Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Желбезекаяқты шаянтәрізділер (лат. Branchiopoda) – буынаяқтылар типі шаянтәрізділер класының ең қарапайым класс тармағы.
| Желбезекаяқтылар Қазбалық ауқымы: Upper Cambrian–Recent | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 , (: ) | ||||||||
| ||||||||
| Orders | ||||||||
|
Кембрий кезеңінен белгілі. Жер шарында кең тараған желбезекаяқты шаянтәрізділердің 2 отряды, 740-қа жуық түрі белгілі. Дене бунақтарының саны тұрақсыз, фасеттік және көздері болады.
Желбезекаяқтылар отряды (лат. Аnostraca) – дене тұрқы 2 см-ден аспайды. Кеудесі 11, кейде 17 – 19 бунақтан тұрады, оның әрқайсысында бір жұп жапырақ тәрізді аяқтары болады. Құрсағы 8 бунақты, жақсы жетілген айыршамен аяқталады, аяқтары болмайды. Бұлар тұщы суларда, тек артемия (Аrtemіa salіna) – тұзды суқоймаларында, ащы көлдерде мекендейді. Бір клеткалы балдырлармен, детритпен қоректенеді. Бұлардың 2 түрлі: жазғы және қысқы жұмыртқалары болады. Жазғы жұмыртқалары ұрықтанбай партеногенез жолымен дамиды. Күзде аталық дарабастар пайда болып, аналық дарабастарын ұрықтандырады. Осы ұрықтанғаны — қыстық жұмыртқа. Олардың сыртын қатты жауып жатады. Жұмыртқалары сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына төзімді келеді және желмен алысқа таралады. Бұлардың практикалық маңызы өте зор. Артемияның қыстық жұмыртқаларының дернәсілі — науплиусты балық ш-нда балық шабақтарын қоректендіру үшін пайдаланылады. Желбезекаяқты шаянтәрізділер партеногенетикалық (бір ғана ұрықтанбаған жұмыртқадан дамуы) және қос жынысты жолдармен дамиды. Жұмыртқалары ортаның қолайсыз жағдайына төзімді келеді және желмен алысқа таралады. Желбезекаяқтылардың 180 түрі белгілі, оның 8 түрі Қазақстанда кездеседі.
Басы Кеудесімен тұтас бірікпеген, фасеткалы көздері бар. Жапырақ тәрізді алдыңғы аяқтарымен тыныстайды, жүзеді және қоректік жануарларын аулайды. Құрсағы аяқсыз істік тәрізді. 740-тай түрі белгілі. Тұщы суларда мекендейді. Толық өзгеріспен дамиды, (личинканауплиус, метанауплиус). 2 отряды бар: желбезекаяқтылар және жапырақаяқтылар. Жапырақаяқтылар денесі ұзыншақ, ұзындығы 5 мм ден 3 см, (кейде 10 см) дейін. Кеуде буынтақтарында, (11, кейде 17-19) бір-бір жұп аяқтары болады. 180-дей түрі кең таралған және тұщы суларды мекендейді. Тек артемия ғана жайылма және тұзды суларда таралған. Балдырлармен қоректенеді. Жұмрытқаларын арнайы жұмыртқа қапшығына салып, соңынан суға жібереді. Су түбінде дамиды. Су кепкенде олардың тұқымдары тіршілігін сақтай алады.
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы,3 том
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
 | Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhelbezekayakty shayantәrizdiler lat Branchiopoda buynayaktylar tipi shayantәrizdiler klasynyn en karapajym klass tarmagy Zhelbezekayaktylar Қazbalyk aukymy Upper Cambrian Recent PreK K O S D Kr P T Yu B Pg N Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty BuynayaktylarKishi zhamagaty ShayantәrizdilerTaby Branchiopoda 1817OrdersSubclass Sarsostraca Subclass Phyllopoda dd InfraclassAsha murt shayan dd source source source source source source Zhelbezekayakty shayantәrizdilerZhelbezekayakty shayantәrizdiler Kembrij kezeninen belgili Zher sharynda ken taragan zhelbezekayakty shayantәrizdilerdin 2 otryady 740 ka zhuyk tүri belgili Dene bunaktarynyn sany turaksyz fasettik zhәne kozderi bolady Zhelbezekayaktylar otryady lat Anostraca dene turky 2 sm den aspajdy Keudesi 11 kejde 17 19 bunaktan turady onyn әrkajsysynda bir zhup zhapyrak tәrizdi ayaktary bolady Қursagy 8 bunakty zhaksy zhetilgen ajyrshamen ayaktalady ayaktary bolmajdy Bular tushy sularda tek artemiya Artemia salina tuzdy sukojmalarynda ashy kolderde mekendejdi Bir kletkaly baldyrlarmen detritpen korektenedi Bulardyn 2 tүrli zhazgy zhәne kysky zhumyrtkalary bolady Zhazgy zhumyrtkalary uryktanbaj partenogenez zholymen damidy Kүzde atalyk darabastar pajda bolyp analyk darabastaryn uryktandyrady Osy uryktangany kystyk zhumyrtka Olardyn syrtyn katty zhauyp zhatady Zhumyrtkalary syrtky ortanyn kolajsyz zhagdajlaryna tozimdi keledi zhәne zhelmen alyska taralady Bulardyn praktikalyk manyzy ote zor Artemiyanyn kystyk zhumyrtkalarynyn dernәsili naupliusty balyk sh nda balyk shabaktaryn korektendiru үshin pajdalanylady Zhelbezekayakty shayantәrizdiler partenogenetikalyk bir gana uryktanbagan zhumyrtkadan damuy zhәne kos zhynysty zholdarmen damidy Zhumyrtkalary ortanyn kolajsyz zhagdajyna tozimdi keledi zhәne zhelmen alyska taralady Zhelbezekayaktylardyn 180 tүri belgili onyn 8 tүri Қazakstanda kezdesedi Basy Keudesimen tutas birikpegen fasetkaly kozderi bar Zhapyrak tәrizdi aldyngy ayaktarymen tynystajdy zhүzedi zhәne korektik zhanuarlaryn aulajdy Қursagy ayaksyz istik tәrizdi 740 taj tүri belgili Tushy sularda mekendejdi Tolyk ozgerispen damidy lichinkanauplius metanauplius 2 otryady bar zhelbezekayaktylar zhәne zhapyrakayaktylar Zhapyrakayaktylar denesi uzynshak uzyndygy 5 mm den 3 sm kejde 10 sm dejin Keude buyntaktarynda 11 kejde 17 19 bir bir zhup ayaktary bolady 180 dej tүri ken taralgan zhәne tushy sulardy mekendejdi Tek artemiya gana zhajylma zhәne tuzdy sularda taralgan Baldyrlarmen korektenedi Zhumrytkalaryn arnajy zhumyrtka kapshygyna salyp sonynan suga zhiberedi Su tүbinde damidy Su kepkende olardyn tukymdary tirshiligin saktaj alady DerekkozderҚazak enciklopediyasy 3 tom Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Biologiya Zhalpy redakciyasyn baskargan professor E Aryn Pavlodar 2007 1028 b ISBN 9965 08 286 3 Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz