Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Пигмейлер (грек. жұдырықтай деген мағына береді) — Орталық Африкадағы халықтар тобы. Олар Экваторлық және Шығыс Африканың тропикалық орман аймағында тұрады. Жалпы саны 300 мыңнан астам (2003). Антропология жағынан орталық африкалық нәсілге жатады.
| Пигмейлер | |
| Πυγμαῖοι | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
| 300 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Конго Демократиялық Республикасы | 165000 |
 Руанда | 65 000 |
 Бурунди | 50 000 |
 Конго Республикасы | 30 000 |
 Камерун | 20 000 |
 Орталық Африка Республикасы | 10 000 |
 Ангола | 5 000 |
 Габон | 5 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
| дәстүрлі нанымдар | |
Таралған аймақтары: Конго Демократиялық Республикасы 165 мың адам, Руанда 65 мың адам, Бурунди 50 мың адам, Конго Республикасы 30 мың адам, Камерун 20 мың адам, Орталық Африка Республикасы 10 мың адам, Ангола мен Габон әрқайсысы 5 мың адам.
Сипаттама
Пигмейлердің бойы аласа, түстері ашық қоңырқай, талпақ танау, бұйра шашты, жұқа ерінді, кеуделі, аяқ-қолдары қысқа болып келеді. Ер адамдарының бойы 135-тен 150 сантиметрге дейін, ал әйелдерінің жартысы кейде 120 сантиметрден аспайды. Ергежейлілік өсу гормонының жетіспеушілігіне әкелетін ауру болып саналады. Алайда, пигмийлер мүлдем ауырмайды және өсу гормонына бәрі сәйкес келеді, ал денесі пропорционалды (бастың үлкен мөлшерімен және қысқа қолдарымен ерекшеленетін ергежейлілерден айырмашылығы). Пигмейлер ғасырлар бойы өздерінің кішкентай пішінін сақтап қалды.
Кейбір ғалымдар пигмейлердің кішкентай болуы генетикалық мутациялармен немесе жергілікті тұрғындарға әсер еткен пандемиялық аурумен байланысты деп есептеді. Алайда, тиісті зерттеулер жүргізгеннен кейін, ғалымдар пигмейлерде генетикалық жоспарда мүлдем ауытқулар байқалмаған және оларға түсініксіз ауру әсер етпейді деген қорытындыға келді.
Басқа зерттеушілер «кішкентай» пигмейлердің эволюциялық процестердің әсерінен болғанына және оның себебі олар жабайы, тығыз джунглиде өмір сүргендіктен қоршаған орта жағдайларына бейімделуіне байланысты дейді.
Пигмейлердің өмір сүру ұзақтығы өте қысқа: 16-дан 24 жасқа дейін. 40 жасқа дейін өмір сүрген адамдар – ұзақ өмір сүруші болып саналады. Тиісінше, оларда жыныстық жетілу әлдеқайда ертерек, 12 жаста, он бес жасында ұрпақ әкеледі.
Тілі
Пигмейлер өз тілдерін жоғалтқан және айналасындағы банту халықтарының тілдерінде, сондай-ақ адамава-убанги және Орталық Судан тілдерінде сөйлейді.
Діні
Пигмейлер әлі күнге дейін ежелгі панафрикандық дүниетаным мен діни концепцияларды ұстанады. Олар өздерінің діни наным-сенімдерін берік ұстанған аңшылар мен жинаушылардың қарабайыр тайпасы. Олар барлық тірі жандардың, соның ішінде ағаштар мен өсімдіктердің рухтары бар деп санайды.
Тарихы
Пигмейлердің ең көне деректері біздің дәуірімізге дейінгі 5 ғасырға жатады. Оны Геродот Египетке барған кезде қалдырған. Азиялық пигмейлердің тағы бір жазбаша дәлелін бізге римдік зерттеуші Плиний қалдырды. Ғалым олардың толық сипаттамасын Жаратылыстану тарихында қалдырды. Ол азиялық пигмей тайпаларының бастапқыда Ніл өзенінің маңындағы батпақты аймақта өмір сүргенін көрсетті.
