Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кәдімгі өрік — биіктігі 3-10 метрге жететін ағаш. Діңгегінің диаметрі 25-30 см-ге жетеді. Жиі бұтақталған, бұтақтары жалаңаш. Жапырақтарының ұзындығы 6-9 см, жалаңаш, кең жұмыртқа және эллипс пішіндес, жиектері майда тісті, сағақтары қою қызыл түсті. Жапырақ жаймай тұрып гүлдейді. Гүлдерінің саны көп, ақ немесе қызғылт түсті. Жемістерінің түстері сарыдан қызылға дейін болады.
| Apricot | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Apricot fruit | ||||||||||||||
 () | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Prunus armeniaca L., 1753 |
Таралуы
Жабайы түрде Орта Азияда, солтүстік–шығыс Қытайда, Дағыстанда кездеседі. Таулардың құрғақ, тастақ етектерінде тоғайланып өседі. Қазақстанның таулы аудандарын теңіз деңгейінен 800-1900м биіктікте өседі. Іле Алатауы, Кіші Алматы өзенінің жағасында, Талғар, Түрен аймақтарында жиі кездеседі.
Өсіру
Өрік — жылусүйгіш өсімдік. Желсіз, ық және күн көзі мол түсетін жерде жақсы өседі. Құрғақшылыққа төзімсіз. Қырқу-кесу жұмыстарын күзде жүргізеді. Көң және минералды тыңайтқыштармен қоректендіріп тұрған абзал.
Өрікті тұқымнан және вегативтік тәсілмен қалемшелеу, ұластыру арқылы көбейтеді. Көктемде егеді. Отырғызғаннан кейін 3-4 жылы жеміс бере бастайды. 5-ші жылы 3-5 кг, 7-ші жылы 15-20 кг, ал 15-20 жылы 60-100 кг-ға дейін жеміс береді. Кавказда, Орта Азияда бір ағаштан 300-400 кг жеміс беретін сұрыптары бар.
Қазақстанда Жамбыл, Түркістан, Алматы облыстарында өсіріледі.
Шайыры
Шайырлар өріктің діңгегінде, бұтақтарында ағып жиналды. Орта Азияда кейбір ағаштардан 0,5 кг-дан 1,5 кг-ға дейін жинап алуға болады. Қағаз бетіне жайып қойып, жақсы желдетілетін бөлмелерде кептіреді.
Өрік шайырының құрамына 16% глюкурон қышқылы, 44%-ға дейін галактоза, 41%-ға дейін арабиноза кіреді, ақуыздық заттар 0,6%-дан аспайды.
Өрік шайырының кесектерінің үлкендігі әртүрлі болады, сыртқы формалары да әртүрлі: майдалары тамшы және сүңгі тәріздес, ірілері шар және жентек тәріздес болады. Жаңа жиналып алған шайыр ақшыл-сары түсті, мөлдір болады, ескі кесектері Сары – қоңыр түсті болады, мөлдір болмайды.
Эмульгатор ретінде эмульсиялардың өндірісінде қолданылады.
Дереккөздер
- Participants of the FFI/IUCN SSC Central Asian regional tree Red Listing workshop, Bishkek, Kyrgyzstan (11–13 шілде 2006) Armeniaca vulgaris. Version 2009.2. (2007). Тексерілді, 7 қараша 2009.
- Т. Мұсақұлов, орысша-қазақша түсіндірмелі биологиялық сөздік І-том қазақ мемлекет баспасы, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kәdimgi orik biiktigi 3 10 metrge zhetetin agash Dingeginin diametri 25 30 sm ge zhetedi Zhii butaktalgan butaktary zhalanash Zhapyraktarynyn uzyndygy 6 9 sm zhalanash ken zhumyrtka zhәne ellips pishindes zhiekteri majda tisti sagaktary koyu kyzyl tүsti Zhapyrak zhajmaj turyp gүldejdi Gүlderinin sany kop ak nemese kyzgylt tүsti Zhemisterinin tүsteri sarydan kyzylga dejin bolady ApricotApricot fruit Dүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylarSaby RaushangүldilerTukymdasy RosaceaeTegi AlhoryTүri P armeniacaPrunus armeniaca L 1753TaraluyZhabajy tүrde Orta Aziyada soltүstik shygys Қytajda Dagystanda kezdesedi Taulardyn kurgak tastak etekterinde togajlanyp osedi Қazakstannyn tauly audandaryn teniz dengejinen 800 1900m biiktikte osedi Ile Alatauy Kishi Almaty ozeninin zhagasynda Talgar Tүren ajmaktarynda zhii kezdesedi ӨsiruӨrik zhylusүjgish osimdik Zhelsiz yk zhәne kүn kozi mol tүsetin zherde zhaksy osedi Қurgakshylykka tozimsiz Қyrku kesu zhumystaryn kүzde zhүrgizedi Kon zhәne mineraldy tynajtkyshtarmen korektendirip turgan abzal Өrikti tukymnan zhәne vegativtik tәsilmen kalemsheleu ulastyru arkyly kobejtedi Koktemde egedi Otyrgyzgannan kejin 3 4 zhyly zhemis bere bastajdy 5 shi zhyly 3 5 kg 7 shi zhyly 15 20 kg al 15 20 zhyly 60 100 kg ga dejin zhemis beredi Kavkazda Orta Aziyada bir agashtan 300 400 kg zhemis beretin suryptary bar Қazakstanda Zhambyl Tүrkistan Almaty oblystarynda osiriledi ShajyryShajyrlar oriktin dingeginde butaktarynda agyp zhinaldy Orta Aziyada kejbir agashtardan 0 5 kg dan 1 5 kg ga dejin zhinap aluga bolady Қagaz betine zhajyp kojyp zhaksy zheldetiletin bolmelerde keptiredi Өrik shajyrynyn kuramyna 16 glyukuron kyshkyly 44 ga dejin galaktoza 41 ga dejin arabinoza kiredi akuyzdyk zattar 0 6 dan aspajdy Өrik shajyrynyn kesekterinin үlkendigi әrtүrli bolady syrtky formalary da әrtүrli majdalary tamshy zhәne sүngi tәrizdes irileri shar zhәne zhentek tәrizdes bolady Zhana zhinalyp algan shajyr akshyl sary tүsti moldir bolady eski kesekteri Sary konyr tүsti bolady moldir bolmajdy Emulgator retinde emulsiyalardyn ondirisinde koldanylady DerekkozderParticipants of the FFI IUCN SSC Central Asian regional tree Red Listing workshop Bishkek Kyrgyzstan 11 13 shilde 2006 Armeniaca vulgaris Version 2009 2 2007 Tekserildi 7 karasha 2009 T Musakulov oryssha kazaksha tүsindirmeli biologiyalyk sozdik I tom kazak memleket baspasy Almaty 1959 Redakciyasyn baskargan Biologiya gylymynyn doktory professor T DarkanbaevBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet