Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кілем (Ковер) — әсемдік үшін, сондай-ақ үйдің жылылығын сақтау, дыбысты бәсеңдету үшін пайдаланылатын түрлі-түсті ою-өрнек салып тоқылған бұйым. Кілем бір немесе бірнеше қабатты, түкті немесе тықыр болып келеді. бірнеше қабаттан тұрады. Мұндай кілемнің негізі және арқауы жекеленген жіптерден, бірақ бір-біріне тығыз орналасқан түйіндерден тұрады. Жіптердің ұшы біркелкі қырқылғаннан кейін пайда болатын қалың түк мұндай түйіндерді көрсетпей жауып тұрады. Түктің ұзындығы 3 мм-ден 18 мм-ге дейін болады. Ол кілемнің қалыңдығын, мықтылығын арттырумен бірге оны жеңіл (барқыт тәрізді үлпілдек) етіп көрсетеді. Тықыр кілем (кілем, палас, сумаха, шпалер, терме алаша және т.б.) бір өріс жібінен бір қабатты екі жақты тығыз етіп тоқылады. Түгі қырқылмаған (түз ақшалы), кейде түгінің жартысы қырқылып, жартысы қырқылмаған аралас кілемдер де шығарылады. Сонымен қатар тоқыма емес (түгі тігілмелі, шыбықшалы, желімді кілемдер), түскиіз, ою-өрнек салынған тері кестелі өрме кілемдер де болады. Дайындалу тәсіліне қарай кілемдердің қолдан және машинамен тоқылған түрлері болады.
Қолдан тоқылған кілем
Қолдан тоқылған кілем өндіріледі. Өте берік келеді, күтіп ұстағанда ондаған жылдар бойы, кейде жүз жылдан астам уақыт пайдалануға болады. Қолдан тоқылған түкті кілемді тоқуға жүн (қой, ешкі, түйе жүні), мақта-мата, жібек, зығыр, кендір жіптері пайдаланылады. Қолмен тоқылатын кілемнің түгі ор түрлі бояулы жіптерді әрбір екі өріс жібіне шалу арқылы жасалады. Майда өрнек қажет болғанда бір ғана өріс жібіне түйіледі. Олар көбіне қос шалымды, кейде бір жарым шалымды тұзақша түрінде болады да, ұшы бетіне шығарылып, қырқылып тасталады. Бірыңғай қатар жатқан тұзақшалардан кейін арқау жібін жүргізіп, алдыңғыларына қарай тарақпен нығыздай қағып отырады. Түк үшін жүннен иірілген жіп (кейде жібек жіп), ал өріс және арқау үшін мақта жіп қолданылады. Көбіне ұсақ өрнек жасау үшін өрістік мақта жіп жіңішке жібек жіппен алмастырылады.
Кілем тоқу халықтың өте ертеден келе жатқан қол өнері. Қолдан тоқылған ең бағалы кілемдер КСРО, Иран, Франция, Үндістан, Қытай, Болгария, Румыния, Венгрия, Чехословакия, Польша, Ауғанстан, Түркияда шығарылады, КСРО-да қолдан тоқылған ең жақсы кілемдер негізінен РКФСР (Дағыстан АССР-і), Түркменстан, Азербайжан, Грузия, Армення және Қазақстанда шығарылады. Әр халықтың, әр елдің қалыптасқан дәстүр ерекшелігіне қарай кілемнің түр-түсті, ою-өрнегі, оны дайындау тәсілі әртүрлі болып келеді. Сондықтан да кілемдер тоқылған жердің немесе халықтың, тайпаның атымен аталады.
Кілем түрлері
«ушан», «құла» кілемі, «пенди», «гауһар», «иомуд», «бешир» т. б. деп аталады. Негізінен түсі қызыл, геометриялық түзу сызықты өрнектермен әсемделеді.
«куба», «шируан», «хила», «қазақ», «карабах», «дербент», «микрах», «ахты» т. б. деп аталады. Түрі қызыл, көк, көгілдір, алқызыл, сары, ақшыл түсті болып келеді. Ою-өрнек ретінде гүл, жапырақ, құс, жан-жануарлар бейнесі қолданылады.
әртүрлі түстегі балық, жан-жануарлар, мифтік құбыжықтар, айдаһарлар т. б. бейнеленеді. Сондай-ақ лотос, өрнектелген кілемдер де кездеседі. Олардың ортасы ою-өрнексіз көбінесе сары, қошқыл көк, алқызыл түсті болып келеді. Тағы бір ерекшелігі — оның түгі кілемдегі ою-өрнекті аша түсетін ыңғаймен ұзынды-қысқалы болып қырқылады. Ою-өрнек түгінің қысқа қырқылуы кілем түрінің Әдемілігін арттыра түседі.