XIX ғасырда еуропалық зерттеушілер Африкаға келгенде, олар таңғажайып ергежейлі африкалық тұрғындар туралы әңгімелерді жиі естиді. Әңгімелерге қызығушылық танытқан осындай саяхатшылардың бірі Дэвид Ливингстон болды. Жұмыстарының бірінде ол Африканың жергілікті тұрғындарының бірі пигмейлерді қалай айтқаны туралы жазған. Тете қаласының бір тұтқыны бұл жұмбақ пигмейлерді қалай көргенін айтып берді. Доктор Ливингстон африкалықтың бір сөзіне сенбей, оның әңгімесін сандырақ деп атады. Бірақ уақыт өте келе бүкіл әлем кішкентай пигмей адамдар туралы білді. Ғалым айтылғандардың бір бөлігінің шынымен де шындық екеніне көз жеткізді.
Кәсібі
Егіншілік пен мал шаруашылығын білмейтін пигмейлер тек аңшылықпен, балық аулаумен және терушілікпен өмір сүреді. Осы тұрғыдан алғанда, оларды әлемдегі ең артта қалған халықтардың бірі деп есептеу керек. Дәстүрлі қару-жарағы — садақ. Аулаған аңдарын көбіне көрші халықтармен дәнді дақылдарға айырбас жасап күнелткен. Ер адамдар топ болып бөкен, кеміргіштер, кірпі, жабайы шошқа, буйвол аулайды, олар гориллаларға, қабыландарға, пілдерге де шабуыл жасайды.
Пигмейлер ептілігімен, батылдығымен және шыдамдылығымен ерекшеленеді, кейде аңды бір апта бойы шаршағанына қарамастан төзеді. Қатты қиыншылық кезінде олар мысықтарды, қолтырауындарды және маймылдарды да аулайды. Балалар жыландар мен тасбақаларды аулайды. Пигмейлер арасында тұзақтар кеңінен қолданылмаған. Кейде аңшы итімен бірге жүреді. Негриллдер садақ пен жебемен, сондай-ақ көршілес банту тайпаларынан сатып алынған пышақтар мен найзалармен аң аулайды. Темір жебе ұштары бантулардан айырбас арқылы алынады. Пигмийлер құпия болып табылатын әртүрлі құрамдағы уларды жасауды біледі. Бүкіл бірге тұратын топтың әйелдері күн сайын балаларымен бірге лагерінің айналасында жабайы тамыр дақылдарын, жеуге жарамды өсімдіктердің жапырақтары мен жемістерді жинайды, құрттарды, ұлуларды, бақаларды, жыландар мен балықтарды аулайды.
Қазіргі пигмейлерде бартерлік сауда жақсы дамыған. Олар өз өнімдерін аңшыларға аса қажет металл бұйымдар – жебе ұштары мен найзаның ұштарына айырбастайды.
Өмір салты
Алғашқы қауымдық құрылыстың дәстүрлері сақталған. 3-4 отбасы болып белгілі бір аумақта көшіп те жүреді. Пигмей отбасылары әдетте моногамды және патриархалды. Теориялық тұрғыдан алғанда, ер адамның бірнеше әйелі болуы мүмкін, бірақ іс жүзінде қоғам оған сирек рұқсат береді. Сондай-ақ, ол пигмейлер туыстық некеге үзілді-кесілді қарсы және өз әйелдерін көрші қауымдастықтардан табады. Қалыңдық құны төленбейді. Пигмейлер арасында әйелдер жетіспейді, тіпті біреуінің кетуі қоғамға қатты әсер етеді. Олардың орнын толтыру үшін, басқа ауылдың қызын алу үшін бір пигмей өзінің әпкесін, немере ағасын немесе қоғамдағы басқа қызды қалыңдықтың туыстарының біріне үйлендіруге көндіреді. Әйтпесе үйлену мүмкін емес. Екі той бір уақытта болады. Тұрмысқа шыққаннан кейін әйел күйеуінің ауылына көшеді, бірақ туған ауылымен үнемі байланыста болады. Жесір қалған әйелдер кішкентай балаларын алып, туған ауылына оралуға құқылы, бірақ күйеуінің ортасында қалуы да мүмкін.
