Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Роза Тәжібайқызы Бағланова (1 қаңтар 1922, Қазалы, Түркістан КФР, КСРО — 8 ақпан 2011, Алматы, Қазақстан) – әнші, Қазақстанның (1955) және бұрынғы КСРО халық әртісі (1967), Халық қаһарманы (1996).
| Роза Бағланова | ||||||||||||
 | ||||||||||||
| Негізгі ақпарат | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Толық аты | Роза Тәжібайқызы Бағланова | |||||||||||
| Туған күні | ||||||||||||
| Туған жері | ||||||||||||
| Қайтыс болған күні | ||||||||||||
| Қайтыс болған жері | ||||||||||||
| Мемлекет | ||||||||||||
| Мамандықтары | әнші | |||||||||||
| Дауыс түрі | ||||||||||||
| Жанрлары | опера, эстрада | |||||||||||
| Марапаттары |
| |||||||||||
Өнер жолын Ташкент қаласындағы филармонияда ән-би ансамблінде әнші болып бастаған. Сол ансамбльмен 2-дүниежүзілік соғыс жылдары майдан даласында өнер көрсетіп, 1945 жылы тоғызыншы мамырда Берлиндегі жеңіс концертіне қатысады. 1947 – 1949 жылдары Қазақ опера және балет театрының, 1949 – 1960 жылдары Қазақ филармониясының, 1960 жылдан Қазақконцерттің әншісі болып, ұлттық ән өнерін дамытуға үлкен үлес қосты, ерекше сазды әншілік мектептің қалыптасуына ықпал жасады. Роза Бағланова қазақтың халық әндерін, замандас композиторлар әндерін, шет ел халықтарының (венгр, өзбек, қырғыз, тәжік, украин, грузин, Әзірбайжан, корей, қытай, моңғол, орыс, үнді, чех, швед, т.б.) әндерін нақышына келтіре орындады. 1946 жылы Мәскеуде өткен бүкілодақтық эстрада әншілері 2-конкурсының дипломаты, 1949 жылы Бухаресте өткен бүкіл дүниежүзілік Жастар мен студенттердің 2-фестивалінің лауреаты. «Ленин», «Еңбек Қызыл Ту», «Халықтар достығы» ордендерімен, «Шапағат» медалімен марапатталған.
Өмірбаян
1922 жылы Қызылорда облысында туған. 1941 жылы Қызылорда педагогикалық институтын бітірген. Кіші жүздің Жағалбайлы руынан Роза Бағланованың әкесі Тәжібай бақуатты кісі болған. Әуелі татар қызы Мәриямға үйленген. Кейін Күндей деген шешесі ер адамға ізін жалғастыратын ұрпақ керек деп, екінші рет Ақкүріш деген қазақ қызын алып береді. Екі әйелі қатар босанып, Мәриямнан Ыдырыс деген ұл, Ақкүріштен Роза дүниеге келді. Аумалы-төкпелі кезеңде Тәжібай отбасы Ташкентке қоныс аударады. Роза Бағланова тетелес бауыры Ыдырыстың әскерге кеткенін ғана біледі. Содан ол хабарсыз кеткен. Оның шығармашылық жолы Ұлы Отан соғысы жылдары басталды. 1945 жылы 9 мамырда Берлиндегі жеңіс концертіне қатысқан. 1947-1949 жж. Абай атындағы қазақтың мемлекеттік академиялық опера және балет театрында істейді. 1949 жылы Бухарестте өткен бүкіл дүниежүзілік жастар мен студенттердің 2-фестивалінің лауреаты атанды. 1949-1960 жж. Жамбыл атындағы Республикалық филармонияда жұмыс істеді. 1960 жылдан Қазақконцерт солисі. Роза Бағланова сирек талантты әнші, әлем халықтары әндерін шебер орындаушы. Ол бүкіл Қазақстанда, КСРО-ның бұрынғы республикаларында, шетелдерде болып, Отан, махаббат пен достық, адам мен табиғат туралы әндерді шырқады. Гастрольдік сапарға шығарда Р. Бағланова міндетті түрде сол баратын елінің тіліндегі әнді үйренеді. Бірақ, қазақтың халық әндерін оның орындауында тыңдау ләззатына ештеңе тең келмейді.
2011 жылы 8 ақпанда Алматы қаласында Роза Бағланова қайтыс болды.