«анатоль», «анкара», «смирна», «бергамо», «брусеа», «ушак» т. б. деп аталады. Гүлді (парсы көлемдеріне қарағанда бір жүйеге түсірілген) және ою-өрнекті болып келеді.
«савонарри», «обюссон» типіндегі кілемдерде гүл салынған ою-өрнекті суреттер басымдау болады.
Қазақ кілемдері тоқылу ерекшелігіне қарай — түкті және тықыр; материалына қарай — жібек, масаты, ; шығаратын жеріне қарай — Қызылорда, Алматы, Жамбыл; ру үлгілеріне қарай — Адай, Керей, Қоңырат, Үйсін; сондай-ақ қосалқы белгілеріне қарай — шашақты, оқалы кілемдер болып бөлінеді. Қазақ кілемдері түркі тектес халықтар көлемдерінің қазіргі үлгілеріне өте ұқсас.
Негізінен қызыл, қаракөк, сары, күлгін, аспанкөк түстерді қолдану арқылы түрлі ою-өрнектер табиғат көріністерімен ұштастыра бейнеленеді. Қазақстанның оңтүстігінде түкті және тықыр кілемдерді қолдан тоқу дамыған. Олардың негізгі өрнектері — «күмбез», ал жиектерінде текшелі өрнектері «қорған» деп аталып, оны бойлай күлгін түсті «су» өрнегі жүргізіледі. Бұл зәулім күмбезді, тас қамалды, қорғанын қуалай су жүргізілген қалайы елестетеді. Ою-өрнектерді белгілі мазмұнға құру текемет , сырмақ өрнектерінен де байқалады. Кейде ортаңғы гүл-күмбездердің орнына түлкі ілген бүркіт, жан-жануар немесе табиғат көрінісі т. б. бейнеленеді. Геометриялық өрнектер өте басым. Қазақ кілемдеріндегі айшықты ою-өрнек әсері басқа халықтар кілемдерінен де байқалады. Мәселен, кавказ көлемдерінің бірі «қазақ» деп аталады.
1936 жылдан бері ұлттық үлгілерге жаңа мазмұн беруді көздейтін жұмыс істейді. Мұнда кілем қолмен де, машинамен де тоқылады. Фабрика әртүрлі мерекелерге арналған, сондай-ақ ұлы адамдардың, көрнекті жазушы, қоғам қайраткерлерінің, мүшелтой иелерінің суреті салынған кілемдер де шығарады. Ал төсеніш, дастарқан т. б. ретінде пайдаланылатын кілемдер республиканың кейбір облыс орталықтарына шығарылады. Машинамен тоқылатын кілемдер сыртқы түрі мен ою-өрнегі жағынан қолдан тоқылған кілемдерден көп өзгешелігі болмаса да беріктігі мен төзімділік жағынан олардан төмендеу. Қолдан тоқылған кілем ұлттық ою-өрнек пен колоритгі ұштастыра пайдаланған өте сапалы бұйым болып саналады.
Машинамен тоқылатын кілемдер
Машинамен тоқылатын кілемдер негізіне табиғи жіптермен қатар , , жіптер де пайдаланылады. Кілем тоқылатын жіптің құрылымын зерттеу нәтижесі химия мамандарына өте төзімді полимер материалдарды ойлап табуға мүмкіндік берді. Олар жуан, жіңішке, созылмалы, жеңіл, нәзік, ширақ және ақшыл болып келеді. Түсін жоғалтпау жағынан әлдеқайда төзімді. Машинамен тоқылатын кілемдер түгі тігілмелі тафтинг, тоқымалы, трикотаж, тоқыма-тігілмелі, шыбықшалы киіз, флоки- ровты кілемдерге бөлінеді. Тоқыма кілемдер механикалық тоқу станогында бір түсті немесе әр түрлі түсті болып шығарылады, құрылымы жағынан кілемді көп қабатты мата деуге болады. Түгі тігілмелі тафтині - негізгі тоқымалы, трикотаж, тоқыма-тігілмелі кілемдер жоғары жылдамдықты көп инелі машиналармен тоқылады. Кілем негізі өріс жібінен, астыңғы матадан және латексті астарлан тұрады.
. Кілемдер көп қабатты холст тәріздес болып келеді. Флокировты кілемдерді астыңғы материалға химиялық талшықтардан жасалған қысқа түктерді жапсыру арқылы электр өрісінде өндіреді.
Кілемнің көлемі, өрнегі және түр-түсі бөлмені интерьеріне сай (қабырғаның түсі, мебель, портьер т. б. қабы) болғаны дұрыс. Кілемді күту. Кілемді ұқыпты күтіп ұстаған жағдайда ұзақ уақыт пайдалануға болады. Кіре беріске, аяқ астына, дәлізге, холл, вестибюль, баспалдақ, т. б. адамдар көбірек жүретін орындарға төселген көлемдер тез тозады. Сондықтан да оның үстіне жіңішкеле у кенеп мата немесе басқадай материалдар төсеген жөн. Егер бүктелетін кілем болса оның жиегіне іш жағынан кішілеу кенеп қалташалар тігіл, оған жалпақтау металл табақшалар қоятын болса кілемге жиналатын мөлшері азаяды.
Кілемнің тозбауы және әдемілігі мен қылдақтығын арттыру үшін оның астына киіз немесе жұмсақ резеңке салады. Еденге төселетін кілемнің орнын ауыстырыл отырған жөн.
Кілемді төсер алдында еденнің кірін кетіріп, шаңын сүртіл әбден құрғату керек. Төсеген кезде кілемнің жиырылып, бүктеліп қалмауын қадағалау қажет. Тоқыма кілемдерді қатты сыпырғышпен немесе шаңсорғышпен аптасына бір рет тазалайды. Қатты щеткаларды пайдаланбаған жөн. Түгіне қарсы тазалау ға да болмайды.
Кілемді жұмсақ, иілгіш заттармен қаққан дұрыс. Оны ағаш қорғанға немесе кір жаятын арқанға іліп қағуға болмайды, мұндай жағдайда кілемнің арқау жіптері зақымданады. Қағылған кілемніқ екі жағынан бірдей сыпырғышпен сүрту керек. Қысты күндері кілемнің түкті жағын үстіне қаратып қар салып тазалаған тиімді. Майысқақ шыбықпен немесе тал сыпырғышиен бірнеше рет орнын ауыстырып таза қардың үстінде әбден тазарғанша қағу керек. Таза жүннен қолдан және машинамен тоқылған кілемдерге қаракүйе мен кілем қоңызы түседі. Олар кілемнің боялған түгін (жасыл түсті кілемдерге түспейді) бүлдіреді. Санитарлық талапқа сай емес дымқыл, шаң басқан және уақытында кептіріліп, желдетілмеген орындарға, кілемнің тазаланбаған бөліктеріне кілем қоңызы, қаракүйе (личинкалары 12 ай шамасында өмір сүреді) түседі. Жүннен тоқылған кілемдерді жазда алдын-ала кептіріп, сосын шиыршықтап бүктен алып қойған жөн.
Тазаланып, келтірілген кілемге нафталин себу керек немесе бүктеген кезде арасына қашықтығын бірдей етіп нафталин салынған дорбашалар (нафталин таблеткалары), «молебой» таблеткаларын салған дұрыс. Кілемді сақтау үшін оны мүмкіндігінше тығыздан бүктеп, сыртынан газет қағазымен орай полиэтилен қапшыққа салып қояды. Кілемді кемінде жылына бір рет «Аэроантимоль», «Супромит сұйықтықтарымен немесе «супрозоль» аэрозольды препаратымен профилактикалық өңдеуден өткізіп отыру керек.