Көптеген пигмейлер дәстүрлі үй салумен айналысады. Олар өз үйлерін бұтақтар мен жапырақтардан жасайды, оларды сазбен сылайды. Бір қызығы, бұл кәсіп әйелдердікі болып саналады, өйткені ерлер уақытының көп бөлігін аң аулауға арнайды. Алайда, отбасы басшысы құрылыс салу үшін орынды таңдайды, содан кейін ол рудың ақсақалына барады. Егер ол мақұлдаса, ол адамға ұшы үшкір бамбук таяқшасын береді (ныомбикари). Бұл құрылғының көмегімен болашақ үйдің шекарасын белгілеу керек, содан кейін әйелдер құрылысты бастайды.
Пигмейлердің киімдегі өзіндік ерекше стилі бар. Көп жағдайда ерлер белдіктеріне жүннен немесе былғарыдан жасалған таңғышты пайдаланады. Әйелдер тек алжапқыш киеді. Қазіргі уақытта біраз бөлігі отырықшылыққа көшіп, еуропалық киімдер кие бастаған.
Азық-түліктері - пісірілген түйнектер, жемістер, сирек - ет. Жабайы жануарлардың еті олардың диетасының тек 9% құрайды. Бал мен жемістерді жинау тағы 28% қамтамасыз етеді. Қалған азық-түлікті орманға жақын жерде тұратын фермерлердің бақшаларынан алады.
Тұрмыстық бұйымдар әшекейленген. Халық ауыз әдебиеті бай: батыр-аңшылар туралы жырлар, тұрмыс-тіршілік, мифтер, табысты аңшылықты бейнелейтін ән билермен сипатталады.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том
- Пигмеи, кто такие где и как живут самые низкие люди планеты https://ftimes.ru/284974-pigmei-kto-takie-gde-i-kak-zhivut-samye-nizkie-lyudi-planety.html
- Интересные факты о самом маленьком народе, которых вы не знали раньше Источник: https://travelask.ru/blog/posts/6599-interesnye-fakty-o-samom-malenkom-narode-kotoryh-vy-ne-znali
- Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/3138112
- Верования пигмеев http://www.gollandia.nl/%D0%B0%D0%BD/
- Хорошую религию придумали... пигмеи https://grigor-yan.livejournal.com/935107.html
- Пигмеи – уникальный низкорослый народ https://www.rusfate.ru/narody/551-pigmei-unikalnyy-nizkoroslyy-narod.html
- Кирей Н. И. Этнография народов Африки Африканские пигмеи https://historicus.media/afrikanskie_pigmei/
- Пигмеи в древних источниках, мифах и в реальности https://stimfalid.livejournal.com/21882.html
- Путешественник рассказал о жизни пигмеев. https://newformat.info/socium/puteshestvennik-rasskazal-o-zhizni-pigmeev-fotoreportazh/
- Традиции пигмеев – таинство охоты и похороны в хижине Источник: https://musaget.ru/traditsii-pigmeev-tainstvo-ohoty-i-pohorony-v-hizhine
- Самые маленькие (низкорослые) люди в мире — Пигмеи https://supersmall.ru/samyie-malenkie-nizkoroslyie-lyudi-v-mire-pigmei/ Мұрағатталған 4 қыркүйектің 2023 жылы.
