Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жаңақорған ауданы — Қызылорда облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлік, 1928 жылы құрылған. Жерінің аумағы — 16,6 мың км². Орталығы — Жаңақорған кенті.
| Қазақстан ауданы | |||
| Жаңақорған ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны | 24 | ||
| Кенттік әкімдіктер саны | 2 | ||
| Ауыл саны | 34 | ||
| Әкімі | Мажит Самитұлы Самитов | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Жаңақорған кенті, Көкенов көшесі, №33 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары | 43°47′32″ с. е. 67°22′05″ ш. б. / 43.79222° с. е. 67.36806° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°47′32″ с. е. 67°22′05″ ш. б. / 43.79222° с. е. 67.36806° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | 1928 | ||
| Жер аумағы | 16,6 мың км² (7 орын) | ||
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны | 80 522 адам (2023)(2 орын) | ||
| Тығыздығы | 5,08 адам/км² (3 орын) | ||
| Ұлттық құрамы | қазақтар (99,15%), орыстар (0,25%), түріктер (0,23%), басқа ұлт өкілдері (0,37%) | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Телефон коды | 72435 | ||
| Пошта индексі | 120300 | ||
| Автомобиль коды | 11 | ||
| Жаңақорған ауданының әкімдігі | |||
|
| |||
Географиялық орны, жер бедері
Аудан батысында Шиелі ауданымен және Өзбекстан Республикасымен, шығысында Түркістан облысының Созақ, Сауран, оңтүстігінде Отырар аудандарымен шектеседі.
Аудан жерінің солтүстік-шығыс бөлігін Қаратау жотасының солтүстік-батыс сілемдері алып жатыр. Ең биік жері — 1419 м (Бесарық өзенінің бастауында). Орталық бөлігін Сыр бойы жазығы, оңтүстігін, оңтүстік-батысын Қызылқұм шөлі алып жатыр. Ауданның жер қойнауы кен байлықтарына бай. Қаратаудың Өгізмүйіз тауы етегінде Шалқия кеніші орналасқан.
Қазба байлықтары
Кен орнынан мырыш, қорғасын, күміс, кадмий, т.б. сирек кездесетін металл кентастары кездеседі. Сондай-ақ, ауданда құрылысқа жарамды тас, қиыршықтас, құм, саз (бентонит), т.б. кен қорлары бар.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Климаты — континенттік. Қысы біршама жұмсақ, жылы күндер жиі болып тұрады. Жазы ыстық, аңызақ. Қаңтар айындағы ауаның орташа температурасы — 6–7°С, шілдеде — 27–28°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері — 150–200 мм. Өзен жүйесін Сырдария өзені және оның оң салалары (Бесарық, Ақұйық, Жиделі, т.б.) құрайды. Борықтыкөл, Нарсоққан, Бозкөл, Қандыарал, Шұқырой, т.б. көлдері бар. Топырағы аллювийлі-шалғынды, шалғынды-батпақты, сор, сортаң, оңт-ке қарай құмды келеді. Қаратау етегінде жусан, селеу, шеңгел, тобылғы, жиде, итмұрын, шөлде баялыш, көкпек, сораңшөп, сексеуіл, жыңғыл, су бойында қамыс-құрақ өседі. Қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, жабайы шошқа, ақбөкен, қырғауыл, шіл, т.б. мекендейді.
Халқы
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 16472 | ▲23424 | ▲37029 | ▲50959 | ▲61643 | ▲67563 | ▲70128 | ▲85133 |
Тұрғындар саны – 84 474 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 99,12%, орыстар – 0,27%, басқа ұлт өкілдері – 0,61%.
