Алхоры — раушангүлділер тұқымдасына жататын, жемісі сүйекті бұта және ағаш тәрізді өсімдік. Еуропада, Солтүстік Америкада, Солтүстік Африкада, Шығыс және Орта Азияда өседі. Ағашынан 40-100 кг-ға дейін өнім алынады. Жемісінен тосап, сусын, шырын, және т.б. дайындалынады. Құмдақ, жақсы ылғалданған, қызыл-қоңыр топырақты ыңғайлы көреді. Диқандар оны телімдеу, көзбақтау, балапан бұтақшалар, көзқалемшелер әзірлеу әдістері арқылы өндіріп, өсіреді.
Алхоры | ||||
---|---|---|---|---|
Алхоры | ||||
|
Өсімдік туралы
Алхоры – раушангүлдер тұқымдасы, сүйекті жемістер тобына жататын ағаш және бұталы өсімдік. Отаны – Кіші Азия, Кавказ және солтүстік Иран. Қазіргі кезде мәдени алхорының 2000-ға жуық түрі бар. Жер шарының барлық тропикалық және субтропикалық аймақтарында таралған. Ағаштың биіктігі 3-12 м аралығында болады. Кейбір түрлерінің бұтақтары тікенекті болып келеді. Жапырағының жиектері аратісті. Сұрпына қарай гүлі ақ, қызғылт түсті болады. Жемісі ірі. Жемісінде салыстырмалы үлкен сүйегі бар. Түсі алғашында жасыл, кейін піскенде күлгін болып өзгереді. Түсі сары, күңгірттеу сарғылт, жасыл, қоңыр-көк алхорылар да бар. Жемістің пішіні сұрпына қарай сопақша, сопақша-домалақ және домалақ болады. Дәмі де сұрпына қарай тәтті, қышқылтым-тәтті және қышқылдау болып келеді. Еті тығыз, шырынды, сүйегінен оңай ажыратылады.
Қолданылуы
Алхорының құрамында су, қант, пектиндік заттар, өзектер, органикалық қышқылдар, , , , ,А дәрумендері, сонымен қатар натрий, калий, магний, фосфор, йод, мыс, мырыш сияқты минералды заттар бар, әсіресе, темірге бай. Және де алхорыда Е дәрумені шие, апельсин, мандарин, алмұрт жемістеріне қарағанда көбірек болады. Алайда С дәрумені аз, бірақ бұл оның пайдалылығын кемітпейді. Өйткені құрамында Р дәрумені көп, ол қан қысымын түсіруге және қан тамырларын нығайтуға көмектеседі. Сонымен қатар алхорының құрамында темір көп болғандықтан, ағзаны темірмен қамсыздандырушы деп атауға болады. Темір – қан аздықтың алдын алу және емдеу үшін қажет. Алхоры ағзаны холестериннен тазалауға жақсы көмектеседі. Кептірілген алхорыны ішті жүргізуге, несеп айдағанға қолданады. Алхорыдан компот, шырын, тосап, қақ жасайды.
Алхоры туралы тақпақ
Мекен еткен Мысырды,
Ұнатпайды қысыңды.
Ерте гүлдеп алхоры,
Сәл суыққа үсінді.
Бүйректі емдер адамдар
Дәрі жасап дәнінен.
Шыдамайды суыққа,
Өзгелерден нәзіктеу.
Күтімі
Алхоры 10-15 жыл жеміс береді. Алхорыны тұқымнан және вегативті тәсілмен – қаламшалау, ұластыру арқылы көбейтеді. Көктемде егеді. Отырғызылғаннан кейін сұрыпына қарай 2-7 жылдан бастап жеміс бере бастайды. Бір ағашы 100 кг-ға дейін жеміс беретін түрлері бар. Алхоры желсіз, ық және күн көзі мол түсетін жерде жақсы өседі. Қырқу жұмыстарын жапырақтары шыққан кезде жүргізеді. Құрғақшылыққа шыдамсыз. Көң және минералды тыңайтқыштармен қоректендіріп тұрған абзал.
Сілтемелер
- Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.
