Байқоңыр (қала)

 Басқа мағыналар үшін Байқоңыр деген бетті қараңыз.

Байқоңыр (орыс. Байконур) — Қазақстандағы қала, Байқоңыр ғарыш айлағының орталығы.

Қала
Байқоңыр
Ту Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел	ҚазақстанҚазақстан
Статусы	Республикалық маңызы бар қала (ҚР әкімшілік-аумақтық бірлігіне жатпайды) Федералдық маңызы бар қала (РФ субъектісіне жатпайды)
Қала әкімшілігінің басшысы	Константин Дмитриевич Бусыгин
Тарихы мен географиясы
Координаттары	45°37′ с. е. 63°19′ ш. б. / 45.617° с. е. 63.317° ш. б. / 45.617; 63.317 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 45°37′ с. е. 63°19′ ш. б. / 45.617° с. е. 63.317° ш. б. / 45.617; 63.317 ^(G) ^(O) ^(Я)
Құрылған уақыты	1955
Бұрынғы атаулары	Ленинск (1995 жылға дейін)
Қала статусы	1969
Жер аумағы	54,975 км²
Орталығының биiктігі	100 м
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	56 915 адам (2023)
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+7 73622
Пошта индекстері	468320-710501
Автомобиль коды	94RUS
baikonuradm.ru  (орыс.)
Байқоңыр
Байқоңыр шекарасы

Байқоңыр төңірегінің ғарыштан көрінісі

Байқоңыр қаласы «Байқоңыр» ғарыш айлағымен бірге 2050 жылға дейін Ресейге жалға берілген және жалдау мерзімі аралығында Ресей Федерациясының федералдық маңызы бар қаласына сәйкес мәртебеге ие, бірақ Ресей Федерациясының субъектісі болып есептелмейді.

Географиялық орны

Төретам темір жол стансасынан оңтүстікке қарай 3 км жерде, Сырдария өзенінің оң жағалауында, Тұран жазығының қуаң белдемінде орналасқан.

Халқы

2023 жылғы 1 қазандағы мәлімет бойынша Байқоңырда 56 915 адам тұрады.

2023 жылғы 1 қаңтардағы Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша Байқоңырда Қазақстан Республикасының 34 604 азаматы тіркелген.

Тарихы

Қалаға кіреберіс

Қаланың іргесі 1955 жылы Байқоңыр ғарыш айлағын салуға байланысты қаланған. 1960 жылы қаланың тұрғыны 40 мыңға, ал 1975 жылы 74 мыңға жетті.

1995 жылдың желтоқсан айына дейін Ленинск деп аталатын болған. КСРО-да жабық қала мәртебесіне болған. Қалада өткізу режимі бар.

Бірнеше мың га жерді алып жатқан қала ұзақ жылдар бойына “аса құпия” нысан болып саналды. Жергілікті тұрғындар да, әскери мамандар да қаланы “10-алаң” деп атап келген. Ал қалаға іргелес жатқан “Крайний” әуежайы мен көптеген шаруашылық мекемелері және Төретам темір жол стансасы “9-алаңға” кіреді.

Географиясы

Климаты тым континенттік. Қысы суық, жазы ыстық әрі қуаң. Қаңтардың көпжылдық орташа температурасы –11°С, кейбір күндері -35°С-қа төмендейді; шілдеде 26°С, кейбір күндері 45°С-қа дейін көтеріледі. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 100 мм шамасында. Байқоңырдың жер қыртысы палеоген кезеңінің құмтасты және тақтатасты жыныстарынан түзілген. Оның бетін Сырдария аңғарының шөгінділері жапқан. Шалғынды-боз және бозғылт құмдақты топырағында баялыш, күйреуік, жусан, сораң шөптесіндер басым.