Әкімшілік бөлінісі
34 елді мекен 24 ауылдық округ пен 2 кенттік әкімдікке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2021) |
|---|---|---|---|
| Аққорған ауылдық округі | Түгіскен ауылы | 1 | ▲4446 |
| Ақүйік ауылдық округі | Бірлік ауылы | 1 | ▼2358 |
| Байкенже ауылдық округі | Байкенже ауылы | 2 | ▲1429 |
| Екпінді ауылдық округі | Екпінді ауылы | 1 | ▼926 |
| Жайылма ауылдық округі | Жайылма ауылы | 1 | ▲1489 |
| Жаманбай батыр ауылдық округі | Бесарық ауылы | 2 | ▼3119 |
| Жаңаарық ауылдық округі | Жаңаарық ауылы | 1 | ▼1865 |
| Жаңақорған кенттік әкімдігі | Жаңақорған кенті | 1 | ▲31910 |
| Кейден ауылдық округі | Кейден ауылы | 2 | ▲1470 |
| Келінтөбе ауылдық округі | Келінтөбе ауылы | 1 | ▼3183 |
| Көктөбе ауылдық округі | Көктөбе ауылы | 1 | ▼503 |
| Қандөз ауылдық округі | Қандөз ауылы | 2 | ▼1308 |
| Қаратөбе ауылдық округі | Баспақкөл ауылы | 1 | ▼1611 |
| Қожакент ауылдық округі | Қожакент ауылы | 1 | ▲3152 |
| Қожамберді ауылдық округі | Қожамберді ауылы | 1 | ▼786 |
| Қосүйеңкі ауылдық округі | Қосүйеңкі ауылы | 1 | ▼776 |
| Қыраш ауылдық округі | Қызылмақташы ауылы | 1 | ▼829 |
| Қыркеңсе ауылдық округі | Әбдіғаппар ауылы | 1 | ▼1847 |
| Манап ауылдық округі | Манап ауылы | 2 | ▼1023 |
| Мәшбек Нәлібаев ауылдық округі | Ақжол ауылы | 1 | ▲1026 |
| Өзгент ауылдық округі | Өзгент ауылы | 2 | ▼1701 |
| Сунақата ауылдық округі | Сунақата ауылы | 2 | ▼2386 |
| Сүттіқұдық ауылдық округі | Тақыркөл ауылы | 1 | ▼2082 |
| Талап ауылдық округі | Бесарық станциясы | 1 | ▲1146 |
| Төменарық ауылдық округі | Төменарық ауылы | 1 | ▼3716 |
| Шалқия кенттік әкімдігі | Шалқия кенті | 2 | ▲2655 |
Кәсіпорындары
Өнеркәсіп орындарынан Шалқия кен өндіру кешені, тас ұнтақтау зауыты, т.б. шағын кәсіпорындар (май, нан зауыттары) бар. Жаңақорған ауданындағы бұрынғы күріш, қаракөл қойын, етті-сүтті ірі қара, бау-бақша, жеміс жидек өсіруге маманданған 14 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі 1997 жылдан бері акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, өндірістік кооперативтер және шаруа қожалықтары болып қайта құрылған. Одан басқа құрылыс, көлік, телекоммуникация, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындары бар.
Ауыл шаруашылығы
Егін егуге жарамды жері — 1,4 млн га, оның ішінде: жыртылған жері — 16,2 мың га, шабындығы — 30,8 мың га, жайылымы — 1,3 млн га. Негізінен, күріш өсіріледі. 2000 жылдың басында ауданда 22,6 мың ірі қара (оның ішінде 7,0 мың сиыр), 131,1 мың қой мен ешкі, 5,7 мың жылқы, 0,6 мың түйе болды.
Әлеуметтік құрылымдары
Жалпы білім беретін 40 мектеп, 2 музей, 20 мешіт, 32 кітапхана, 29 мәдениет үйлері мен клубтар, қонақ үйі, 2 спорт сарайы, 9 спорт кешені, стадиондар мен спортзалдар бар. 5 аурухана, 1 емхана, 22 фельдш.-акушерлік және 6 дәрігерлік пункттер жұмыс істейді. Аудандағы елді мекендерге 78,6 км су құбыры тартылған.
Тарихи ескерткіштері
Жаңақорған ауданында Қарасопы, Хорасан ата, Құрбан ата, Сунақ ата кесенелері, Ақтас мешіті сияқты тарихи-мәдени ескерткіштер бар. Ақ Орданың астанасы Сығанақ қаласының орны сақталған. Құм астында қалған Сауран, Өзгент, Аққорған, Ордакент сияқты ежелгі қалалардың орны бар. Аудан жерімен Қызылорда–Шымкент автомобиль және темір жолдары өтеді.
Жаңақорғанан шықан атақты адамдар
- Исатай Әбдікәрімов,
- Сұлтан Сартайұлы Сартаев,
- ,
- ,
- Қалтай Мұхамеджанов,
- Дүкенбай Досжан,
- Тынымбай Нұрмағамбетов,
- Жадыра Дәрібаева,
- ,
- Төлепберген Әбдірашев — дирижер,
- Мұхтар Әлиұлы Әлиев — дәрігер-хирург,
- — академик,
- ,
- Қалила Нематұлы Омаров — режиссер,
- — Кеңес Одағының батыры,
- Бексұлтан Байкенжеев — ақын, жазушы.
