Органон көне грекше Ὄργανον құрал метод әдіснама Аристотельдің арнайы логикалық еңбектерінің дәстүрлі аталуы Органон ата

Органон (көне грекше: Ὄργανον — құрал, метод, әдіснама ) — Аристотельдің арнайы логикалық еңбектерінің дәстүрлі аталуы. Органон атауын Аристотель емес, (Аристотель жолын қуушы) Андро́ник Родо́сский (др.-греч. Ανδρόνικος; шамамен, б.з.д. 60жж.) Аристотель еңбектеріне пікір жазу барысында алғаш қолданған.

Органон Аристотельдің алты логика кітабын қамтиды. Олар:

« (грек. Κατηγορίαι; лат. Categoriae, или Praedicamenta) Аристотельдің 10 категориясы пайымдалған: Мән (субстанция), Сан, Сапа, Байланыс, Орын, Уақыт, Жағдай (күй), Шарт, Қозғалыс, Маһаббат.
« (грек. Περὶ ἑρμηνείας; лат. De interpretatione) Бұл бөлім кітапта тірек ұғымдар мен тұжырымдар, растау, терістеу, жалпылық, ұғымара байланыс қатарлы тақырыптар сөз болған.
«Алғашқы (грек. Ἀναλυτικὰ πρότερα; лат. Analytica priora) Бұл еңбекте Аристотель силлогизмі, индуктивті тұжырым туралы паймдалған.
«Кейінгі (грек. Ἀναλυτικὰ ὕστερα; лат. Analytica posteriora). Бұл бөлімінде үлгі, анықтама және ғылыми білім туралы пайымдалған.
« (грек. Τοπικά; лат. Topica) Топика – негізгі тақырып мәселесі талқыланып, мәселені талдау мен шешім етуде өнімді де, сенімді дәлел келтіру, тұжырым жасаудың ақылға қонымдылығы туралы пайымдаулар жасалды. Дәл осы еңбегінде предикабил турлы айтты және кейін порфир және схоластик логикашылдардың пікірталасына себеп болды.
«Софистикалық туралы» (грек. Περὶ τῶν σοφιστικῶν ἐλέγχων; лат. Sophistici elenchi, часто просто Elenchi) Логикалық сандырақтар, өтіріктер, ой алдамшылықтары туралы талдаулар жасалып, Аристотель риторикасына бағыттайтын маңызды кілт болды.

Аристотельдің "алғашқы" және "кейінгі" аналитикасының айырмашылығы айқындалған жоқ. Осылай бөліп атаған сол Родосскийдің өзі болса керек. Ал, «софистикалық туралы»ны «топиканың» жалғасы деп есептеуге де болады

Органонның көптеген грекше көшірмелері жазылған, сондай-ақ , , сирияша және армянша аудармалары бар.

ағылшын философы Фрэнсис Бэкон « («Novum organon») (1620) деген кітабында өзінің индуктивті логикасын Аристотельдің қарсы қойып, барлық білімді ақылдық емес, тәжірибеден бастауды ұсынады.

Дереккөздер

Rutherford Donald The Cambridge Companion to Early Modern Philosophy — Cambridge University Press, 2006. — P. 170ff. — ISBN 9780521822428.

[1] Rutherford Donald The Cambridge Companion to Early Modern Philosophy — Cambridge University Press, 2006. — P. 170ff. — ISBN 9780521822428.