Еңбек жолы
Мектеп бітірген соң 1939 жылы Роза Қызылорда педагогика институтына түседі, бірақ кенеттен әкесі қайтыс болып, туыстарды жағалап, тұрмыстық жағдайға байланысты сол жылы Ташкент тоқыма институтына ауысады. Әншінің бойжеткен шағы ашаршылық пен аласапыран жылдарға дөп келеді. Ташкентте жүргенде оның ерекше дауысы бірден көзге түседі.
"Үйдің тіршілігін жасай жүріп, ән салатын әдетім бар еді. Әлі есімде, есіктің алдын сыпырып жүріп әндеткен қыздың даусын естіп, өзбек филармониясының директоры "Ән айтқан кім?" деп іздеп келді. Менің әншілік өмір жолымды, бағымды ашқан сол Кари Якупов әка еді. Содан Кари әканың көмегімен Ташкент филармониясындағы мемлекеттік әйелдер ән-би ансамблінде әнші болдым. Одан соң 1941 жылы Москва консерваториясына жолдама алғанымда соғыс басталып кетті", - дейді Роза Бағланова бір сұқбатында. Сол ансамбльмен Роза Бағланова Ұлы Отан соғысы жылдары майданды аралап, өнер көрсетіп, 1945 жылы 9 мамырда Берлиндегі жеңіс концертіне қатысады. Бірақ ол барлық концертте Өзбекстан атынан шығып жүреді. Бір күні Өзбекстандағы керемет әнші қазақ қызы туралы Жұбан Молдағалиев естиді.
Роза Бағланованың Отанына оралуына тікелей себепші болған осы кісі. Ол кезде Жұбан Молдағалиев Москвада Жоғарғы партия мектебінде оқып жүрген. Қазақ ақынының қолдауымен 1949 жылы Роза Бағланова елге оралады. Одан кейін де әкесіндей боп, қызға қамқорлық танытып отырған. Будапештте өткен ән жарысына да Розаны ілестіруге Жұбан Молдағалиев тікелей атсалысады.
Роза Бағланова 1946 жылы Мәскеуде өткен Бүкілодақтық эстрада әншілерінің ІІ-конкурсының дипломанты, 1949 жылы Бухаресте өткен Жастар мен студенттердің ІІ-Бүкілдүниежүзілік фестивалінің лауреаты атанды. Осында КСРО елінің атағын асырып, "Ах, Самара-городок" әнін айтып, Роза Бағланова бас бәйгені қанжығалайды. Осы сапардан оралғанда ол өзін Сталин шақыртып жатқанын естиді. Жалпы, ол кісінің қабылдауында әнші үш рет болыпты.
Әншінің жанына жара салған жалған сөз
Расында Роза Бағланованың сұлулығына еліткен бір Хрущев емес, олардың қатарында шетелдің мемлекет басшылары, маршалдар, генералдар, хатшылар, колхоз председательдері, совхоз директорлары, шахтерлар, қарапайым азаматтар да болған. "Әскери атақты қолбасшыларды майдан даласында көрдім. Маршалдар - Жуков, Малиновский... Бәрі де әніме, үстімдегі қазақтың қынама бел жарасымды ұлттық киіміне қызықты, "дала қызғалдағына ғашық болдық" деді әскер басшылары. Айтылды, өтті, кетті", - деп еске алады өмірінің бұл арасын әнші.
Пластикалық отаға қатысты алып-қашпа сөздер Роза Бағланованың жанын ауыртыпты. Әнші ол отаны жетіскеннен жасатпағанын бір сұқбатында былай деп айтып береді: "1944 жылы жауынгерлерге концерт қойып жүргенде, майдан даласында бетімді снарядтың жарықшағы жанып өтіп, көзіме зақым келді. 1979 жылы екі көзім бірдей көрмей қалды. Сол жылы жоспарлы Павлодар қаласындағы концертімнен де қалмадым. Сахнаға жетектеп шыққан адамдар куә. Алдымен Жаратқанның, содан соң дәрігерлердің құдыретімен жанарымды сақтап қалдым. Көпшілікке топырақ шаша алмайсың, көзін әдемілеймін деп пластикалық ота жасатып, соқыр бола жаздапты деп жұрт гуілдеп жүр енді", - деп ренжіген Бағланова.
Әндері
«Әдемі» — Әні Е. Хасанғалиевтікі, сөзі Ә. Тәжібаевтікі
Әншінің орындауындағы Абайдың «Желсіз түнде жарық ай», композитор М. Төлебаевтың ақын өлеңіне жазған «Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы», С. Мұхамеджановтың «Жарқ етпес қара көңлім не қылса да», «Қиыстырып мақтайсыз» әндері Қазақ радиосы фонотекасында сақтаулы, бірнеше рет күйтабаққа жазылған.