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ҚР халық санақтары
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhanakorgan audany Қyzylorda oblysynyn ontүstik shygysyndagy әkimshilik bolik 1928 zhyly kurylgan Zherinin aumagy 16 6 myn km Ortalygy Zhanakorgan kenti Қazakstan audanyZhanakorgan audanyEltanbasyӘkimshiligiOblysyҚyzylorda oblysyAudan ortalygyZhanakorganAuyldyk okrugter sany24Kenttik әkimdikter sany2Auyl sany34ӘkimiMazhit Samituly SamitovAudan әkimdiginin mekenzhajyZhanakorgan kenti Kokenov koshesi 33Tarihy men geografiyasyKoordinattary43 47 32 s e 67 22 05 sh b 43 79222 s e 67 36806 sh b 43 79222 67 36806 G O Ya Koordinattar 43 47 32 s e 67 22 05 sh b 43 79222 s e 67 36806 sh b 43 79222 67 36806 G O Ya Қurylgan uakyty1928Zher aumagy16 6 myn km 7 oryn Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny80 522 adam 2023 2 oryn Tygyzdygy5 08 adam km 3 oryn Ұlttyk kuramykazaktar 99 15 orystar 0 25 tүrikter 0 23 baska ult okilderi 0 37 Sandyk identifikatorlaryTelefon kody72435Poshta indeksi120300Avtomobil kody11Zhanakorgan audanynyn әkimdigiGeografiyalyk orny zher bederiAudan batysynda Shieli audanymen zhәne Өzbekstan Respublikasymen shygysynda Tүrkistan oblysynyn Sozak Sauran ontүstiginde Otyrar audandarymen shektesedi Audan zherinin soltүstik shygys boligin Қaratau zhotasynyn soltүstik batys silemderi alyp zhatyr En biik zheri 1419 m Besaryk ozeninin bastauynda Ortalyk boligin Syr bojy zhazygy ontүstigin ontүstik batysyn Қyzylkum sholi alyp zhatyr Audannyn zher kojnauy ken bajlyktaryna baj Қarataudyn Өgizmүjiz tauy eteginde Shalkiya kenishi ornalaskan Қazba bajlyktaryKen ornynan myrysh korgasyn kүmis kadmij t b sirek kezdesetin metall kentastary kezdesedi Sondaj ak audanda kurylyska zharamdy tas kiyrshyktas kum saz bentonit t b ken korlary bar Klimaty osimdigi men zhanuarlar dүniesiKlimaty kontinenttik Қysy birshama zhumsak zhyly kүnder zhii bolyp turady Zhazy ystyk anyzak Қantar ajyndagy auanyn ortasha temperaturasy 6 7 S shildede 27 28 S Zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha molsheri 150 200 mm Өzen zhүjesin Syrdariya ozeni zhәne onyn on salalary Besaryk Akujyk Zhideli t b kurajdy Boryktykol Narsokkan Bozkol Қandyaral Shukyroj t b kolderi bar Topyragy allyuvijli shalgyndy shalgyndy batpakty sor sortan ont ke karaj kumdy keledi Қaratau eteginde zhusan seleu shengel tobylgy zhide itmuryn sholde bayalysh kokpek soranshop sekseuil zhyngyl su bojynda kamys kurak osedi Қaskyr tүlki karsak borsyk zhabajy shoshka akboken kyrgauyl shil t b mekendejdi Halky1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009 2021 16472 23424 37029 50959 61643 67563 70128 85133 Turgyndar sany 84 474 adam 2019 Ұlttyk kuramy kazaktar 99 12 orystar 0 27 baska ult okilderi 0 61 Әkimshilik bolinisi34 eldi meken 24 auyldyk okrug pen 2 kenttik әkimdikke biriktirilgen Әkimshilik birlik Ortalygy Eldi mekenderi Halky 2021 Akkorgan auyldyk okrugi Tүgisken auyly 1 4446Akүjik auyldyk okrugi Birlik auyly 1 2358Bajkenzhe auyldyk okrugi Bajkenzhe auyly 2 1429Ekpindi auyldyk okrugi Ekpindi auyly 1 926Zhajylma auyldyk okrugi Zhajylma auyly 1 1489Zhamanbaj batyr auyldyk okrugi Besaryk auyly 2 3119Zhanaaryk auyldyk okrugi Zhanaaryk auyly 1 1865Zhanakorgan kenttik әkimdigi Zhanakorgan kenti 1 31910Kejden auyldyk okrugi Kejden auyly 2 1470Kelintobe auyldyk okrugi Kelintobe auyly 1 3183Koktobe auyldyk okrugi Koktobe auyly 1 503Қandoz auyldyk okrugi Қandoz auyly 2 1308Қaratobe auyldyk okrugi Baspakkol auyly 1 1611Қozhakent auyldyk okrugi Қozhakent auyly 1 3152Қozhamberdi auyldyk okrugi Қozhamberdi auyly 1 786Қosүjenki auyldyk okrugi Қosүjenki auyly 1 776Қyrash auyldyk okrugi Қyzylmaktashy auyly 1 829Қyrkense auyldyk okrugi Әbdigappar auyly 1 1847Manap auyldyk okrugi Manap auyly 2 1023Mәshbek Nәlibaev auyldyk okrugi Akzhol auyly 1 1026Өzgent auyldyk okrugi Өzgent auyly 2 1701Sunakata auyldyk okrugi Sunakata auyly 2 2386Sүttikudyk auyldyk okrugi Takyrkol auyly 1 2082Talap auyldyk okrugi Besaryk stanciyasy 1 1146Tomenaryk auyldyk okrugi Tomenaryk auyly 1 3716Shalkiya kenttik әkimdigi Shalkiya kenti 2 2655KәsiporyndaryӨnerkәsip oryndarynan Shalkiya ken ondiru kesheni tas untaktau zauyty t b shagyn kәsiporyndar maj nan zauyttary bar Zhanakorgan audanyndagy buryngy kүrish karakol kojyn etti sүtti iri kara bau baksha zhemis zhidek osiruge mamandangan 14 kenshar 1 mal bordakylau birlestigi 1997 zhyldan beri akcionerlik kogamdar seriktestikter ondiristik kooperativter zhәne sharua kozhalyktary bolyp kajta kurylgan Odan baska kurylys kolik telekommunikaciya turmystyk kyzmet korsetu kәsiporyndary bar Auyl sharuashylygyEgin eguge zharamdy zheri 1 4 mln ga onyn ishinde zhyrtylgan zheri 16 2 myn ga shabyndygy 30 8 myn ga zhajylymy 1 3 mln ga Negizinen kүrish osiriledi 2000 zhyldyn basynda audanda 22 6 myn iri kara onyn ishinde 7 0 myn siyr 131 1 myn koj men eshki 5 7 myn zhylky 0 6 myn tүje boldy Әleumettik kurylymdaryZhalpy bilim beretin 40 mektep 2 muzej 20 meshit 32 kitaphana 29 mәdeniet үjleri men klubtar konak үji 2 sport sarajy 9 sport kesheni stadiondar men sportzaldar bar 5 auruhana 1 emhana 22 feldsh akusherlik zhәne 6 dәrigerlik punktter zhumys istejdi Audandagy eldi mekenderge 78 6 km su kubyry tartylgan Tarihi eskertkishteriZhanakorgan audanynda Қarasopy Horasan ata Қurban ata Sunak ata keseneleri Aktas meshiti siyakty tarihi mәdeni eskertkishter bar Ak Ordanyn astanasy Syganak kalasynyn orny saktalgan Қum astynda kalgan Sauran Өzgent Akkorgan Ordakent siyakty ezhelgi kalalardyn orny bar Audan zherimen Қyzylorda Shymkent avtomobil zhәne temir zholdary otedi Zhanakorganan shykan atakty adamdarIsataj Әbdikәrimov Sultan Sartajuly Sartaev Қaltaj Muhamedzhanov Dүkenbaj Doszhan Tynymbaj Nurmagambetov Zhadyra Dәribaeva Tolepbergen Әbdirashev dirizher Muhtar Әliuly Әliev dәriger hirurg akademik Қalila Nematuly Omarov rezhisser Kenes Odagynyn batyry Beksultan Bajkenzheev akyn zhazushy DerekkozderҚazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary ҚR halyk sanaktary