Кванттық сұйықтық

Кванттық сұйықтық — қасиеті кванттық эффектілермен анықталатын сұйықтық. Температурасы абсолют нөлге жуық сұйық гелий кванттық сұйықтыққа мысал бола алады. Сұйықтық бөлшектерінің жылулық қозғалысы бойынша есептеген де Бройль толқындарының ұзындығы мен олардың өзара ара қашықтығы шамалас болған кезде, белгілі бір температурада кванттық эффектілер байқала бастайды. Бұл шарт сұйық гелий үшін 2 – 3 К-де орындалады. Металдағы электрондар да кванттық сұйықтық қасиетіне ие бола алады. Классикалық механика негіздері бойынша абсолют нөл темпертурада кез келген денедегі бөлшектердің тербелісі тоқталуға, яғни кез келген дене кристалға айналуға тиіс. Кванттық механикадағы анықталмағандық принципіне сәйкес абсолют нөл температурада дене бөлшектері белгілі бір орында бола алмайды. Олардың кинетикалық энергиясы нөлге ұмтылса да нөлдік тербелістер сақталады. Кванттық сұйықтықтар және Ферми сұйықтығы болып ажыратылады. Олар Бозе–Эйнштейн және Ферми-Дирак статистикаларымен (қ. Статистикалық физика) сипатталады. Бозе сұйықтығына, атомының спині нөлге тең, сұйық 4He жатады. Ал жартылай бүтін спинді 3He изотопы мен металл электрондары Ферми сұйықтығы болып саналады. П.Л. Капица ашқан (1938) және Л.Д. Ландау түсіндірген (1941) асқын аққыштық құбылысы сұйық гелийде (4He) байқалады. Теория бойынша аса жоғары қысым мен өте төмен температурада барлық зат кванттық сұйықтық күйіне ауысады.

Дереккөздер

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
2. , Теория квантовых жидкостей, М., 1967; Сверхтекучесть гелия-3, Сб. статей, М., 1977;
3. , Статистическая физика, ч. 2, М., 1978.