Әншіге құрмет
- Әйтеке би кентіндегі орталық көшеге және мәдениет орталығына Роза Бағланованың есімі берілді.
- 30 мамыр 2015 жыл. Роза Бағланованың туған жері Қазалы ауданында әншінің ескерткіш-бюсті ашылды. «Жеңіс» саябағында салынған Роза Бағланова атындағы 300 орындық мәдениет Үйінің алдына Қазақстанда алғаш рет әншінің ескерткіш-бюсті қойылды. Роза Бағланова мүсінінің авторы – Қазақстан Республикасының халық мүсіншісі, өнер қайраткері Бақытжан Әлімбайұлы Әбішев. Биіктігі – 1 м. 42 см, тұғырының биіктігі – 2 м., ені – 97 см болатын бюст қоладан құйылып, тұғыры мрамормен қапталған.
- 2022 жылдың 15 сәуірінде Алматыда Роза Бағланованың 100 жылдығын мерекелеу аясында ескерткіш ашылды. Медеу ауданында биіктігі 4,8 метр қоладан жасалған ескерткіш орнатылды. Ол Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясы ғимаратының алдында орналасқан.
Марапаттары
- «Жауынгерлік ерлігі үшін» медалі
- «Еңбек Қызыл Ту» ордені
- «Ленин» ордені
- «Шапағат» медалі
- «Халықтар достығы» ордені
- «Құрмет белгісі» ордені
- «Отан» ордені
Дереккөздер
- Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х
- https://abai.kz/post/55971
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
- Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9
- Қазақстан Республикасында кімнің кім екені – 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011. ISBN 978-601-278-473-2
- Қазалыда Роза Бағланованың ескерткіш-бюсті ашылды
- Алматыда Роза Бағлановаға ескерткіш ашылды (15 сәуір 2022).
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Roza Tәzhibajkyzy Baglanova 1 kantar 1922 Қazaly Tүrkistan KFR KSRO 8 akpan 2011 Almaty Қazakstan әnshi Қazakstannyn 1955 zhәne buryngy KSRO halyk әrtisi 1967 Halyk kaһarmany 1996 Roza BaglanovaNegizgi akparatTolyk atyRoza Tәzhibajkyzy BaglanovaTugan kүni1 kantar 1922 1922 01 01 Tugan zheriҚazaly Tүrkistan KFR KSROҚajtys bolgan kүni8 akpan 2011 2011 02 08 89 zhas Қajtys bolgan zheriAlmaty ҚazakstanMemleket KSRO ҚazakstanMamandyktaryәnshi opera әnshisiDauys tүriSopranoZhanrlaryopera estradaMarapattaryHalyk kaһarmany Өner zholyn Tashkent kalasyndagy filarmoniyada әn bi ansamblinde әnshi bolyp bastagan Sol ansamblmen 2 dүniezhүzilik sogys zhyldary majdan dalasynda oner korsetip 1945 zhyly togyzynshy mamyrda Berlindegi zhenis koncertine katysady 1947 1949 zhyldary Қazak opera zhәne balet teatrynyn 1949 1960 zhyldary Қazak filarmoniyasynyn 1960 zhyldan Қazakkoncerttin әnshisi bolyp ulttyk әn onerin damytuga үlken үles kosty erekshe sazdy әnshilik mekteptin kalyptasuyna ykpal zhasady Roza Baglanova kazaktyn halyk әnderin zamandas kompozitorlar әnderin shet el halyktarynyn vengr ozbek kyrgyz tәzhik ukrain gruzin Әzirbajzhan korej kytaj mongol orys үndi cheh shved t b әnderin nakyshyna keltire oryndady 1946 zhyly Mәskeude otken bүkilodaktyk estrada әnshileri 2 konkursynyn diplomaty 1949 zhyly Buhareste otken bүkil dүniezhүzilik Zhastar men studentterdin 2 festivalinin laureaty Lenin Enbek Қyzyl Tu Halyktar dostygy ordenderimen Shapagat medalimen marapattalgan Өmirbayan1922 zhyly Қyzylorda oblysynda tugan 1941 zhyly Қyzylorda pedagogikalyk institutyn bitirgen Kishi zhүzdin Zhagalbajly ruynan Roza Baglanovanyn әkesi Tәzhibaj bakuatty kisi bolgan Әueli tatar kyzy Mәriyamga үjlengen Kejin Kүndej degen sheshesi er adamga izin zhalgastyratyn urpak kerek dep ekinshi ret Akkүrish degen kazak kyzyn alyp beredi Eki әjeli katar bosanyp Mәriyamnan Ydyrys degen ul Akkүrishten Roza dүniege keldi Aumaly tokpeli kezende Tәzhibaj otbasy Tashkentke konys audarady Roza Baglanova teteles bauyry Ydyrystyn әskerge ketkenin gana biledi Sodan ol habarsyz ketken Onyn shygarmashylyk zholy Ұly Otan sogysy zhyldary bastaldy 1945 zhyly 9 mamyrda Berlindegi zhenis koncertine katyskan 1947 1949 zhzh Abaj atyndagy kazaktyn memlekettik akademiyalyk opera zhәne balet teatrynda istejdi 1949 zhyly Buharestte otken bүkil dүniezhүzilik zhastar men studentterdin 2 festivalinin laureaty atandy 1949 1960 zhzh Zhambyl atyndagy Respublikalyk filarmoniyada zhumys istedi 1960 zhyldan Қazakkoncert solisi Roza Baglanova sirek talantty әnshi әlem halyktary әnderin sheber oryndaushy Ol bүkil Қazakstanda KSRO nyn buryngy respublikalarynda shetelderde bolyp Otan mahabbat pen dostyk adam men tabigat turaly әnderdi shyrkady Gastroldik saparga shygarda R Baglanova mindetti tүrde sol baratyn elinin tilindegi әndi үjrenedi Birak kazaktyn halyk әnderin onyn oryndauynda tyndau lәzzatyna eshtene ten kelmejdi Roza Baglan kabiri basyndagy kulpytas Almaty Ortalyk zirat 2011 zhyly 8 akpanda Almaty kalasynda Roza Baglanova kajtys boldy Enbek zholyMektep bitirgen son 1939 zhyly Roza Қyzylorda pedagogika institutyna tүsedi birak kenetten әkesi kajtys bolyp tuystardy zhagalap turmystyk zhagdajga bajlanysty sol zhyly Tashkent tokyma institutyna auysady Әnshinin bojzhetken shagy asharshylyk pen alasapyran zhyldarga dop keledi Tashkentte zhүrgende onyn erekshe dauysy birden kozge tүsedi Үjdin tirshiligin zhasaj zhүrip әn salatyn әdetim bar edi Әli esimde esiktin aldyn sypyryp zhүrip әndetken kyzdyn dausyn estip ozbek filarmoniyasynyn direktory Әn ajtkan kim dep izdep keldi Menin әnshilik omir zholymdy bagymdy ashkan sol Kari Yakupov әka edi Sodan Kari әkanyn komegimen Tashkent filarmoniyasyndagy memlekettik әjelder әn bi ansamblinde әnshi boldym Odan son 1941 zhyly Moskva konservatoriyasyna zholdama alganymda sogys bastalyp ketti dejdi Roza Baglanova bir sukbatynda Sol ansamblmen Roza Baglanova Ұly Otan sogysy zhyldary majdandy aralap oner korsetip 1945 zhyly 9 mamyrda Berlindegi zhenis koncertine katysady Birak ol barlyk koncertte Өzbekstan atynan shygyp zhүredi Bir kүni Өzbekstandagy keremet әnshi kazak kyzy turaly Zhuban Moldagaliev estidi Roza Baglanovanyn Otanyna oraluyna tikelej sebepshi bolgan osy kisi Ol kezde Zhuban Moldagaliev Moskvada Zhogargy partiya mektebinde okyp zhүrgen Қazak akynynyn koldauymen 1949 zhyly Roza Baglanova elge oralady Odan kejin de әkesindej bop kyzga kamkorlyk tanytyp otyrgan Budapeshtte otken әn zharysyna da Rozany ilestiruge Zhuban Moldagaliev tikelej atsalysady Roza Baglanova 1946 zhyly Mәskeude otken Bүkilodaktyk estrada әnshilerinin II konkursynyn diplomanty 1949 zhyly Buhareste otken Zhastar men studentterdin II Bүkildүniezhүzilik festivalinin laureaty atandy Osynda KSRO elinin atagyn asyryp Ah Samara gorodok әnin ajtyp Roza Baglanova bas bәjgeni kanzhygalajdy