Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі – табиғи кешен. ҚР ауыл шаруашылығы министрлігінің орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі Комитетіне қарайтын, республикалық маңызы бар табиғат қорғау және ғылыми мекемелік мәртебесі бар. Ұлттық парк 1964 жылдан бері республикалық маңызы бар табиғат ескерткіші ретінде қорғалып келді.
| Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі | |
 | |
| Шарын каньоны | |
| ХТҚО санаты — II (Ұлттық парк) | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Ауданы | 127 050 га |
| Құрылған уақыты | 23 ақпан 2004 жыл |
| Сайты | http://charyn.kz/ |
| Орналасуы | |
| 43°21′00″ с. е. 79°04′00″ ш. б. / 43.35000° с. е. 79.06667° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°21′00″ с. е. 79°04′00″ ш. б. / 43.35000° с. е. 79.06667° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Қазақстан |
| Аймақ | Алматы облысы |
| Аудандар | Талғар ауданы, Еңбекшіқазақ ауданы |
 Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі Ортаққорда | |
Жер көлемі
Шарын мемлекеттік ұлттық табиғи паркі ҚР Үкіметінің 23 ақпан 2004 жылғы № 213 бұйрығымен 93 150 га жерге Алматы облысында экологиялық, тарихи-ғылыми, эстетикалық табиғат байлығын қалпына келтіру және сақтау мақсатымен ұйымдастырылған. ҚР Үкіметінің 6 ақпан 2009 жылғы № 121 бұйрығымен парк аумағы кеңейтілді, мемлекеттік жер қоры, қорғаныс қажеттілігіне қарасты жерден 32900 ге жер қосылды, қазір жалпы аумақ 127 050 га.
Географиялық орны
Парктің әкімшілік-шаруашылыққа қатынасты аумағы – Алматы облысының, Ұйғыр, Еңбекшіқазақ, Райымбек аудандырында, Ұйғыр аудандарындағы Шонжы ауылынан батысқа қарай 7 км-дей қашықтықта, Алматы қаласынан шығысқа қарай 200 км-дей қашықтықта орналасқан. Үлкен Бұғыты тау жотасын, Сөгеті аңғары мен шекаралас шөлді жерлерді Шарын өзенінің бойындағы «Қызғылт қамалдар» аңғарын, сол маңдағы далалы алқапты және Торайғыр тауы беткейлерін қамтиды.
Су жүйесі, климаты
Парк аумағынан Шарын өзені ағып өтіп, Іле өзеніне құяды. Шарын өзеніне тау беткейлерінен басталатын , Кеген, Қарқара, Кеңсу, , , Темірлік, т.б. ұсақ өзендер қосылады. Ауа райы құрғақ қоңыржай, жауын-шашынның жылдық мөлшері 150 мм-дей.
Сипаты
Шарын ұлттық табиғи паркінде геологиялық ежелгі кезеңдерден сақталып келе жатқан «Қызғылт қамалдар» аңғарының кескін-келбеті өте таңданарлық. Шарын өзенінің миллиондаған жылдар бойы жуып-шаюынан өзен аңғарында ойдым-ойдым қызғылт түсті шатқалдар пайда болған. Дәл осындай табиғаты ерекше шатқал дүние жүзінде Шарыннан басқа тек АҚШ-тағы Колорадо штатында ғана кездеседі (Үлкен каньон шатқалы).
Өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Ұлттық парк құрамына республикалық маңызы бар - табиғат ескерткіші - Шарын ерен тоғайы кіреді. 1964 жылы 19 наурызда Қазақ ССР Министрлер кеңесінің № 447-Р қаулысымен ұйымдастырылған. Табиғат ескерткіші жалпы 5014 га жерді алып жатыр, оның ішінде ағашпен шектелген алаң 2315 га, тек ерен ағашты алқап 1015 га.
Практе өсімдіктердің 940 түрі өседі, оның 60-қа жуық түрі эндемиктер. Ондағы өсімдіктердің 21 түрі қорғауға алынып, "Қазақстанның Қызыл кітабына" енгізілген. Сүтқоректілердің 60, құстардың 300, бауырымен жорғалаушылардың 20, балықтардың 10 түрі кездеседі. Парк аумағынан ерте кездерде тіршілік етіп, кейіннен жойылып кеткен жануарлардың (пілдердің, мастодонттардың, мүйізтұмсықтардың, қорқау қасқырдың, , т.б.) қаңқа қалдықтары да табылған.
Паркті Үлкен Колорадо каньонының (АҚШ) кіші бауыры деп те атайды. Каньонның «Қызғылт қамалдар» деген тағы бір аталуы бар. Себебі бұл жердегі үнсіз жатқан алып жартастар өздерінің таңғажайып пішіндерімен таңқалдырады.
Негізгі қорғалатын нысандары
- Үлкен Бұғыты аумағы – Ұйғыр ауданының шекарасында, мемлекеттің жер қорында Үлкен Бұғыты тауының солтүстік шығысын алып жатыр. Геологиялық нысандарды қорғаудың негізгі мақсаты минералдарды (молибденит, шеелит, пирит, халькопирит), қарақұйрық, текелердің жайылымдарын кеңейту, сексеуілді, 61 түрлі сирек кездесетін өсімдіктерді қорғау.
- Қызыл Қарасай – қарақұйрықтың, сирек кездесетін құстардың (дуадақ, бүркіт, ителгі), тек Қазақстанда кездесетін бұта-ағаштектес сораң т.б сирек кездесетін өсімдіктердің 11 түрі өсетін жер. Сонымен бірге ерекше бальнеологиялық бағалы минерал суы бар гидрологиялық обьекті де бар.
- Шарын шатқалы - республикалық маңызы бар, ерекше қорғалатын табиғи аумақ. Үкіметтің 30 маусым 2005 жылы № 657 шешімімен жасалған экологиялық, ғылыми, т.б құндылықтары бар жер қыртыстарының тізіміне енген. Бұл жерде шатқалдың тасты жартастары, палеонтологиялық қазбалар, сол жерден табылған жануарлардың қазба қалдықтары, сирек кездесетін өсімдіктер мен жануарлар дүниесі қорғалады.
Суреттер галереясы
-
![image]()
Шарын каньоны -
![image]()
Шарын каньонның жанындағы жол -
![image]()
Сарайлар жазығы:төбеден көрінісі -
![image]()
Шарын каньонның жары -
![image]()
Шарын
| Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Sharyn canyon |
Дереккөздер
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sharyn memlekettik ulttyk tabigi parki tabigi keshen ҚR auyl sharuashylygy ministrliginin orman sharuashylygy zhәne zhanuarlar dүniesi Komitetine karajtyn respublikalyk manyzy bar tabigat korgau zhәne gylymi mekemelik mәrtebesi bar Ұlttyk park 1964 zhyldan beri respublikalyk manyzy bar tabigat eskertkishi retinde korgalyp keldi Sharyn memlekettik ulttyk tabigi parkiSharyn kanonyHTҚO sanaty II Ұlttyk park Zhalpy maglumatAudany127 050 gaҚurylgan uakyty23 akpan 2004 zhylSajtyhttp charyn kz Ornalasuy43 21 00 s e 79 04 00 sh b 43 35000 s e 79 06667 sh b 43 35000 79 06667 G O Ya Koordinattar 43 21 00 s e 79 04 00 sh b 43 35000 s e 79 06667 sh b 43 35000 79 06667 G O Ya T El ҚazakstanAjmakAlmaty oblysyAudandarTalgar audany Enbekshikazak audanySharyn memlekettik ulttyk tabigi parkiSharyn memlekettik ulttyk tabigi parkiSharyn memlekettik ulttyk tabigi parki OrtakkordaZher kolemiSharyn memlekettik ulttyk tabigi parki ҚR Үkimetinin 23 akpan 2004 zhylgy 213 bujrygymen 93 150 ga zherge Almaty oblysynda ekologiyalyk tarihi gylymi estetikalyk tabigat bajlygyn kalpyna keltiru zhәne saktau maksatymen ujymdastyrylgan ҚR Үkimetinin 6 akpan 2009 zhylgy 121 bujrygymen park aumagy kenejtildi memlekettik zher kory korganys kazhettiligine karasty zherden 32900 ge zher kosyldy kazir zhalpy aumak 127 050 ga Geografiyalyk ornyParktin әkimshilik sharuashylykka katynasty aumagy Almaty oblysynyn Ұjgyr Enbekshikazak Rajymbek audandyrynda Ұjgyr audandaryndagy Shonzhy auylynan batyska karaj 7 km dej kashyktykta Almaty kalasynan shygyska karaj 200 km dej kashyktykta ornalaskan Үlken Bugyty tau zhotasyn Sogeti angary men shekaralas sholdi zherlerdi Sharyn ozeninin bojyndagy Қyzgylt kamaldar angaryn sol mandagy dalaly alkapty zhәne Torajgyr tauy betkejlerin kamtidy Su zhүjesi klimatyPark aumagynan Sharyn ozeni agyp otip Ile ozenine kuyady Sharyn ozenine tau betkejlerinen bastalatyn Kegen Қarkara Kensu Temirlik t b usak ozender kosylady Aua rajy kurgak konyrzhaj zhauyn shashynnyn zhyldyk molsheri 150 mm dej SipatySharyn ulttyk tabigi parkinde geologiyalyk ezhelgi kezenderden saktalyp kele zhatkan Қyzgylt kamaldar angarynyn keskin kelbeti ote tandanarlyk Sharyn ozeninin milliondagan zhyldar bojy zhuyp shayuynan ozen angarynda ojdym ojdym kyzgylt tүsti shatkaldar pajda bolgan Dәl osyndaj tabigaty erekshe shatkal dүnie zhүzinde Sharynnan baska tek AҚSh tagy Kolorado shtatynda gana kezdesedi Үlken kanon shatkaly Өsimdigi men zhanuarlar dүniesiҰlttyk park kuramyna respublikalyk manyzy bar tabigat eskertkishi Sharyn eren togajy kiredi 1964 zhyly 19 nauryzda Қazak SSR Ministrler kenesinin 447 R kaulysymen ujymdastyrylgan Tabigat eskertkishi zhalpy 5014 ga zherdi alyp zhatyr onyn ishinde agashpen shektelgen alan 2315 ga tek eren agashty alkap 1015 ga Prakte osimdikterdin 940 tүri osedi onyn 60 ka zhuyk tүri endemikter Ondagy osimdikterdin 21 tүri korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen Sүtkorektilerdin 60 kustardyn 300 bauyrymen zhorgalaushylardyn 20 balyktardyn 10 tүri kezdesedi Park aumagynan erte kezderde tirshilik etip kejinnen zhojylyp ketken zhanuarlardyn pilderdin mastodonttardyn mүjiztumsyktardyn korkau kaskyrdyn t b kanka kaldyktary da tabylgan Parkti Үlken Kolorado kanonynyn AҚSh kishi bauyry dep te atajdy Kanonnyn Қyzgylt kamaldar degen tagy bir ataluy bar Sebebi bul zherdegi үnsiz zhatkan alyp zhartastar ozderinin tangazhajyp pishinderimen tankaldyrady Negizgi korgalatyn nysandaryҮlken Bugyty aumagy Ұjgyr audanynyn shekarasynda memlekettin zher korynda Үlken Bugyty tauynyn soltүstik shygysyn alyp zhatyr Geologiyalyk nysandardy korgaudyn negizgi maksaty mineraldardy molibdenit sheelit pirit halkopirit karakujryk tekelerdin zhajylymdaryn kenejtu sekseuildi 61 tүrli sirek kezdesetin osimdikterdi korgau Қyzyl Қarasaj karakujryktyn sirek kezdesetin kustardyn duadak bүrkit itelgi tek Қazakstanda kezdesetin buta agashtektes soran t b sirek kezdesetin osimdikterdin 11 tүri osetin zher Sonymen birge erekshe balneologiyalyk bagaly mineral suy bar gidrologiyalyk obekti de bar Sharyn shatkaly respublikalyk manyzy bar erekshe korgalatyn tabigi aumak Үkimettin 30 mausym 2005 zhyly 657 sheshimimen zhasalgan ekologiyalyk gylymi t b kundylyktary bar zher kyrtystarynyn tizimine engen Bul zherde shatkaldyn tasty zhartastary paleontologiyalyk kazbalar sol zherden tabylgan zhanuarlardyn kazba kaldyktary sirek kezdesetin osimdikter men zhanuarlar dүniesi korgalady Suretter galereyasySharyn kanony Sharyn kanonnyn zhanyndagy zhol Sarajlar zhazygy tobeden korinisi Sharyn kanonnyn zhary SharynOrtakkorda bugan katysty media sanaty bar Sharyn canyonDerekkozderҚazak ulttyk enciklopediyasy