Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Таллий (лат. Thallium; Tl) — химиялық элемент. 1861 жылдың наурыз айында ағылшын ғалымы Уильям Крукс күкірт қышқылы өндірістерінің бірінде ауланатын шаңды зерттейді. Крукстың ойынша, бұл шаңның құрамында күкірттің аналогтары болып келетін селен мен теллур болуы мүмкін еді.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Көкшіл реңді жұмсақ күміс-ақ металл  Ампуладағы Таллий | |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі | Таллий, 81 | ||||||||||||||
| Топ типі | Басқа металдар | ||||||||||||||
| Топ, период, блок | 13, 6, p | ||||||||||||||
| Атомдық масса () | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация | [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p1 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 32, 18, 3 | ||||||||||||||
| Атом радиусы | 170 | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| 145±7 | |||||||||||||||
| 196 | |||||||||||||||
| (+3e) 95 (+1e) 147 | |||||||||||||||
| 1,62 (Полинг шкаласы) | |||||||||||||||
| Tl←Tl+ −0,338 В | |||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері | −5, −2, −1, +1, +2, +3 | ||||||||||||||
| 1-ші: 589.4 кДж/моль (эВ) | |||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық () | 11,849 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы | 577 K (304 °C, 579 °F) | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы | 1746 K (1473 °C, 2683 °F) | ||||||||||||||
| 4,31 кДж/моль | |||||||||||||||
| Булану жылуы | 162,4 кДж/моль | ||||||||||||||
| 26,3 Дж/(K·моль) | |||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| алтыбұрышты | |||||||||||||||
| a=3,456 c=5,525 Å | |||||||||||||||
| c/a қатынас | 1,599 | ||||||||||||||
| 96,00 K | |||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| (300 K) 38,9 Вт/(м·К) | |||||||||||||||
| 8 ГПа | |||||||||||||||
| 2.8 ГПа | |||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті | 0.45 | ||||||||||||||
| Моос қаттылығы | 1.2 | ||||||||||||||
| 26.5–44.7 | |||||||||||||||
| 7440-28-0 | |||||||||||||||
Селенді тапқан ол, енді теллурды әдеттегі химиялық тәсілдермен таба алмады. Сол кезде Крукс сол заман үшін жаңа және сезімталдығы жоғары спектрлік анализ әдісін қолдануды жөн көреді.
Спектрдің құрамында ол белгілі элементтердің спектрлеріне сәйкес келмейтін ашық жасыл түсті жаңа жолақты байқайды. Бұл жолақ жаңа элементтің алғашқы хабаршысы еді. Соның нәтижесінде ол табылып, сәйкесінше (латынша thallus), яғни «бүршік жарған бұтақ» деп аталды. Жас жапырақ түсті спектрлік жолақ таллийдің өзіндік белгісіне айналды. Ал грек тілінен бұл сөзді аударғанда, ол «кенеттен табылған» деген мағынаны береді. Шынымен де таллийді кенеттен табылды деуге болады, оны ешкім іздемеп еді, ал ол өзі табылды.
Таллий шашыраңқы элемент. Мырыш, мыс және темір алдау және колчедандарында, калий тұздары мен слюдтарда болады. Таллий-ауыр металл. Таллийдің жеті минералы ғана белгілі (cu, Tl, Ag)2se, лорандит tlass2, врбаит Tl4Hg3Sb2As8S20, гутчинсонит (Pb, Tl)S • Ag2S • 5As2S5, авиценнит Tl2O3), олардың барлығы өте сирек. Таллийдің басты массасы сульфидтермен және ең алдымен темір дисульфидтерімен байланысты. Пиритте ол 25% талданған үлгілерде орнатылған. Оның құрамында темір дисульфидтері жиі 0,1-0,2 % құрайды, ал кейде 0,5% жетеді. Галениттегі таллийдің мөлшері 0,003-тен 0,1% - ға дейін және сирек көп. Дисульфидтер мен галениттердегі таллийдің жоғары концентрациясы әктастардағы төмен температуралы қорғасын-мырыш кен орындарына тән. 0,5% - ға жететін таллийдің мөлшері кейбір сульфосолдарда байқалады.