Бұл заттар қара күйені және кілем қоңызының өлтіреді. Жүн тәріздес синтетикалық жіптерден жасалған кілемдер жоғары гигиеналық қасиеттерімен ерекшеленеді әрі шаңсорғышпен жақсы тазаланады. Синтетикалық кілемдердің түкті жағына түскен дақты бірден сумен сүртіл тастаса оңай кетеді. Тұрыңқырап қалған дақты тұрмыс қажетін өтеу комбинатында химиялық тазалау жолымен кетіреді, мұнда көлемді керіп-созуға да болады. мен жасалған кілем және кілем тәріздес бұйымдарды тазалауға «Атта», «Борс», «Золушка — М», «Умка» деп аталатын арнаулы сұйық препараттар шығарылады. Тазаламас бұрын бояулық беріктігін тексерген жөн. Ол үшін ақ матаны алдын-ала дайындалған қоспаға батырыл алып кілемнің елеусіздеу бүрышын тазалап көреді. Егер бояу жұқнаса, оны тұтастай тазалай беру керек. Бояуы шығатын кілемдерге мұндай препараттарды пайдалануға болмайды.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kilem Kover әsemdik үshin sondaj ak үjdin zhylylygyn saktau dybysty bәsendetu үshin pajdalanylatyn tүrli tүsti oyu ornek salyp tokylgan bujym Kilem bir nemese birneshe kabatty tүkti nemese tykyr bolyp keledi birneshe kabattan turady Mundaj kilemnin negizi zhәne arkauy zhekelengen zhipterden birak bir birine tygyz ornalaskan tүjinderden turady Zhipterdin ushy birkelki kyrkylgannan kejin pajda bolatyn kalyn tүk mundaj tүjinderdi korsetpej zhauyp turady Tүktin uzyndygy 3 mm den 18 mm ge dejin bolady Ol kilemnin kalyndygyn myktylygyn arttyrumen birge ony zhenil barkyt tәrizdi үlpildek etip korsetedi Tykyr kilem kilem palas sumaha shpaler terme alasha zhәne t b bir oris zhibinen bir kabatty eki zhakty tygyz etip tokylady Tүgi kyrkylmagan tүz akshaly kejde tүginin zhartysy kyrkylyp zhartysy kyrkylmagan aralas kilemder de shygarylady Sonymen katar tokyma emes tүgi tigilmeli shybykshaly zhelimdi kilemder tүskiiz oyu ornek salyngan teri kesteli orme kilemder de bolady Dajyndalu tәsiline karaj kilemderdin koldan zhәne mashinamen tokylgan tүrleri bolady Kilem satushy Dzhulio Rosati Қoldan tokylgan kilemҚoldan tokylgan kilem ondiriledi Өte berik keledi kүtip ustaganda ondagan zhyldar bojy kejde zhүz zhyldan astam uakyt pajdalanuga bolady Қoldan tokylgan tүkti kilemdi tokuga zhүn koj eshki tүje zhүni makta mata zhibek zygyr kendir zhipteri pajdalanylady Қolmen tokylatyn kilemnin tүgi or tүrli boyauly zhipterdi әrbir eki oris zhibine shalu arkyly zhasalady Majda ornek kazhet bolganda bir gana oris zhibine tүjiledi Olar kobine kos shalymdy kejde bir zharym shalymdy tuzaksha tүrinde bolady da ushy betine shygarylyp kyrkylyp tastalady Biryngaj katar zhatkan tuzakshalardan kejin arkau zhibin zhүrgizip aldyngylaryna karaj tarakpen nygyzdaj kagyp otyrady Tүk үshin zhүnnen iirilgen zhip kejde zhibek zhip al oris zhәne arkau үshin makta zhip koldanylady Kobine usak ornek zhasau үshin oristik makta zhip zhinishke zhibek zhippen almastyrylady Kilem toku halyktyn ote erteden kele zhatkan kol oneri Қoldan tokylgan en bagaly kilemder KSRO Iran Franciya Үndistan Қytaj Bolgariya Rumyniya Vengriya Chehoslovakiya Polsha Auganstan Tүrkiyada shygarylady KSRO da koldan tokylgan en zhaksy kilemder negizinen RKFSR Dagystan ASSR i Tүrkmenstan Azerbajzhan Gruziya Armennya zhәne Қazakstanda shygarylady Әr halyktyn әr eldin kalyptaskan dәstүr ereksheligine karaj kilemnin tүr tүsti oyu ornegi ony dajyndau tәsili әrtүrli bolyp keledi Sondyktan da kilemder tokylgan zherdin nemese halyktyn tajpanyn atymen atalady Kilem tүrleriDүniedegi ei eski kilem pazyryk kilemi Altajda tabylgan ushan kula kilemi pendi gauһar iomud beshir t b dep atalady Negizinen tүsi