Osy sapardan oralganda ol ozin Stalin shakyrtyp zhatkanyn estidi Zhalpy ol kisinin kabyldauynda әnshi үsh ret bolypty Әnshinin zhanyna zhara salgan zhalgan soz Rasynda Roza Baglanovanyn sululygyna elitken bir Hrushev emes olardyn katarynda sheteldin memleket basshylary marshaldar generaldar hatshylar kolhoz predsedatelderi sovhoz direktorlary shahterlar karapajym azamattar da bolgan Әskeri atakty kolbasshylardy majdan dalasynda kordim Marshaldar Zhukov Malinovskij Bәri de әnime үstimdegi kazaktyn kynama bel zharasymdy ulttyk kiimine kyzykty dala kyzgaldagyna gashyk boldyk dedi әsker basshylary Ajtyldy otti ketti dep eske alady omirinin bul arasyn әnshi Plastikalyk otaga katysty alyp kashpa sozder Roza Baglanovanyn zhanyn auyrtypty Әnshi ol otany zhetiskennen zhasatpaganyn bir sukbatynda bylaj dep ajtyp beredi 1944 zhyly zhauyngerlerge koncert kojyp zhүrgende majdan dalasynda betimdi snaryadtyn zharykshagy zhanyp otip kozime zakym keldi 1979 zhyly eki kozim birdej kormej kaldy Sol zhyly zhosparly Pavlodar kalasyndagy koncertimnen de kalmadym Sahnaga zhetektep shykkan adamdar kuә Aldymen Zharatkannyn sodan son dәrigerlerdin kudyretimen zhanarymdy saktap kaldym Kopshilikke topyrak shasha almajsyn kozin әdemilejmin dep plastikalyk ota zhasatyp sokyr bola zhazdapty dep zhurt guildep zhүr endi dep renzhigen Baglanova Әnderi Әdemi Әni E Hasangalievtiki sozi Ә Tәzhibaevtiki Әnshinin oryndauyndagy Abajdyn Zhelsiz tүnde zharyk aj kompozitor M Tolebaevtyn akyn olenine zhazgan Қaktagan ak kүmistej ken mandajly S Muhamedzhanovtyn Zhark etpes kara konlim ne kylsa da Қiystyryp maktajsyz әnderi Қazak radiosy fonotekasynda saktauly birneshe ret kүjtabakka zhazylgan Әnshige kurmetӘjteke bi kentindegi ortalyk koshege zhәne mәdeniet ortalygyna Roza Baglanovanyn esimi berildi 30 mamyr 2015 zhyl Roza Baglanovanyn tugan zheri Қazaly audanynda әnshinin eskertkish byusti ashyldy Zhenis sayabagynda salyngan Roza Baglanova atyndagy 300 oryndyk mәdeniet Үjinin aldyna Қazakstanda algash ret әnshinin eskertkish byusti kojyldy Roza Baglanova mүsininin avtory Қazakstan Respublikasynyn halyk mүsinshisi oner kajratkeri Bakytzhan Әlimbajuly Әbishev Biiktigi 1 m 42 sm tugyrynyn biiktigi 2 m eni 97 sm bolatyn byust koladan kujylyp tugyry mramormen kaptalgan 2022 zhyldyn 15 sәuirinde Almatyda Roza Baglanovanyn 100 zhyldygyn merekeleu ayasynda eskertkish ashyldy Medeu audanynda biiktigi 4 8 metr koladan zhasalgan eskertkish ornatyldy Ol Zhambyl atyndagy Қazak memlekettik filarmoniyasy gimaratynyn aldynda ornalaskan Marapattary Zhauyngerlik erligi үshin medali Enbek Қyzyl Tu ordeni Lenin ordeni Shapagat medali Halyktar dostygy ordeni Қurmet belgisi ordeni Otan ordeniDerekkozderAjbyn Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 880 bet ISBN 9965 893 73 H https abai kz post 55971 Tarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2 Abaj Enciklopediya Almaty Қazak enciklopediyasynyn Bas redakciyasy Atamura baspasy ISBN 5 7667 2949 9 Қazakstan Respublikasynda kimnin kim ekeni 2011 2 tomdyk anyktamalyk Almaty 2011 ISBN 978 601 278 473 2 Қazalyda Roza Baglanovanyn eskertkish byusti ashyldy Almatyda Roza Baglanovaga eskertkish ashyldy 15 sәuir 2022