Романтизм ағымы

XIX ғасырдың 30-жылдары өнерде жаңа көркемдік бағыт — романтизм өркен жайды. Хореографияда бұл ағымның ықпалы спектакльдерде жаңа тақырып, жаңа сахналық тәсілдердің пайда болуымен ерекшеленді. Барлық романтикалық балеттер бір тәсілмен құрылатын. Онда екі өмір — шынайы өмір мен фантастикалық арман өмір бір-біріне карама-қарсы келді. Бұл спектакльдің көркемдігіне, оның бүкіл атмосферасына әсерін тигізді. 1832 жылы Парижде "Гранд операда" "Сильфида" балеті бірінші рет көрсетілді. Бұл балетті Филиппо Тальони өзінің қызы үшін, атақты биші Мария Тальони үшін шығарған.

Арман әлемін бейнелеу балетмейстер мен бишіден бидегі барлық қимыл-қозғалыстың тұрмыстық дәлділігін талап етпеді. Бұл сол кезде жинақталған бүкіл балет техникасын қолдануға мүмкіндік берді және классикалық бидің ары қарай дамуына әсерін тигізді.

— жиі келетін ауа перісін балетмейстер биде жеңіл де жоғары секірулер, сахна бетінде ауадай нәзік қимыл-қозғалыстар арқылы жеткізген. Сильфида рөлін орындаушы үлпілдеген көйлек-пачкамен кейіпкерінің салмақсыздығын сездіру үшін сахнада аяғының ұшымен ғана жүрді. Осыдан біз қазір білетін аяқтың ұшымен биленетін би қалыптасты. Бірақ ол кезде ұшы мен табаны қатты пуанте атты арнайы аяқкиім болған жоқ, сондықтан бишілер жұмсақ балет туфлилерімен өз саусақтарының ұшына тұрды.

Бірінші рет балетте саусақтың ұшымен Мария Тальони "Сильфида" балетінде және орыс бишісі Авдотья Истомина "Зефир мен Флора" балетінде биледі деген болжам бар.

Романтикалық балетте жетекші бишінің рөлі мен әйелдер кордебалетінің маңызы арта түсті.

Мария Тальони

Мария Тальони
Мария Тальони
Дүниеге келгені:	1804 ж. сәуірдің 23 (1804—04—23) (220 жас)
Қайтыс болғаны:	1884 ж. сәуірдің 22 (79 жаста)
Ұлты:	италия
Мансабы:	балет артисі, романтизм дәуірі балет театрының көрнекті бишілерінің бірі

Мария Тальони (1804—1884) — италия балет артисі, романтизм дәуірі балет театрының көрнекті бишілерінің бірі. Өз әкесі, белгілі балетмейстер Ф.Тальониден оқыды. Өнер жолын 1822 жылы Венада бастады. 1827—-1835 жылдары Парижде қызмет етті. Шнейцгоффердің "Сильфида" балетінде Сильфида партиясын орындау арқылы дүниежүзілік даңққа ие болды. Тальони шығармашылығы балет өнерінің дамуына зор ықпал жасады. Мария Тальони тамаша тұрақтылығымен ерекшеленді, ұзак уақыт бойы аяғының ұшында тұратын және секіргенде сахна үстінде қалықтап, ауада ұшып жүргендей әсер қалдыратын. Ол, әсіресе пуанты билерін тартымды әрі таза билеу арқылы көзге түсті. Гастрольдік сапармен Петербургте (1837—1842), Лондонда өнер көрсетті. 1847 жылы сахнадан мүлдем қол үзді. Мария Тальонидің өмірін, биінің жеңілдігін талай ақындар мен суретшілер дәріптеп, мадақтап кеткен.

Жюль Жозеф Перро

Жюль Жозеф Перро (1810—1892) — француз балет артисі, балетмейстер. Романтикалық балет саласындағы аса көрнекті хореографтардың бірі. Классикалық би бойынша О.Вестристен сабақ алды. Өнер жолын 1830 жылы Лондоннан бастады. 1830—1835 жылдары Париж операсында биледі. Замандастары Перроны Мария Тальони өнерімен салыстырды. Бірақ атақты балерина бұл өнерде тек жалғыз болу үшін Жюль Перромен билеуден бас тартқандықтан, ол үшін Париж операсының есігі жабылады. 1834—1848 жылдары Лондондағы Корольдық театрда, ал 1848—1859 жылдары Ресейде, Петербургте қызмет етті. Перро орындаушылық қызметтен спектакльдер қоюға көшеді. Қойған негізгі балеттері: Ч.Пуньидің "Ундина", "Эсмералъда" (1843—1844) және "Катаринасы" (1846), тағы басқа. Әдеби шығармалардың мазмұнына терең бойлай отырып, Перро сахналық күшті, жарқын характерлер жасады. Мәселен, Жюль Перроның "Падекатр" атты миниатюрасы хореографияның тарихына енген болатын. Оның бірінші қойылымында атақты төрт биші — Мария Тальони, Карлотта Гризи, Фанни Черрито және Люсиль Гран биледі. Би нәзік те жеңіл қозғалыстар мен әдемі I қимылдарға негізделді. Әр бишінің өзінің ерекше биі болды. Бүгінде "Па-де-катрды" әлемнің ең үздік балериналары орындайды, әлі күнге дейін ол романтикалық хореографияның тамаша үлгісі болып табылады. Романтикалық балеттің шыңы — А.Аданның музыкасына қойылған Жюль Перроның "Жизель" спектаклі болды. "Жизель" — хореография мен балет драматургиясының, музыка мен би байланысының классикалық үлгісі. Бұл балетте би органикалық әрекетті түрде пантомимамен тығыз байланыскан. Перро 1859 жылы Ресейден кеткеннен кейін театрдан қол үзді. 1892 жылы Перро қайтыс болғаннан кейін оның идеялары ұмытылды. Тек 1909 жылы Парижде өткен Орыс маусымдары кезінде көрсетілген "Жизельден" кейін бүкіл әлем қайтадан оның өнерін есіне алды.

Дереккөздер

1. Өнер: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулык/Қ.Болатбаев, Е.Қосбармақов, А.Еркебай. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-33-998-8