kyzyl geometriyalyk tүzu syzykty ornektermen әsemdeledi kuba shiruan hila kazak karabah derbent mikrah ahty t b dep atalady Tүri kyzyl kok kogildir alkyzyl sary akshyl tүsti bolyp keledi Oyu ornek retinde gүl zhapyrak kus zhan zhanuarlar bejnesi koldanylady әrtүrli tүstegi balyk zhan zhanuarlar miftik kubyzhyktar ajdaһarlar t b bejnelenedi Sondaj ak lotos ornektelgen kilemder de kezdesedi Olardyn ortasy oyu orneksiz kobinese sary koshkyl kok alkyzyl tүsti bolyp keledi Tagy bir ereksheligi onyn tүgi kilemdegi oyu ornekti asha tүsetin yngajmen uzyndy kyskaly bolyp kyrkylady Oyu ornek tүginin kyska kyrkyluy kilem tүrinin Әdemiligin arttyra tүsedi anatol ankara smirna bergamo brusea ushak t b dep atalady Gүldi parsy kolemderine karaganda bir zhүjege tүsirilgen zhәne oyu ornekti bolyp keledi savonarri obyusson tipindegi kilemderde gүl salyngan oyu ornekti suretter basymdau bolady Қazak kilemderi tokylu ereksheligine karaj tүkti zhәne tykyr materialyna karaj zhibek masaty shygaratyn zherine karaj Қyzylorda Almaty Zhambyl ru үlgilerine karaj Adaj Kerej Қonyrat Үjsin sondaj ak kosalky belgilerine karaj shashakty okaly kilemder bolyp bolinedi Қazak kilemderi tүrki tektes halyktar kolemderinin kazirgi үlgilerine ote uksas Negizinen kyzyl karakok sary kүlgin aspankok tүsterdi koldanu arkyly tүrli oyu ornekter tabigat korinisterimen ushtastyra bejnelenedi Қazakstannyn ontүstiginde tүkti zhәne tykyr kilemderdi koldan toku damygan Olardyn negizgi ornekteri kүmbez al zhiekterinde teksheli ornekteri korgan dep atalyp ony bojlaj kүlgin tүsti su ornegi zhүrgiziledi Bul zәulim kүmbezdi tas kamaldy korganyn kualaj su zhүrgizilgen kalajy elestetedi Oyu ornekterdi belgili mazmunga kuru tekemet syrmak ornekterinen de bajkalady Kejde ortangy gүl kүmbezderdin ornyna tүlki ilgen bүrkit zhan zhanuar nemese tabigat korinisi t b bejnelenedi Geometriyalyk ornekter ote basym Қazak kilemderindegi ajshykty oyu ornek әseri baska halyktar kilemderinen de bajkalady Mәselen kavkaz kolemderinin biri kazak dep atalady 1936 zhyldan beri ulttyk үlgilerge zhana mazmun berudi kozdejtin zhumys istejdi Munda kilem kolmen de mashinamen de tokylady Fabrika әrtүrli merekelerge arnalgan sondaj ak uly adamdardyn kornekti zhazushy kogam kajratkerlerinin mүsheltoj ielerinin sureti salyngan kilemder de shygarady Al tosenish dastarkan t b retinde pajdalanylatyn kilemder respublikanyn kejbir oblys ortalyktaryna shygarylady Mashinamen tokylatyn kilemder syrtky tүri men oyu ornegi zhagynan koldan tokylgan kilemderden kop ozgesheligi bolmasa da beriktigi men tozimdilik zhagynan olardan tomendeu Қoldan tokylgan kilem ulttyk oyu ornek pen koloritgi ushtastyra pajdalangan ote sapaly bujym bolyp sanalady Mashinamen tokylatyn kilemderTunistegi kilemder bazary Mashinamen tokylatyn kilemder negizine tabigi zhiptermen katar zhipter de pajdalanylady Kilem tokylatyn zhiptin kurylymyn zertteu nәtizhesi himiya mamandaryna ote tozimdi polimer materialdardy ojlap tabuga mүmkindik berdi Olar zhuan zhinishke sozylmaly zhenil nәzik shirak zhәne akshyl bolyp keledi Tүsin zhogaltpau zhagynan әldekajda tozimdi Mashinamen tokylatyn kilemder tүgi tigilmeli tafting tokymaly trikotazh tokyma tigilmeli shybykshaly kiiz floki rovty kilemderge bolinedi Tokyma kilemder mehanikalyk toku stanogynda bir tүsti nemese әr tүrli tүsti bolyp shygarylady kurylymy zhagynan kilemdi kop kabatty mata deuge bolady Tүgi tigilmeli taftini negizgi tokymaly trikotazh tokyma tigilmeli kilemder zhogary zhyldamdykty kop ineli mashinalarmen tokylady Kilem negizi oris zhibinen astyngy matadan zhәne lateksti astarlan turady Kilemder kop kabatty holst tәrizdes bolyp keledi Flokirovty kilemderdi astyngy materialga himiyalyk talshyktardan zhasalgan kyska tүkterdi zhapsyru arkyly elektr orisinde ondiredi Kilemnin kolemi ornegi zhәne tүr tүsi bolmeni intererine saj kabyrganyn tүsi mebel porter t b kaby bolgany durys Kilemdi kүtu Kilemdi ukypty kүtip ustagan zhagdajda uzak uakyt pajdalanuga bolady Kire beriske ayak astyna dәlizge holl vestibyul baspaldak t b adamdar kobirek zhүretin oryndarga toselgen kolemder tez tozady Sondyktan da onyn үstine zhinishkele u kenep mata nemese baskadaj materialdar tosegen zhon Eger bүkteletin kilem bolsa onyn zhiegine ish zhagynan kishileu kenep kaltashalar tigil ogan zhalpaktau metall tabakshalar koyatyn bolsa kilemge zhinalatyn molsheri azayady Kilemnin tozbauy zhәne әdemiligi men kyldaktygyn arttyru үshin onyn astyna kiiz nemese zhumsak rezenke salady Edenge toseletin kilemnin ornyn auystyryl otyrgan zhon Kilemdi toser aldynda edennin kirin ketirip shanyn sүrtil әbden kurgatu kerek Tosegen kezde kilemnin zhiyrylyp bүktelip kalmauyn kadagalau kazhet Tokyma kilemderdi katty sypyrgyshpen nemese shansorgyshpen aptasyna bir ret tazalajdy Қatty shetkalardy pajdalanbagan zhon Tүgine karsy tazalau ga da bolmajdy Kilemdi zhumsak iilgish zattarmen kakkan durys Ony agash korganga nemese kir zhayatyn arkanga ilip kaguga bolmajdy mundaj zhagdajda kilemnin arkau zhipteri zakymdanady Қagylgan kilemnik eki zhagynan birdej sypyrgyshpen sүrtu kerek Қysty kүnderi kilemnin tүkti zhagyn үstine karatyp kar salyp tazalagan tiimdi Majyskak shybykpen nemese tal sypyrgyshien birneshe ret ornyn auystyryp taza kardyn үstinde әbden tazargansha kagu kerek Taza zhүnnen koldan zhәne mashinamen tokylgan kilemderge karakүje men kilem konyzy tүsedi Olar kilemnin boyalgan tүgin zhasyl tүsti kilemderge tүspejdi bүldiredi Sanitarlyk talapka saj emes dymkyl shan baskan zhәne uakytynda keptirilip zheldetilmegen oryndarga kilemnin tazalanbagan bolikterine kilem konyzy karakүje lichinkalary 12 aj shamasynda omir sүredi tүsedi Zhүnnen tokylgan kilemderdi zhazda aldyn ala keptirip sosyn shiyrshyktap bүkten alyp kojgan zhon Tazalanyp keltirilgen kilemge naftalin sebu kerek nemese bүktegen kezde arasyna kashyktygyn birdej etip naftalin salyngan dorbashalar naftalin tabletkalary moleboj tabletkalaryn salgan durys Kilemdi saktau үshin ony mүmkindiginshe tygyzdan bүktep syrtynan gazet kagazymen oraj polietilen kapshykka salyp koyady Kilemdi keminde zhylyna bir ret Aeroantimol Supromit sujyktyktarymen nemese suprozol aerozoldy preparatymen profilaktikalyk ondeuden otkizip otyru kerek Bul zattar kara kүjeni zhәne kilem konyzynyn oltiredi Zhүn tәrizdes sintetikalyk zhipterden zhasalgan kilemder zhogary gigienalyk kasietterimen erekshelenedi әri shansorgyshpen zhaksy tazalanady Sintetikalyk kilemderdin tүkti zhagyna tүsken dakty birden sumen sүrtil tastasa onaj ketedi Turynkyrap kalgan dakty turmys kazhetin oteu kombinatynda himiyalyk tazalau zholymen ketiredi munda kolemdi kerip sozuga da bolady men zhasalgan kilem zhәne kilem tәrizdes bujymdardy tazalauga Atta Bors Zolushka M Umka dep atalatyn arnauly sujyk preparattar shygarylady Tazalamas buryn boyaulyk beriktigin teksergen zhon Ol үshin ak matany aldyn ala dajyndalgan kospaga batyryl alyp kilemnin eleusizdeu bүryshyn tazalap koredi Eger boyau zhuknasa ony tutastaj tazalaj beru kerek Boyauy shygatyn kilemderge mundaj preparattardy pajdalanuga bolmajdy Tagy karanyzDerekkozderShanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet