Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тоқтар Оңғарбайұлы Әубәкіров (27 шілде 1946 жыл, Қарқаралы ауданы, Қарағанды облысы, Қазақстан) — қазақтан шыққан тұңғыш ғарышкер, ұшқыш, Кеңес Одағының Батыры (1988), Халық қаһарманы (1995), техника ғылымының докторы (1998), профессор (1997), Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің құрметті профессоры. Академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің Құрметті профессоры (3 мамыр 2022 жыл)
| Тоқтар Әубәкіров | |
 | |
| Мемлекеті | |
|---|---|
| Мансабы | Ғарышкер |
| Ғарышта болған уақыты | |
| Туған күні | |
| Туған жері | |
Биографиясы
Орта жүздің Арғын тайпасының Қаракесек руының Таз-Бұлбұл бөлімінен шыққан.
- Ресей Федерациясындағы Армавир жоғары әскери ұшқыштар училищесін (1969), Авиация институтын бітірген (1979).
- 1962 – 1965 жылы Теміртау құйма-механика зауытында токарь болды, есімі облыстың Құрмет кітабына алтын әріппен жазылды (1964).
- 1969 – 1975 жылы Кеңес Одағы Әскери-әуе күштерінің Қиыр шығыс әскери округінде ұшқыш, звено командирі, эскадрилья командирінің орынбасары.
- 1975 – 1976 жылы Мәскеу ұшқыштар-сынақшылар мектебін, Мәскеу авиация институтын бітірген (1979).
- 1976 – 1992 жылы Мәскеудегі А.Микоян атындағы Тәжірибелік конструкторлық бюроның ұшқыш-сынақшысы міндеттерін атқарды.
- 1988 жылы Кеңес одағында тұңғыш рет әуеде ұшаққа 2 рет жанармай құйдыру арқылы солтүстік полюске ұшу сапарын ерлікпен орындады.
- 1989 жылы 1-болып, авиатасушы крейсердің алаңқайшасына «МиГ-29к» реактивті ұшағын үлкен шеберлікпен дәл қондырды. Сондай-ақ, ол реактивті ұшақтың 50-ден аса жаңа түрін сынақтан өткізді.
- 1990 жылы ғарышкерлер құрамына алынды.
- 1991 жылы 2 сәуірде Кеңес Одағы Ғарышкерлер даярлау орталығында ғарышқа ұшу дайындығына кірісіп, сол жылы 2 қазанда Байқоңырдан «Союз ТМ-13» кемесімен ғарышқа ұшты. Ғарыш кемесі жер төңірегіндегі «Мир» орбиталық кешенімен түйісті. Онда ол өзге ғарышкерлермен бірге биотехнология, металлургия, медицина салалары және Арал туған аймағы бойынша ғылыми-зертуған жұмыстарын жүргізді. Зерттеу нәтижесінде Арал үстіндегі тұзды шаң борамасының пайда болу процесі, сол зиянды аэрозолдардың Қазақстан мен Ресей аймақтарына таралуының ғарыштық суреттері алынды. Сондай-ақ, Қазақстан аумағындағы атмосфераны және жер бетін зерттеу, жұлдызды аспан астрофизика бақылау жұмыстары да ойдағыдай өтті. 1991 жылы 10 қазанда Жерге оралды. Ғарыштан оралған соң Қазақстандағы ғарыштық даярлығын зерттеулердің негізін қалауға, отандық Қарулы Күштердің әскери даярлығын жетілдіруге, әскери-патриоттық тәрбие жұмыстарын жолға қоюға белсене араласты.
- 1992 – 1993 жылы Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 1-орынбасары
- 1993 – 1994 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық аэроғарыштық агенттігінің бас директоры – Ғылым және жаңа технология министрінің орынбасары
- 1994 – 95 жылы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің депутаты – Қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы болды.
- 1996 жылдан Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі.
- 2001 жылы №44 Қызылорда сайлау округі бойынша Қазақстан Республикасы Парламентінің мәжілісіне депутат болып сайланды. Қызылорда қаласының құрметті азаматы.
- Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12 шақырылым депутаты, ҚР Жоғарғы Кеңесінің 13 шақырым депутаты, Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің 3-ші шақырылым депутаты болып сайланған.
Ғарышқа ұшуы
- 1991 Ю.А. Гагарин атындағы ғарышкер дайындау орталығында әзірлігін бастады, сынаушы ғарышкер-ұшқышы, сынаушы. «Союз ТМ» ғарыш кемесінде және «Мир» орбиталды кешенінде сынаушы ғарышкер-ұшқышы жылдамдатылған машықтануын ұшу бағдарламасы бойынша өтті.
- 1991 жылы қазанның 2-інде Тоқтар Әубәкіров зерттеуші ғарышкер есебінде, Александр Волков және Аустрия ғарышкері Франц Фибөк, «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен ғарышқа ұшуға кірісті. Апта бойы «Мир» орбиталды кешенінде жұмыс істеді.
- 1991 жылы қазанның 10-ында Тоқтар Әубәкіров, Анатолий Арцебарский, Аустрия ғарышкері Франц Фибөк «Союз ТМ-13» ғарыш кемесімен Жерге қайтып қонды. Ғарышта өткізген мерзімі — 7 күн 22 сағат 13 минут.
Марапаттары
- «Халық қаһарманы» атағы
- «Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы» атағы
- «Отан» ордені (1995)
- Академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің Құрметті профессоры (3 мамыр 2022 жыл)
- Құрмет Белгісі ордені (1987)
- Кеңес одағының батыры атағы (1988),
- Алтын Жұлдыз медалі (1988)
- «Ленин» ордені (1988),
- КСРО-ға еңбек сіңірген сынақшы ұшқыш (1990)
- КСРО ғарышкер-ұшқышы (1991)
- Қазан төңкерісі ордені (1991)
- «Алтын Крест» ордені 1988)
- «Алтын Крест» ордені (1993)
Дереккөздер
- Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х
- «Қаракесек шежіресі», бірінші том Павлодар қаласында, «ЭКО» ЖШС баспаханасы , Кітаптың таралымы – 500 дана
Сыртқы сілтемелер
- Тоқтар Әубәкір: «Қазақ басын көтерсе, оны тоқтату қиын болады»
- Т. Әубәкіровтың сұхбаты Мұрағатталған 27 қыркүйектің 2007 жылы.
- ӘУБӘКІРОВ ТОҚТАР ОҢҒАРБАЙҰЛЫ Мұрағатталған 15 желтоқсанның 2013 жылы.
- Өнегелі өмір иелері Мұрағатталған 27 наурыздың 2012 жылы.
- Аубакиров Токтар Онгарбаевич(қолжетпейтін сілтеме)
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Toktar Ongarbajuly Әubәkirov 27 shilde 1946 zhyl Қarkaraly audany Қaragandy oblysy Қazakstan kazaktan shykkan tungysh garyshker ushkysh Kenes Odagynyn Batyry 1988 Halyk kaһarmany 1995 tehnika gylymynyn doktory 1998 professor 1997 Қorkyt Ata atyndagy Қyzylorda memlekettik universitetinin kurmetti professory Akademik E A Boketov atyndagy Қaragandy universitetinin Қurmetti professory 3 mamyr 2022 zhyl Toktar ӘubәkirovMemleketi KSRO ҚazakstanMansabyҒaryshkerҒaryshta bolgan uakyty2 10 kazan 1991 zhylTugan kүni27 shilde 1946 1946 07 27 78 zhas Tugan zheriҚarkaraly audany Қaragandy oblysyBiografiyasyOrta zhүzdin Argyn tajpasynyn Қarakesek ruynyn Taz Bulbul boliminen shykkan Resej Federaciyasyndagy Armavir zhogary әskeri ushkyshtar uchilishesin 1969 Aviaciya institutyn bitirgen 1979 Қazakstan Respublikasynyn markasy1962 1965 zhyly Temirtau kujma mehanika zauytynda tokar boldy esimi oblystyn Қurmet kitabyna altyn әrippen zhazyldy 1964 1969 1975 zhyly Kenes Odagy Әskeri әue kүshterinin Қiyr shygys әskeri okruginde ushkysh zveno komandiri eskadrilya komandirinin orynbasary 1975 1976 zhyly Mәskeu ushkyshtar synakshylar mektebin Mәskeu aviaciya institutyn bitirgen 1979 1976 1992 zhyly Mәskeudegi A Mikoyan atyndagy Tәzhiribelik konstruktorlyk byuronyn ushkysh synakshysy mindetterin atkardy 1988 zhyly Kenes odagynda tungysh ret әuede ushakka 2 ret zhanarmaj kujdyru arkyly soltүstik polyuske ushu saparyn erlikpen oryndady 1989 zhyly 1 bolyp aviatasushy krejserdin alankajshasyna MiG 29k reaktivti ushagyn үlken sheberlikpen dәl kondyrdy Sondaj ak ol reaktivti ushaktyn 50 den asa zhana tүrin synaktan otkizdi 1990 zhyly garyshkerler kuramyna alyndy 1991 zhyly 2 sәuirde Kenes Odagy Ғaryshkerler dayarlau ortalygynda garyshka ushu dajyndygyna kirisip sol zhyly 