- народы мира / Пигмеи http://www.etnolog.ru/people.php?id=PIGM
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Pigmejler grek zhudyryktaj degen magyna beredi Ortalyk Afrikadagy halyktar toby Olar Ekvatorlyk zhәne Shygys Afrikanyn tropikalyk orman ajmagynda turady Zhalpy sany 300 mynnan astam 2003 Antropologiya zhagynan ortalyk afrikalyk nәsilge zhatady PigmejlerPygmaῖoiBүkil halyktyn sany300 000En kop taralgan ajmaktar Kongo Demokratiyalyk Respublikasy165000 Ruanda65 000 Burundi50 000 Kongo Respublikasy30 000 Kamerun20 000 Ortalyk Afrika Respublikasy10 000 Angola5 000 Gabon5 000Tilderibantu tilderiDinidәstүrli nanymdar Taralgan ajmaktary Kongo Demokratiyalyk Respublikasy 165 myn adam Ruanda 65 myn adam Burundi 50 myn adam Kongo Respublikasy 30 myn adam Kamerun 20 myn adam Ortalyk Afrika Respublikasy 10 myn adam Angola men Gabon әrkajsysy 5 myn adam SipattamaEuropalyk sol zhakta zhәne pigmejlerdin on zhakta salystyrmaly bojy Pigmejlerdin bojy alasa tүsteri ashyk konyrkaj talpak tanau bujra shashty zhuka erindi keudeli ayak koldary kyska bolyp keledi Er adamdarynyn bojy 135 ten 150 santimetrge dejin al әjelderinin zhartysy kejde 120 santimetrden aspajdy Ergezhejlilik osu gormonynyn zhetispeushiligine әkeletin auru bolyp sanalady Alajda pigmijler mүldem auyrmajdy zhәne osu gormonyna bәri sәjkes keledi al denesi proporcionaldy bastyn үlken molsherimen zhәne kyska koldarymen erekshelenetin ergezhejlilerden ajyrmashylygy Pigmejler gasyrlar bojy ozderinin kishkentaj pishinin saktap kaldy Kejbir galymdar pigmejlerdin kishkentaj boluy genetikalyk mutaciyalarmen nemese zhergilikti turgyndarga әser etken pandemiyalyk aurumen bajlanysty dep eseptedi Alajda tiisti zertteuler zhүrgizgennen kejin galymdar pigmejlerde genetikalyk zhosparda mүldem auytkular bajkalmagan zhәne olarga tүsiniksiz auru әser etpejdi degen korytyndyga keldi Baska zertteushiler kishkentaj pigmejlerdin evolyuciyalyk procesterdin әserinen bolganyna zhәne onyn sebebi olar zhabajy tygyz dzhunglide omir sүrgendikten korshagan orta zhagdajlaryna bejimdeluine bajlanysty dejdi Pigmejlerdin omir sүru uzaktygy ote kyska 16 dan 24 zhaska dejin 40 zhaska dejin omir sүrgen adamdar uzak omir sүrushi bolyp sanalady Tiisinshe olarda zhynystyk zhetilu әldekajda erterek 12 zhasta on bes zhasynda urpak әkeledi TiliPigmejler oz tilderin zhogaltkan zhәne ajnalasyndagy bantu halyktarynyn tilderinde sondaj ak adamava ubangi zhәne Ortalyk Sudan tilderinde sojlejdi DiniPigmejler әli kүnge dejin ezhelgi panafrikandyk dүnietanym men dini koncepciyalardy ustanady Olar ozderinin dini nanym senimderin berik ustangan anshylar men zhinaushylardyn karabajyr tajpasy Olar barlyk tiri zhandardyn sonyn ishinde agashtar men osimdikterdin ruhtary bar dep sanajdy TarihyAfrikalyk pigmejler zhәne europalyk sayahatshy Pigmejlerdin en kone derekteri bizdin dәuirimizge dejingi 5 gasyrga zhatady Ony Gerodot Egipetke bargan kezde kaldyrgan Aziyalyk pigmejlerdin