Дереккөздер
Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Жемістер: Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. - 16 б;ISBN 978-601-7237-31-8
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: К54 Қоғамдық тамақтандыру.— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 232 бет.ISBN 9965-36-414-1
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Alhory raushangүldiler tukymdasyna zhatatyn zhemisi sүjekti buta zhәne agash tәrizdi osimdik Europada Soltүstik Amerikada Soltүstik Afrikada Shygys zhәne Orta Aziyada osedi Agashynan 40 100 kg ga dejin onim alynady Zhemisinen tosap susyn shyryn zhәne t b dajyndalynady Қumdak zhaksy ylgaldangan kyzyl konyr topyrakty yngajly koredi Dikandar ony telimdeu kozbaktau balapan butakshalar kozkalemsheler әzirleu әdisteri arkyly ondirip osiredi AlhoryAlhoryDүniesi ӨsimdikterTegi AlhoryӨsimdik turalyAlhory raushangүlder tukymdasy sүjekti zhemister tobyna zhatatyn agash zhәne butaly osimdik Otany Kishi Aziya Kavkaz zhәne soltүstik Iran Қazirgi kezde mәdeni alhorynyn 2000 ga zhuyk tүri bar Zher sharynyn barlyk tropikalyk zhәne subtropikalyk ajmaktarynda taralgan Agashtyn biiktigi 3 12 m aralygynda bolady Kejbir tүrlerinin butaktary tikenekti bolyp keledi Zhapyragynyn zhiekteri aratisti Surpyna karaj gүli ak kyzgylt tүsti bolady Zhemisi iri Zhemisinde salystyrmaly үlken sүjegi bar Tүsi algashynda zhasyl kejin piskende kүlgin bolyp ozgeredi Tүsi sary kүngirtteu sargylt zhasyl konyr kok alhorylar da bar Zhemistin pishini surpyna karaj sopaksha sopaksha domalak zhәne domalak bolady Dәmi de surpyna karaj tәtti kyshkyltym tәtti zhәne kyshkyldau bolyp keledi Eti tygyz shyryndy sүjeginen onaj azhyratylady ҚoldanyluyAlhorynyn kuramynda su kant pektindik zattar ozekter organikalyk kyshkyldar A dәrumenderi sonymen katar natrij kalij magnij fosfor jod mys myrysh siyakty mineraldy zattar bar әsirese temirge baj Zhәne de alhoryda E dәrumeni shie apelsin mandarin almurt zhemisterine karaganda kobirek bolady Alajda S dәrumeni az birak bul onyn pajdalylygyn kemitpejdi Өjtkeni kuramynda R dәrumeni kop ol kan kysymyn tүsiruge zhәne kan tamyrlaryn nygajtuga komektesedi Sonymen katar alhorynyn kuramynda temir kop bolgandyktan agzany temirmen kamsyzdandyrushy dep atauga bolady Temir kan azdyktyn aldyn alu zhәne emdeu үshin kazhet Alhory agzany holesterinnen tazalauga zhaksy komektesedi Keptirilgen alhoryny ishti zhүrgizuge nesep ajdaganga koldanady Alhorydan kompot shyryn tosap kak zhasajdy Alhory turaly takpakMeken etken Mysyrdy Ұnatpajdy kysyndy Erte gүldep alhory Sәl suykka үsindi Bүjrekti emder adamdar Dәri zhasap dәninen Shydamajdy suykka Өzgelerden nәzikteu KүtimiAlhory 10 15 zhyl zhemis beredi Alhoryny tukymnan zhәne vegativti tәsilmen kalamshalau ulastyru arkyly kobejtedi Koktemde egedi Otyrgyzylgannan kejin surypyna karaj 2 7 zhyldan bastap zhemis bere bastajdy Bir agashy 100 kg ga dejin zhemis beretin tүrleri bar Alhory zhelsiz yk zhәne kүn kozi mol tүsetin zherde zhaksy osedi Қyrku zhumystaryn zhapyraktary shykkan kezde zhүrgizedi Қurgakshylykka shydamsyz Kon zhәne mineraldy tynajtkyshtarmen korektendirip turgan abzal SiltemelerGүlstan osimdikter turaly sajt Muragattalgan 20 akpannyn 2012 zhyly DerekkozderҚ 74 Қulzhabaeva G Ә Өsimdikter әlemi oku әdistemelik kesheni Zhemister Didaktikalyk material Almaty 2011 16 b ISBN 978 601 7237 31 8Қazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi K54 Қogamdyk tamaktandyru Almaty Mektep baspasy 2007 232 bet ISBN 9965 36 414 1Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet