландияда тұратын 4 миллион адамның ішінде). Қалғандары стандартты ағылшын тілі мен дәстүрлі шотланд тілі арасындағы аралық формаларын пайдалады. Қазіргі уақытта шотланд тілі ауылдық жерлерде және қала тұрғындарының бір бөлігінде сақталды. Шотланд тілі ең алдымен ауылдың тілі болып қалады, дегенмен аймақтағы барлық қалаларда белсенді тасымалдаушылар топтары кездеседі.
Әлеуметтік-лингвистикалық ақпарат
Негізінде бұл тіл ағылшын тілінің өзге түрі ретінде қаралады (диалект немесе диалекттер тобы). Соңғы кездері шотланд тілін Шотландияның үш негізгі тілдерінің бірі ретінде тану қозғалысы қарқынды дамып келеді (ағылшын мен гэл тілдерімен қатар). Мектеп бағдарламасына қосу туралы нұсқалар әзірленгенімен, әлі күнге дейін қосқан жоқ.
Осыған қарамастан, шотланд тілін әсіресе Англиядағы ағылшын диалектілерінің жағдайымен салыстырғанда, аймақтақтарда айтарлықтай жоғары әлеуметтік беделге ие. Әсірісе Шотландияның солтүстігінде және аралдарда берік орынығып алған (, Шетланд архипелагтары).
Аралас сөйлеу формалары
Мөлшері көп байырғы лексиканы ағылшын тілінің баламалары ауыстырған стандартты ағылшын тілі мен дәстүрлі шотланд тілінің диалекттері арасында аймақтық ағылшын тілінен қала шотланд тілінің диалектеріне дейін аралық формалар көп.
Диалекттер
Шотланд тілінде негізделген - сығандық көшпелі топ, «шотландиялық саяхатшылардың» креол тілі.
Тарихы
XVII ғасырға дейін, яғни, Шотландия мен Англияны біріктірілуіне дейін шотланд тілі дәстүрлі жазуға бай болды. Қазіргі заманғы шотланд әдеби тілінде ескірген сөздердің көп болуына қарамастан, орта шотланд тілінің тікелей жалғасы деп санауға болмайды. ортасынан бастап шотланд тілінің жазбаша бірыңғай нормасын құру бойынша үздіксіз әрекет жасалуда. Біздің уақытымызда бір-біріне жақын бірнеше орфографиялық үлгілер бар. Олардың ортақ принципі диалектің жоқтығы және өткен ғасырлардағы әдеби дәстүрді есепке алынуы. Фольклор мен тарихи-мәдени сипатта негізделген әдебиеттер толып жатыр. Сондай-ақ әдеттегі проза бар. ХХ ғасырдың ең ірі шотландиялық жазушыларының бірі - Макдиармид Хью.
Мәтінен мысал
Шотланд тіліндегі Жаңа өсиеттен үзінді (The New Testament in Scots, William Laughton Lorimer 1885–1967, 1:18ff):
This is the storie o the birth o Jesus Christ. His mither Mary wis trystit til Joseph, but afore they war mairriet she wis fund tae be wi bairn bi the Halie Spírit. Her husband Joseph, honest man, hed nae mind tae affront her afore the warld an wis for brakkin aff their tryst hidlinweys; an sae he wis een ettlin tae dae, whan an angel o the Lord kythed til him in a draim an said til him, “Joseph, son o Dauvit, be nane feared tae tak Mary your trystit wife intil your hame; the bairn she is cairrein is o the Halie Spírit. She will beir a son, an the name ye ar tae gíe him is Jesus, for he will sauf his fowk frae their sins.”
Сілтеме
- Scots-online
- The Scots Language Society
- Scots Language Centre
- Scots at Omniglot
- Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online
- Words Without Borders Peter Constantine: Scots: The Auld an Nobill Tung
- Scots in Schools Мұрағатталған 11 тамыздың 2004 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Shotlandyk til skots agylshyn shotlandyk til Scots agylshyn tiline zhakyn german tilderinin biri kejde agylshyn tilinin dialekti nemese ajmaktyk nuska retinde sanalady eski agylshyn tilinin orta shotlandyk dialekt taralgan eldin ontүstigi men shygysy Keltttik shotland tilimen baskasha gelttik shatastyruga bolmajdy sonymen katar Shotland tiliӨz atauy ScotsElder Ұlybritaniya IrlandiyaAjmaktar Shotlandiya Soltүstik IrlandiyaRettejtin mekeme Irlandiyada Ulster Scots AgencySojleushiler sany 1 5 mln adam әlsizSanaty Euraziya tilderiҮndieuropa әuleti German tarmagy dd dd Zhazuy latynshaISO 639 1 sco scoTagy karanyz Shotlandiyada skotsta sojlejtinder 2011 Shotlandiyadagy agylshyn norman aksүjekterinin ykpalynyn kүsheyui men XIV gasyrdan beri sauda sattyktyn damuy kezinde skots kelttik shotland tilin geltik til ajnalymnan ygystyra bastady Birtindep geltik til turgyndary men Gebrid aralynyn turgyndarynyn arasyndagy bajlanys kuraly boldy al kala men zhazyk dala turgyndary sondaj ak memlekettik әkimshilik pen aksүjekter skots tiline auysty XV gasyrdyn sonynda Yakov IV geltik tildi mengerip alyp zamandastardy tan kaldyrdy 1603 zhyly Angliya men Shotlandiyanyn bir monarhtyn basshylygyna biriktirilgennen kejin agylshyn tili skots tilin ygystyra bastady Shotland tilinde baj әdebiet en aldymen poeziya beri omir sүrip keledi Әlemdegi en tanymal shotlandyk akyn Robert Byorns Shotlandyk dialektizmder tipti mәtinnin үzindileri әr tүrli uakytardagy agylshyn tildegi avtorlarda kezdesedi Valter Skottan bastap dejin Atauy turalyEtimologiya Lufe God abufe al and yi nychtbour as yi self Love God above all and your neighbour as yourself Edinburgtagy үji Scots bul ertedegi umlauttalgan Scyttisc nuskasyn auystyrgan erte shotlandyk Scottis pen ezhelgi agylshynnyn soltүstik nuskasyndagy Scottisc tyn kazirgi agylshyn tilinde Scottish sygylgan nuskasy XV gasyrdyn sonyna dejin Shotlandiyada agylshyn tili English zhazbashada Ynglis nemese Inglis dep tanylsa al shotlandyk Scottis sol uakytta geltik Gaelic dep ataldy XV gasyrdyn ayagynda Shotlandiyada koldanylatyn agylshyn tili Britaniyada sojletin agylshyn tilinin baska nuskalary men dialektterden azhyratuga bolatyndaj atauy bolmasa da zheke tilge ajnaldy 1495 zhyldan bastap Scottis ulttyk tilin bildiru үshin zhii koldanyldy al Erse irlandyk degen soz geltik atau siyakty Қazirgi uakytta Shotlandiyada geltik til shotlandyk geldik dep atalady Klassifikaciyalau mәseleleriStandartty agylshyn men shotland tilderi kone agylshyn agylshynsaks tilinin tүrli dialektilerinen shygady Olardy differenciaciyasy XI XII gg bastaldy Orta shotlandtyn gүldenui XIV XVI gasyrlarga keledi birak 1606 zhyly patshalyktardyn biriktiriluinen kejin agylshyn men shotland tilderinin birtindep zhakyndasuy bastaldy zhәne birinshisi songysyn ygystyrdy LingvogeografiyaҚazirgi shotland tilinde әsirese tauly ajmaktarda zhәne araldarda dialektikalyk bolshek drobnost bajkalady XVI XVII gasyrlarga dejin bolgan әngimelesudin zhalpy formasy kejinirek koldanystan shygyp kaldy Bizdin uakytymyzda әdebi tildin bar boluyna karamastan sojlesudin zhalpy kabyldangan standarty zhok Tomengi Shotlandiyadagy Loulend agylshyn tili standartty nuskadan baska sondaj ak shotlandiyalyk dep atalatyn agylshyn tili Scottish Standard English shotland tilinin kejbir әserin sezingen Taralu ajmagy men sany Belsendi tasymaldaushylardyn sany 1 5 mln Tomengi Shotlandiyada turatyn 4 million adamnyn ishinde Қalgandary standartty agylshyn tili men dәstүrli shotland tili arasyndagy aralyk formalaryn pajdalady Қazirgi uakytta shotland tili auyldyk zherlerde zhәne kala turgyndarynyn bir boliginde saktaldy Shotland tili en aldymen auyldyn tili bolyp kalady degenmen ajmaktagy barlyk kalalarda belsendi tasymaldaushylar toptary kezdesedi Әleumettik lingvistikalyk akparat Negizinde bul til agylshyn tilinin ozge tүri retinde karalady dialekt nemese dialektter toby Songy kezderi shotland tilin Shotlandiyanyn үsh negizgi tilderinin biri retinde tanu kozgalysy karkyndy damyp keledi agylshyn men gel tilderimen katar Mektep bagdarlamasyna kosu turaly nuskalar әzirlengenimen әli kүnge dejin koskan zhok Osygan karamastan shotland tilin әsirese Angliyadagy agylshyn dialektilerinin zhagdajymen salystyrganda ajmaktaktarda ajtarlyktaj zhogary әleumettik bedelge ie Әsirise Shotlandiyanyn soltүstiginde zhәne araldarda berik orynygyp algan Shetland arhipelagtary Aralas sojleu formalary Molsheri kop bajyrgy leksikany agylshyn tilinin balamalary auystyrgan standartty agylshyn tili men dәstүrli shotland tilinin dialektteri arasynda ajmaktyk agylshyn tilinen kala shotland tilinin dialekterine dejin aralyk formalar kop Dialektter Shotland tilinde negizdelgen sygandyk koshpeli top shotlandiyalyk sayahatshylardyn kreol tili Shotlandyk tildin dialektteriTarihyXVII gasyrga dejin yagni Shotlandiya men Angliyany biriktiriluine dejin shotland tili dәstүrli zhazuga baj boldy Қazirgi zamangy shotland әdebi tilinde eskirgen sozderdin kop boluyna karamastan orta shotland tilinin tikelej zhalgasy dep sanauga bolmajdy ortasynan bastap shotland tilinin zhazbasha biryngaj normasyn kuru bojynsha үzdiksiz әreket zhasaluda Bizdin uakytymyzda bir birine zhakyn birneshe orfografiyalyk үlgiler bar Olardyn ortak principi dialektin zhoktygy zhәne otken gasyrlardagy әdebi dәstүrdi esepke alynuy Folklor men tarihi mәdeni sipatta negizdelgen әdebietter tolyp zhatyr Sondaj ak әdettegi proza bar HH gasyrdyn en iri shotlandiyalyk zhazushylarynyn biri Makdiarmid Hyu Mәtinen mysalShotland tilindegi Zhana osietten үzindi The New Testament in Scots William Laughton Lorimer 1885 1967 1 18ff This is the storie o the birth o Jesus Christ His mither Mary wis trystit til Joseph but afore they war mairriet she wis fund tae be wi bairn bi the Halie Spirit Her husband Joseph honest man hed nae mind tae affront her afore the warld an wis for brakkin aff their tryst hidlinweys an sae he wis een ettlin tae dae whan an angel o the Lord kythed til him in a draim an said til him Joseph son o Dauvit be nane feared tae tak Mary your trystit wife intil your hame the bairn she is cairrein is o the Halie Spirit She will beir a son an the name ye ar tae gie him is Jesus for he will sauf his fowk frae their sins SiltemeScots online The Scots Language Society Scots Language Centre Scots at Omniglot Gordon Raymond G Jr ed 2005 Ethnologue Languages of the World Fifteenth edition Dallas Tex SIL International Online Words Without Borders Peter Constantine Scots The Auld an Nobill Tung Scots in Schools Muragattalgan 11 tamyzdyn 2004 zhyly