tagy bir zhazbasha dәlelin bizge rimdik zertteushi Plinij kaldyrdy Ғalym olardyn tolyk sipattamasyn Zharatylystanu tarihynda kaldyrdy Ol aziyalyk pigmej tajpalarynyn bastapkyda Nil ozeninin manyndagy batpakty ajmakta omir sүrgenin korsetti XIX gasyrda europalyk zertteushiler Afrikaga kelgende olar tangazhajyp ergezhejli afrikalyk turgyndar turaly әngimelerdi zhii estidi Әngimelerge kyzygushylyk tanytkan osyndaj sayahatshylardyn biri Devid Livingston boldy Zhumystarynyn birinde ol Afrikanyn zhergilikti turgyndarynyn biri pigmejlerdi kalaj ajtkany turaly zhazgan Tete kalasynyn bir tutkyny bul zhumbak pigmejlerdi kalaj korgenin ajtyp berdi Doktor Livingston afrikalyktyn bir sozine senbej onyn әngimesin sandyrak dep atady Birak uakyt ote kele bүkil әlem kishkentaj pigmej adamdar turaly bildi Ғalym ajtylgandardyn bir boliginin shynymen de shyndyk ekenine koz zhetkizdi KәsibiEginshilik pen mal sharuashylygyn bilmejtin pigmejler tek anshylykpen balyk aulaumen zhәne terushilikpen omir sүredi Osy turgydan alganda olardy әlemdegi en artta kalgan halyktardyn biri dep esepteu kerek Dәstүrli karu zharagy sadak Aulagan andaryn kobine korshi halyktarmen dәndi dakyldarga ajyrbas zhasap kүneltken Er adamdar top bolyp boken kemirgishter kirpi zhabajy shoshka bujvol aulajdy olar gorillalarga kabylandarga pilderge de shabuyl zhasajdy Pigmejler eptiligimen batyldygymen zhәne shydamdylygymen erekshelenedi kejde andy bir apta bojy sharshaganyna karamastan tozedi Қatty kiynshylyk kezinde olar mysyktardy koltyrauyndardy zhәne majmyldardy da aulajdy Balalar zhylandar men tasbakalardy aulajdy Pigmejler arasynda tuzaktar keninen koldanylmagan Kejde anshy itimen birge zhүredi Negrillder sadak pen zhebemen sondaj ak korshiles bantu tajpalarynan satyp alyngan pyshaktar men najzalarmen an aulajdy Temir zhebe ushtary bantulardan ajyrbas arkyly alynady Pigmijler kupiya bolyp tabylatyn әrtүrli kuramdagy ulardy zhasaudy biledi Bүkil birge turatyn toptyn әjelderi kүn sajyn balalarymen birge lagerinin ajnalasynda zhabajy tamyr dakyldaryn zheuge zharamdy osimdikterdin zhapyraktary men zhemisterdi zhinajdy kurttardy ululardy bakalardy zhylandar men balyktardy aulajdy Қazirgi pigmejlerde barterlik sauda zhaksy damygan Olar oz onimderin anshylarga asa kazhet metall bujymdar zhebe ushtary men najzanyn ushtaryna ajyrbastajdy Өmir saltyTurgyn үjleriPigmejler Algashky kauymdyk kurylystyn dәstүrleri saktalgan 3 4 otbasy bolyp belgili bir aumakta koship te zhүredi Pigmej otbasylary әdette monogamdy zhәne patriarhaldy Teoriyalyk turgydan alganda er adamnyn birneshe әjeli boluy mүmkin birak is zhүzinde kogam ogan sirek ruksat beredi Sondaj ak ol pigmejler tuystyk nekege үzildi kesildi karsy zhәne oz әjelderin korshi kauymdastyktardan tabady Қalyndyk kuny tolenbejdi Pigmejler arasynda әjelder zhetispejdi tipti bireuinin ketui kogamga katty әser etedi Olardyn ornyn toltyru үshin baska auyldyn kyzyn alu үshin bir pigmej ozinin әpkesin