Инфрақұрылымы

Ленинск стелласы. Гагарин даңғылы

Қалада Мәскеу авиация институтының филиалы "Восток", электр техникалық колледжі, ірі есептеу орталығы, әскери аурухана, емхана, әуежай "Крайний", электр стансасы, түрлі мәдениет ошақтары, көптеген сауда, тұрмыс қажетін өтейтін кәсіпорындар жұмыс істейді. Қалада Ресей өкілетіне қарасты 8 мектеп және Қазақстанға қарайтын, Қармақшы Аудандық Білім Бөліміне қарасты 5 мектеп жұмыс жасайды. Байқоңыр қаласының орталық алаңына бас конструкторлар С.П. Королев пен М.Г. Янгельдің ескерткіштері, сондай-ақ, тұғырға С.П. Королев құрастырған ғарыш кемесі орнатылған. Қаланың демалыс саябағында зымырандарды сынақтан өткізу кезінде қаза болғандардың (200-ден астам) бауырластар зираты, ғарышты зерттеу тарихы музейі бар. Көптеген көшелердің аттары Байқоңыр ғарыш айлағында үлкен үлесін қосқан адамдардың құрметіне қойылған. Байқоңыр қаласы мен ғарыш алаңына қажетті құрал-жабдық, техника, құрылыс материалдары, т.б. заттар Төретам темір жол стансасы арқылы жеткізіледі. Қала инфрақұрылымына енетін көптеген кәсіпорындар мен мекемелер Байқоңыр ғарыш алаңымен бірге 1993 жылы Ресей Федерациясына 20 жылға жалға берілді.

Білім беру ұйымдары

Жалпы білім беру ұйымдары

Байқоңыр қаласының білім басқармасы

• №1 Г.М. Шубников атындағы орта мектеп
• №3 С.П. Королёв атындағы орта мектеп
• №4 В.П. Глушко атындағы орта мектеп
• №7 М.К. Янгель атындағы орта мектеп
• №10 В.П. Бармин атындағы орта мектеп
• №15 бастауыш мектеп
• «В.Н. Челомей атындағы Халықаралық ғарыш мектебі» лицейі

Қармақшы ауданы бойынша білім бөлімі

• №272 орта мектебі
• №273 орта мектебі
• №274 орта мектебі
• №275 орта мектебі
• №277 мектеп-лицейі

Мектепке дейінгі білім беру ұйымдары

Байқоңыр қаласының білім басқармасы

• №2 «Апельсин» балабақшасы
• №5 «Дюймовочка» балабақшасы
• №9 «Звёздочка» балабақшасы
• №10 «Теремок» балабақшасы
• №12 «Жемчужинка» балабақшасы
• №17 «Сказка» балабақшасы
• №19 «Ивушка» балабақшасы
• №21 «Василёк» балабақшасы
• №22 «Семицветик» балабақшасы
• №23 «Радуга» балабақшасы
• №25 «Солнышко» балабақшасы
• №26 «Красная шапочка» балабақшасы
• №63 «Золотая рыбка» балабақшасы

Қармақшы ауданы бойынша білім бөлімі

• №17 «Алақай» санаториялық бөбекжай-бақшасы
• №24 бөбекжай-бақшасы
• №25 бөбекжай-бақшасы

Кәсіптік білім беру ұйымдары

• Байқоңыр индустриалды техникумы
• М.И. Неделин атындағы Байқоңыр электрорадиотехникалық техникумы

Қосымша білім беру ұйымдары

• В.М. Комаров атындағы балалар мен жасөспірімдер шығармашылығын дамыту орталығы
• №1 балалар саз мектебі
• №2 балалар саз мектебі
• Балалар шығармашылығы мектебі

Дереккөздер

1. Показатели социально-экономического положения города Байконур Мұрағатталған 19 қаңтардың 2024 жылы.
2. Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға) Мұрағатталған 5 наурыздың 2023 жылы.
3. «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;
4. организации(қолжетпейтін сілтеме)
5. Дошкольные образовательные организации

Сыртқы сілтеме

• Байқоңыр Мұрағатталған 9 наурыздың 2017 жылы. — Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)