Фиджи

Координаттар: 17°48′48″ о. е. 179°24′44″ ш. б. / 17.81333° о. е. 179.41222° ш. б. / -17.81333; 179.41222 ^{(G) (O) (Я)}

Фиджи Республикасы (ағылш. Republic of Fiji, -{Matanitu Tu-Vaka-i-koya ko Viti}-, / ) — Мұхиттық аралдарда, Тынық Мұхиттың оңт.-батыс бөлігіндегі Фиджи аралдарына орналасқан мемлекет. Аумағы 18333 км2. Халқы 796 мың (1998). Халқының негізін фиджиліктер (меланезиялықтар мен полинезиялықтар – 49%), үнділер (46%), еуропалықтар (2%) құрайды. Ресми тілі – ағылшын. Дінге сенушілердің 53%-ы – , 38%-ы – , 8%-ы – мұсылмандар. Мемлекет басшысы – президент. Үкімет басшысы – премьер-министр. Заң шығарушы органы – қос палаталы парламент (Сенат пен Өкілдер палатасы). Астанасы – Сува қаласы. Ұлттық мейрамы – Тәуелсіздік күні 10 қазан (1970). БҰҰ-ның мүшесі (1970). Ақша бірлігі – Фиджи долл.

Фиджи Республикасы ағылш. Republic of Fiji -{Matanitu Tu-Vaka-i-koya ko Viti}- /
Ұран: «Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui»
Тарихы
Тәуелсіздік күні	10 қазан 1970 жыл (Ұлыбританиядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілдері	ағылшын, , тілдері
Елорда
Ірі қаласы	Сува
Үкімет түрі	Парламенттік республика
Географиясы
Жер аумағы • Барлығы	Әлем бойынша 151-ші орын 18 274 км²
Жұрты • Сарап (2018) • Санақ (2017) • Тығыздығы	912 241 адам (161-ші) 884 887 адам 46,4 адам/км² (148-ші)
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)  • Қорытынды (2018)  • Жан басына шаққанда	9,112 млрд. $ 10,251 $
ЖІӨ (номинал)  • Қорытынды (2018)  • Жан басына шаққанда	5,223 млрд. $ 5,876 $
АДИ (2017)	▲ 0,741 (жоғары) (92-ші)
Валютасы	Фиджи доллары
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі
ISO коды	FJ
ХОК коды	FIJ
Телефон коды	+679
Уақыт белдеулері	+12

Фиджи топаралы 300-ден астам үлкенді-кішілі аралдардан құралады (150-не адамдар қоныстанған). Олардың ішіндегі ең ірілері – мен . Фиджи аумағының 80%-ын қамтиды. Аралдардың көпшілігі жанартаутекті, жер бедері таулы (ең биік жері – 1322 м), жағалауларында маржанды рифтер мол. Климаты тропиктік, мұхиттық, ылғалды, дауылдар жиі соғады. Орташа айлық темп-расы 25 – 28С; жылдық жауын-шашын мөлш. 1700 мм-ден шығысындағы таулы беткейлерде 3500 мм-ге дейін жетеді. Ылғалды тропиктік ормандар мен саванналар басым. Тропиктік ормандарда ағаштардың көптеген бағалы түрлері өседі. Жануарлар дүниесінде сүтқоректілердің үлесі тым аз, керісінше құстардың көптеген түрлері тіршілік етеді. Аралдар жағалауларында тар аккумулятивті жазықтар созылып жатыр. Ең ірі өзендері – (100 км жерінде кеме қатынасы бар), , , аралында.

Б.з.б. 1500 жылдар шамасында Фиджи аралдарына полинезиялық, кейіннен меланезиялық тайпалар қоныстана бастаған. 1643 жылы Фиджи аралдарын голландиялық теңіз саяхатшысы ашқан кезде жергілікті халық әлеум.-экон. дамуы жағынан алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырау сатысында болды. 1774 жылы аралдарды ағылшындық теңіз саяхатшысы зерттеді. 1835 жылы аралдарға ағылшындардың алғашқы тобы келіп қоныстанып, 1874 жылы Ұлыбритания отарына айналдырылды. 1875 – 76 жылы көсемдердің басшылығымен жергілікті тайпалар ағылшын отаршылығына қарсы көтеріліс жасады. 1879 жылдан бастап Фиджиге қант плантацияларында жұмыс істеу үшін Үндістаннан жұмысшылар әкеліне бастады. 1966 ж. ұлт-азаттық қозғалыстың қысымымен жергілікті халық құқықтарын елеулі түрде кеңейткен конституция қабылданды. 1970 жылы Фиджи Британ Достастығының шеңберінде тәуелсіздікке ие болды. 1987 жылғы әскери төңкерістің нәтижесінде билік әскерлердің қолына көшті. Ген.-губернатор қызметі жойылды. Фиджи республика болып жарияланып, Достастықтың құрамынан шықты. 1997 жылы нәсілдік кемсітушілікке байланысты конституция ережелеріне өзгерістер енгізілген соң қайтадан Достастық құрамына қабылданды.

Фиджи – аграрлы мемлекет, Мұхиттық аралдардағы экон. жағынан неғұрлым дамығандарының бірі. Экономикасында жетекші рөлді шетелдік капитал (негізінен австралиялық) атқарады. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы мөлш. жылына 2440 АҚШ долларына тең (2003 ж.). А. ш. үшін ел аум-ның 14,2%-ы пайдаланылса, ормандар 64,9%-ды құрайды. Экономикасының негізгі саласы – егіншілік. Негізгі тауарлық дақылдарға қант құрағы, кокос пальмасы (жылына 0,2 млн. т жаңғақ жиналады) жатады. Сондай-ақ какао, темекі, күріш, кассаву, таро, банан, ананас өсіріледі. Балық аулау, ірі қара мал, ешкі, шошқа өсіру дамыған. Өнеркәсіп орындары негізінен а. ш. шикізаттарын өңдеумен (қант, копра мен кокос майын өндіру, күріш тазалау мен май сығу) айналысады. Тігін, орман және ағаш өңдеу салалары жедел дамуда. Кеме жөндеу шеберханалары жұмыс істейді. Алтын, күміс, мыс және марганец кентастары өндіріледі. Негізгі теңіз порты – Сува. Т. жылының ұз. 595 км (плантациялардан қант құрағын тасу үшін ғана пайдаланылады). Экспортының негізін қант, киім-кешек, алтын, балық, ағаш, меласса, кокос майы құрайды. Негізгі сауда серіктестері: Австралия, Жаңа Зеландия, АҚШ, Жапония. Фиджиде жылына 250 мыңнан астам туристер демалады.

Дереккөздер

1. World Population Prospects 2017 (1 July 2017). Тексерілді, 4 сәуір 2018.
2. Government of Fiji Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results (10 January 2018). Тексерілді, 3 қараша 2018.
3. Fiji. International Monetary Fund.
4. Human Development Indices and Indicators 2018 Statistical Update. United Nations Development Programme (2018). Тексерілді, 22 қаңтар 2019.
5. Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216-5