2 kazanda Bajkonyrdan Soyuz TM 13 kemesimen garyshka ushty Ғarysh kemesi zher toniregindegi Mir orbitalyk keshenimen tүjisti Onda ol ozge garyshkerlermen birge biotehnologiya metallurgiya medicina salalary zhәne Aral tugan ajmagy bojynsha gylymi zertugan zhumystaryn zhүrgizdi Zertteu nәtizhesinde Aral үstindegi tuzdy shan boramasynyn pajda bolu procesi sol ziyandy aerozoldardyn Қazakstan men Resej ajmaktaryna taraluynyn garyshtyk suretteri alyndy Sondaj ak Қazakstan aumagyndagy atmosferany zhәne zher betin zertteu zhuldyzdy aspan astrofizika bakylau zhumystary da ojdagydaj otti 1991 zhyly 10 kazanda Zherge oraldy Ғaryshtan oralgan son Қazakstandagy garyshtyk dayarlygyn zertteulerdin negizin kalauga otandyk Қaruly Kүshterdin әskeri dayarlygyn zhetildiruge әskeri patriottyk tәrbie zhumystaryn zholga koyuga belsene aralasty 1992 1993 zhyly Қazakstan Respublikasy Қorganys ministrinin 1 orynbasary1993 1994 zhyly Қazakstan Respublikasy Ұlttyk aerogaryshtyk agenttiginin bas direktory Ғylym zhәne zhana tehnologiya ministrinin orynbasary1994 95 zhyly Қazakstan Respublikasy Zhogargy Kenesinin deputaty Қorganys zhәne kauipsizdik komitetinin toragasy boldy 1996 zhyldan Қazakstan Respublikasy Prezidentinin kenesshisi 2001 zhyly 44 Қyzylorda sajlau okrugi bojynsha Қazakstan Respublikasy Parlamentinin mәzhilisine deputat bolyp sajlandy Қyzylorda kalasynyn kurmetti azamaty Қazak KSR Zhogargy Kenesinin 12 shakyrylym deputaty ҚR Zhogargy Kenesinin 13 shakyrym deputaty Қazakstan Respublikasynyn Parlamenti Mәzhilisinin 3 shi shakyrylym deputaty bolyp sajlangan Ғaryshka ushuy1991 Yu A Gagarin atyndagy garyshker dajyndau ortalygynda әzirligin bastady synaushy garyshker ushkyshy synaushy Soyuz TM garysh kemesinde zhәne Mir orbitaldy kesheninde synaushy garyshker ushkyshy zhyldamdatylgan mashyktanuyn ushu bagdarlamasy bojynsha otti 1991 zhyly kazannyn 2 inde Toktar Әubәkirov zertteushi garyshker esebinde Aleksandr Volkov zhәne Austriya garyshkeri Franc Fibok Soyuz TM 13 garysh kemesimen garyshka ushuga kiristi Apta bojy Mir orbitaldy kesheninde zhumys istedi 1991 zhyly kazannyn 10 ynda Toktar Әubәkirov Anatolij Arcebarskij Austriya garyshkeri Franc Fibok Soyuz TM 13 garysh kemesimen Zherge kajtyp kondy Ғaryshta otkizgen merzimi 7 kүn 22 sagat 13 minut MarapattaryҚazakstannyn Halyk kaһarmany atagy Қazakstannyn garyshker ushkyshy atagy Otan ordeni 1995 Akademik E A Boketov atyndagy Қaragandy universitetinin Қurmetti professory 3 mamyr 2022 zhyl Kenes Odagynyn Қurmet Belgisi ordeni 1987 Kenes odagynyn batyry atagy 1988 Altyn Zhuldyz medali 1988 Lenin ordeni 1988 KSRO ga enbek sinirgen synakshy ushkysh 1990 KSRO garyshker ushkyshy 1991 Қazan tonkerisi ordeni 1991 Avstriya Respublikasynyn Altyn Krest ordeni 1988 Altyn Krest ordeni 1993 DerekkozderAjbyn Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 880 bet ISBN 9965 893 73 H Қarakesek shezhiresi birinshi tom Pavlodar kalasynda EKO ZhShS baspahanasy Kitaptyn taralymy 500 danaSyrtky siltemelerToktar Әubәkir Қazak basyn koterse ony toktatu kiyn bolady T Әubәkirovtyn suhbaty Muragattalgan 27 kyrkүjektin 2007 zhyly ӘUBӘKIROV TOҚTAR OҢҒARBAJҰLY Muragattalgan 15 zheltoksannyn 2013 zhyly Өnegeli omir ieleri Muragattalgan 27 nauryzdyn 2012 zhyly Aubakirov Toktar Ongarbaevich kolzhetpejtin silteme DerekkozderҚazak enciklopediyasy