Тауил

Тауил(«негізгі бастауға оралу») - Құранды немесе суннаны ұтымдылық немесе символикалық-аллегориялық түсіндіру әдісі. Тауил термині Кұраннан алынған. Шолушылардың пікірі бойынша онда ол сегіз жерде «түсті түсіндіру» деген ұғымды білдіреді, ал қалған тоғызында - «шығу», «салдар». Тауилді тафсирге - дәстүрге негізделген тарихи-филологиялық және заңды шолуға қарсы қою кездейсоқ пайда болған жоқ. Қауымның Құранды тура мағынасында түсінетін және түсіндіретіндер және оның «құпия», «жасырын» астарын білемін дейтіндер болып екіге бөлінуіне және соңғыларының діни және саяси кездейсоқтығының есе түсуіне орай Тауил дихотомиясы — тафсир айқындыққа ие бола түсті.

Құран туралы мақалалар
Құран Кәрім
Құран Порталы
Бөлімдері Аят • Сүре • Джуз • Хизб • Рубғ Құран ғылымдары Құран тарихы • Тафсир • Тауил • Құранды жазу • Тартил • Тәджуид • Асбаб ән-Нузуль • Насих пен мансух аяттар • • • • • Мәтіні Басмала • Тағауз • Муфассал • Мәсәни • Жеті ұзын сүре Құран ғажайыптары • Мухкам • Муташабиһ • Меккелік сүрелер • Мединелік сүрелер • Муқаттаға әріптері • Құран әдебі • • Құранда аталған пұттар • Аудармалар Құранды басқа тілге аудару • Құран аудармаларының тізімі Қырааттар • Қырааттар тізімі • Құран оқылуы (харф) •
Құран порталы
Бұл үлгіні: көру •  • өңдеу

Фақиһ -«турашылдар» үшін Тауил «жауапсыздықтың», «бетімен кетушіліктің», қасиетті сөздерді түсіндірудің жарқын дәстүрінен бейхабарлықтың баламасына айналса, батинитшілер үшін Тауил қасиетті сөздердің астарын түсінуге қол жеткізу жолындағы бірден-бір құрал.

Мутазилашылар Тауилді жақтады.

Кұранға сілтеме жасай отырып, олар басқа да шолушылардан кейін іле-шала аяттарды «түсінікті» және «түсініксіз» деп екіге бөлді. Мутазилашылардың сілтемесіне сәйкес, ақыл-ойдың таразысына қайшы келетін аяттар «түсініксіз» деп танылды. Соның ішінде Құдай бірлігі мен әділдігі туралы ілім мутазилашылдық тұрғыдан түсіндірілді.

Тауилді өздерінің діни және саяси мақсаттарына «бірқалыпты» шииттер мен исмаилшылар кеңінен пайдаланды. «Әсіре» шииттермен салыстырғанда исмаилшылдық Тауилдің бірқатар ерекшеліктері болды.

Бір жағынан ол исмаилшыларға тән «арналғандардың» құпия иерархиясын «насихаттауға» неофиттерді әзірлеу практикасына, т.б. саяси бейімдігін негіздеуге қызмет етті. Осымен бір мезгілде олар Тауил өздерінің эзотерикалық мен түп негізі неоплатонизмге барып тірелетін құтқару туралы ілімінде айтылған қағидалардың ақиқаттығын дәлелдеу үшін жүгінді.

Абдуллаһ ибн Аббас (686 ж.ө.) пен Джафар әс-Садиқ (765 ж.ө.) имамның есімімен, негізінен, сопыларға тән Т-дің теософиялық және «рухани» дәстүрлерінің пайда болуын байланыстырады. Сопы экзегеттері ибн Аббас пен Джафардың беделіне сүйене келіп, Құранның әрбір аятынан төрт «астарды» айырады. Ертеректегі сопылық ілімдегі Тауил процесі Құран сөздерімен терең сіңісіп, ой топшылауларымен ерекшеленсе керек. Міне, осындай ой толғаулары барысында, кейде тіпті бастапқы мазмұнымен байланысы алшақтап кеткен түрлі теософиялық тұжырымдамалар туындады. Жалпы алғанда Тауилдің дамуына сопылық теория мен практикасы көп әсер етті.

Тауил суфизмде, әсіресе ибн Араби мен әл-Кашаниде философ өзіндік ой толғаудың негізіне айналды. Белгілі бір мистика-философиялық сілтемелерден ой түйе отырып, сопы-философ соларды бекемдей түсу үшін Құран мен сунналык материалдарды пайдаланды. Бұл орайла сәйкес аяттарды, тіркестерді не болмаса хадистерді іріктеу - оның тек өзіне ғанатән ерекшеліктермен реттелді. Ой топшылаулары барысында экзегеттің бастапқы тұжырымдамасы толықтырылып, Құрандағы және Хадистегі материалдардың ықпалымен жаңа мазмұнмен де байытылды.

Сопылық Тауил сунниттік дінтанушылардың басым көпшілігінің тарапынан қатты сынға ұшырады. Олар сопыларды исмаилшылармен философтардың Тауил ілімін жалғастырғаны үшін кінәлады.

Дереккөздер

1. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1