nemere agasyn nemese kogamdagy baska kyzdy kalyndyktyn tuystarynyn birine үjlendiruge kondiredi Әjtpese үjlenu mүmkin emes Eki toj bir uakytta bolady Turmyska shykkannan kejin әjel kүjeuinin auylyna koshedi birak tugan auylymen үnemi bajlanysta bolady Zhesir kalgan әjelder kishkentaj balalaryn alyp tugan auylyna oraluga kukyly birak kүjeuinin ortasynda kaluy da mүmkin Koptegen pigmejler dәstүrli үj salumen ajnalysady Olar oz үjlerin butaktar men zhapyraktardan zhasajdy olardy sazben sylajdy Bir kyzygy bul kәsip әjelderdiki bolyp sanalady ojtkeni erler uakytynyn kop boligin an aulauga arnajdy Alajda otbasy basshysy kurylys salu үshin oryndy tandajdy sodan kejin ol rudyn aksakalyna barady Eger ol makuldasa ol adamga ushy үshkir bambuk tayakshasyn beredi nyombikari Bul kurylgynyn komegimen bolashak үjdin shekarasyn belgileu kerek sodan kejin әjelder kurylysty bastajdy Pigmejlerdin kiimdegi ozindik erekshe stili bar Kop zhagdajda erler beldikterine zhүnnen nemese bylgarydan zhasalgan tangyshty pajdalanady Әjelder tek alzhapkysh kiedi Қazirgi uakytta biraz boligi otyrykshylykka koship europalyk kiimder kie bastagan Azyk tүlikteri pisirilgen tүjnekter zhemister sirek et Zhabajy zhanuarlardyn eti olardyn dietasynyn tek 9 kurajdy Bal men zhemisterdi zhinau tagy 28 kamtamasyz etedi Қalgan azyk tүlikti ormanga zhakyn zherde turatyn fermerlerdin bakshalarynan alady Turmystyk bujymdar әshekejlengen Halyk auyz әdebieti baj batyr anshylar turaly zhyrlar turmys tirshilik mifter tabysty anshylykty bejnelejtin әn bilermen sipattalady Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VII tom Pigmei kto takie gde i kak zhivut samye nizkie lyudi planety https ftimes ru 284974 pigmei kto takie gde i kak zhivut samye nizkie lyudi planety html Interesnye fakty o samom malenkom narode kotoryh vy ne znali ranshe Istochnik https travelask ru blog posts 6599 interesnye fakty o samom malenkom narode kotoryh vy ne znali Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 2017 https old bigenc ru ethnology text 3138112 Verovaniya pigmeev http www gollandia nl D0 B0 D0 BD Horoshuyu religiyu pridumali pigmei https grigor yan livejournal com 935107 html Pigmei unikalnyj nizkoroslyj narod https www rusfate ru narody 551 pigmei unikalnyy nizkoroslyy narod html Kirej N I Etnografiya narodov Afriki Afrikanskie pigmei https historicus media afrikanskie pigmei Pigmei v drevnih istochnikah mifah i v realnosti https stimfalid livejournal com 21882 html Puteshestvennik rasskazal o zhizni pigmeev https newformat info socium puteshestvennik rasskazal o zhizni pigmeev fotoreportazh Tradicii pigmeev tainstvo ohoty i pohorony v hizhine Istochnik https musaget ru traditsii pigmeev tainstvo ohoty i pohorony v hizhine Samye malenkie nizkoroslye lyudi v mire Pigmei https supersmall ru samyie malenkie nizkoroslyie lyudi v mire pigmei Muragattalgan 4 kyrkүjektin 2023 zhyly narody mira Pigmei http www etnolog ru people php id PIGM