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tallij lat Thallium Tl himiyalyk element 1861 zhyldyn nauryz ajynda agylshyn galymy Uilyam Kruks kүkirt kyshkyly ondiristerinin birinde aulanatyn shandy zerttejdi Krukstyn ojynsha bul shannyn kuramynda kүkirttin analogtary bolyp keletin selen men tellur boluy mүmkin edi 81 Synap Tallij ҚorgasynIn Tl Nh Periodicheskaya sistema elementov81 TlZhaj zattyn syrtky bejnesiKokshil rendi zhumsak kүmis ak metall Ampuladagy TallijAtom kasietiAtauy simvol nomiriTallij 81Top tipiBaska metaldarTop period blok13 6 pAtomdyk massa 204 382 204 385 kalypty 204 38 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Xe 4f14 5d10 6s2 6p1Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 32 18 3Atom radiusy170Himiyalyk kasietteri145 7196 3e 95 1e 1471 62 Poling shkalasy Tl Tl 0 338 V Tl Tl3 0 71 VTotygu dәrezheleri 5 2 1 1 2 31 shi 589 4 kDzh mol eV 2 shi 1971 kDzh mol eV 3 shi 2878 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 11 849 g sm Balku temperaturasy577 K 304 C 579 F Қajnau temperaturasy1746 K 1473 C 2683 F 4 31 kDzh molBulanu zhyluy162 4 kDzh mol26 3 Dzh K mol Molyarlyk kolem17 2 sm molkysymy P Pa 1 10 100 1000 10 000 100 000T K 882 977 1097 1252 1461 1758Zhaj zattyn kristalldyk toryaltyburyshtya 3 456 c 5 525 Ac a katynas1 59996 00 KBaska da kasietteri 300 K 38 9 Vt m K 8 GPa2 8 GPaPuasson koefficienti0 45Moos kattylygy1 226 5 44 77440 28 0Tallij Tl Selendi tapkan ol endi tellurdy әdettegi himiyalyk tәsildermen taba almady Sol kezde Kruks sol zaman үshin zhana zhәne sezimtaldygy zhogary spektrlik analiz әdisin koldanudy zhon koredi Spektrdin kuramynda ol belgili elementterdin spektrlerine sәjkes kelmejtin ashyk zhasyl tүsti zhana zholakty bajkajdy Bul zholak zhana elementtin algashky habarshysy edi Sonyn nәtizhesinde ol tabylyp sәjkesinshe latynsha thallus yagni bүrshik zhargan butak dep ataldy Zhas zhapyrak tүsti spektrlik zholak tallijdin ozindik belgisine ajnaldy Al grek tilinen bul sozdi audarganda ol kenetten tabylgan degen magynany beredi Shynymen de tallijdi kenetten tabyldy deuge bolady ony eshkim izdemep edi al ol ozi tabyldy Tallij shashyranky element Myrysh mys zhәne temir aldau zhәne kolchedandarynda kalij tuzdary men slyudtarda bolady Tallij auyr metall Tallijdin zheti mineraly gana belgili cu Tl Ag 2se lorandit tlass2 vrbait Tl4Hg3Sb2As8S20 gutchinsonit Pb Tl S Ag2S 5As2S5 avicennit Tl2O3 olardyn barlygy ote sirek Tallijdin basty massasy sulfidtermen zhәne en aldymen temir disulfidterimen bajlanysty Piritte ol 25 taldangan үlgilerde ornatylgan Onyn kuramynda temir disulfidteri zhii 0 1 0 2 kurajdy al kejde 0 5 zhetedi Galenittegi tallijdin molsheri 0 003 ten 0 1 ga dejin zhәne sirek kop Disulfidter men galenitterdegi tallijdin zhogary koncentraciyasy әktastardagy tomen temperaturaly korgasyn myrysh ken oryndaryna tәn 0 5 ga zhetetin tallijdin molsheri kejbir sulfosoldarda bajkalady Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz