Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Дубровник республика (xорв. Dubrovačka republika, лат. Respublica Ragusina, итал. Repubblica di Ragusa, Дубровачка Република / Dubrovačka Republika; Әулие Власий республикасы) — 14 ғасырдың басында қазіргі Хорватияның Далмация жағалауындағы Дубровник қаласында құрылған, және 1808 жылы I Наполеон дәуірінде француз әскерлері басып алғанға дейін Осман империясының қоластында болған қала-мемлекет. Тек саудамен айналысқан бұл мемлекет кей кездері Адрия және Жерорта теңіздерінде бәсекелесетін деңгейге жеткен, бірақ XVI ғасырдан бастап Атлантикадағы сауданың күшеюіне байланысты Жерорта теңізі саудасы құлдыраған соң, байлығы мен маңызын жоғалта бастаған.
| Дубровник республикасы Respublica Ragusina Dubrovačka Republika Repubblica di Ragusa Дубровачка Република / Dubrovačka Republika Византияның, кейін , одан кейін , сосын Габсбургтердің және Османдықтардың протектораты және республикасы. | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Ұраны Libertas («Бостандық») | |||||||||
 1808 жылдағы республика картасы | |||||||||
| Астанасы | Дубровник | ||||||||
| Тіл(дер)і | Латын ( 1472 жылға дейін), италиян ( 1472 жылдан бастап), , далмат, хорват және . | ||||||||
| Діні | Католицизм | ||||||||
| Ақша бірлігі | Перпера | ||||||||
| Аумағы | 1500 км² | ||||||||
| Халқы | 30 000 адам | ||||||||
| Басқару формасы | Парламенттік республика | ||||||||
Осман билігі
1365 жылы I Мұрат дәуірінде Балқан аймағында жылдам алға жылжыған Осман әскерімен бетпе-бет келген Дубровник өзінің тәуелсіздігін сақтай алмайтынын түсініп, Осман империясының қорғауын қабылдап, 500 дукат салық төлей бастады. Алайда, кіресшілерге кеме ұсынғаны себепті бұл салық 1444 жылы 1000 дукатқа арттырылды. Дубровник республикасы салық төлеу және Осман империясының қоластына кіру арқылы әртүрлі артықшылықтар алып, Осман жерлерінде еркін сауда жасау және басқа елдерде өз саудагерлері мен сауда кемелері құқықтарының Осман империясы тарапынан қорғалуына ие болды. Осы құқықтарға сәйкес, Дубровник Осман билігіне бағынуға қарсылық білдірмеді, бірақ мемлекетте Осман гарнизоны орналастырылмады. Дубровник республикасы 1509 жылы Үндістанның батыс жағалауында орналасқан қаласын қоршау кезінде Осман әскерімен бірге португалдықтарға қарсы шайқасты.
Осман империясы Адрия және Жерорта теңіздерінде Венецияның ықпалын теңестіру үшін Дубровникті өзіне қоспай, оның іс-әрекеттерін еркін жалғастырғанын тиімді жол деп санады, және бұл саясат 1808 жылы I Наполеон қаланы басып алғанға дейін жалғасты.
Бұл республиканың жылдық салығы, II Мехмет дәуірінде жасалған 1478 жылғы келісім бойынша, 12 500 алтын құрады. Бұдан бөлек, 2 500 куруш кеден салығы және 2 000 куруш ұлықтарға ресми төлем ретінде берілді. Мемлекет бұл салықтарды үш жылда бір рет Ыстанбұлға жіберетін.
1729 жылы Босния аймағы Дубровникпен бәсекелес ретінде құрған Нова және Ресне айлақтарының жойылуы, 1752 жылы Рагуза мен Венеция арасындағы қақтығыста Дубровник құқықтарының Босния губернаторы тарапынан қорғалуы Осман империясының Дубровник республикасының құқықтарын әрдайым қорғауға тырысқанын көрсетеді.
Тілдер және этникалық құрамы
Аустрия-Мажарстан империясы аумағында жүргізілген халық санағының мәліметтеріне сәйкес, 1890 жылы 31 желтоқсанда Дубровник муниципалитеті 36,26 шаршы шақырым аумақты қамтып, халқы 11 177 адамды құрады, олардың 9713-і (немесе 87 %) серб тілінде сөйлеген.
Дубровник халқының этникалық құрамы әртүрлі болған. Алғашқы кезеңдерде негізінен роман халқы басым болып, республиканың полис-коммуналдық қоғамдық-саяси құрылымының негізін қалаған. Алайда, Рагуза мен Дубрава елді мекендерінің бірігуінен бастап славян элементінің маңызы айтарлықтай болды және XII—XIII ғасырларға қарай басымдыққа ие болды. Түріктердің жаулап алуы басталған кезде Балқаннан жаңа славян қоныс аударушылары келіп, Дубровникті негізінен славян қаласына айналдырды, дегенмен Италиядан келген қоныс аударушылардың (әсіресе жоғары білікті шеберлер мен ірі саудагерлер арасында) әлеуметтік-экономикалық рөлі де маңызды болған. Дубровниктің славян халқы серб және хорват тегінен шыққан, ал қазіргі тарихшылардың пікірінше, хорват элементі басым болған.
Дубровник республикасының ресми тілі бастапқыда латын болды, оның негізінде орта ғасырларда ерекше далмат тілі дамыды, бұл тіл негізінен ауызекі сөйлеуде қолданылды, дегенмен жазбаша ескерткіштер де сақталған. Славяндардың келуі бастапқыда қалада славян-роман қос тілділігінің таралуына, содан кейін салыстырмалы түрде аз санды далмат тілінің біртіндеп жойылуына алып келді. Далмат тілін құрып кетуден құтқаруға тырысып, 1472 жылы Дубровник Сенаты оны талқылаулар мен мемлекеттік құжаттар тілі ретінде бекітті. Алайда сол уақытта-ақ жақын туысқан италиян тілі қала ақсүйектерінің, әсіресе республика билігін толығымен өз қолдарына шоғырландырған нобилитеттің тіліне айналған еді, ал халықтың негізгі бөлігі XV ғасырдың өзінде серб тіліне көшкен болатын.
XIV—XV ғасырларда Венецияның теңіз үстемдігінің ықпалымен Дубровник ақсүйектерінің көпшілігі, соның ішінде далмат және славян тектілері, қатты италияндандырылып, өзін далмат италияндары деп атаған. XVI—XVII ғасырларда қала ақсүйектері арасында славяндардың саны басым болғанымен, олар да италиян тілін қолданып, италиян қалаларының мәдениетін ұстанды, бұл олардың хорват тілінің жергілікті диалектісінде сөйлеген қарапайым қала тұрғындарынан оқшаулығын көрсетуге бір әдісі еді. Венецияның әлсіреуімен, ол Австрия империясының, кейіннен устрия-Мажарстанның бақылауына өткен кезде, қала мен аймақ өміріндегі итальян элементінің үлесі 1815 жылғы 33 %-дан 1865 жылы 12,5 %-ға және 1880 жылы 3,1 %-ға дейін азайған. Тиісінше, республиканың құлдырауынан кейін қала өмірінде хорваттардың үстемдігі күшейе түскен.
Дереккөздер
- İsmail Hakkı Uzun Çarşılı Osmanlı tarihi 1. Cilt 5. Basım syf 222-223
- Uzunçarşılı, İ. Hakkı, "Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt 6" Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1978 s. 116
- Дубровник — календар за просту 1898 годину II, издање и наклада Српске Дубровачке штампарије А. Пасарића, 1897, Дубровник, страна, 64 и 67.
- Србин-инфо: Аустроугарски пописни документи: У граду Дубровнику живе Срби, нема ниједног Хрвата!
- Graubard, S.R. A New Europe for the Old?, Transaction Publishers, 1998. ISBN 0-7658-0465-4
- Натко Нодило: «Први љетописци и давна хисториографија дубровачка», ЈАЗУ, Загреб, 1883, свеска 65. pp. 92-128.
Сыртқы сілтемелер
- Дубровник туралы тарихи фактілер (ағыл.)
- Historical facts about Dubrovnik, from Dubrovnik Online
- Flags of Ragusa (итал.)
- Storia e monetazione di Ragusa, oggi Dubrovnik (Dalmazia) (итал.)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dubrovnik respublika xorv Dubrovacka republika lat Respublica Ragusina ital Repubblica di Ragusa Dubrovachka Republika Dubrovacka Republika Әulie Vlasij respublikasy 14 gasyrdyn basynda kazirgi Horvatiyanyn Dalmaciya zhagalauyndagy Dubrovnik kalasynda kurylgan zhәne 1808 zhyly I Napoleon dәuirinde francuz әskerleri basyp alganga dejin Osman imperiyasynyn kolastynda bolgan kala memleket Tek saudamen ajnalyskan bul memleket kej kezderi Adriya zhәne Zherorta tenizderinde bәsekelesetin dengejge zhetken birak XVI gasyrdan bastap Atlantikadagy saudanyn kүsheyuine bajlanysty Zherorta tenizi saudasy kuldyragan son bajlygy men manyzyn zhogalta bastagan Dubrovnik respublikasy Respublica Ragusina Dubrovacka Republika Repubblica di Ragusa Dubrovachka Republika Dubrovacka Republika Vizantiyanyn kejin odan kejin sosyn Gabsburgterdin zhәne Osmandyktardyn protektoraty zhәne respublikasy 1358 1808Ұrany Libertas Bostandyk 1808 zhyldagy respublika kartasyAstanasy DubrovnikTil der i Latyn 1472 zhylga dejin italiyan 1472 zhyldan bastap dalmat horvat zhәne Dini KatolicizmAksha birligi PerperaAumagy 1500 km Halky 30 000 adamBaskaru formasy Parlamenttik respublikaOsman biligi1365 zhyly I Murat dәuirinde Balkan ajmagynda zhyldam alga zhylzhygan Osman әskerimen betpe bet kelgen Dubrovnik ozinin tәuelsizdigin saktaj almajtynyn tүsinip Osman imperiyasynyn korgauyn kabyldap 500 dukat salyk tolej bastady Alajda kiresshilerge keme usyngany sebepti bul salyk 1444 zhyly 1000 dukatka arttyryldy Dubrovnik respublikasy salyk toleu zhәne Osman imperiyasynyn kolastyna kiru arkyly әrtүrli artykshylyktar alyp Osman zherlerinde erkin sauda zhasau zhәne baska elderde oz saudagerleri men sauda kemeleri kukyktarynyn Osman imperiyasy tarapynan korgaluyna ie boldy Osy kukyktarga sәjkes Dubrovnik Osman biligine bagynuga karsylyk bildirmedi birak memlekette Osman garnizony ornalastyrylmady Dubrovnik respublikasy 1509 zhyly Үndistannyn batys zhagalauynda ornalaskan kalasyn korshau kezinde Osman әskerimen birge portugaldyktarga karsy shajkasty Osman imperiyasy Adriya zhәne Zherorta tenizderinde Veneciyanyn ykpalyn tenestiru үshin Dubrovnikti ozine kospaj onyn is әreketterin erkin zhalgastyrganyn tiimdi zhol dep sanady zhәne bul sayasat 1808 zhyly I Napoleon kalany basyp alganga dejin zhalgasty Bul respublikanyn zhyldyk salygy II Mehmet dәuirinde zhasalgan 1478 zhylgy kelisim bojynsha 12 500 altyn kurady Budan bolek 2 500 kurush keden salygy zhәne 2 000 kurush ulyktarga resmi tolem retinde berildi Memleket bul salyktardy үsh zhylda bir ret Ystanbulga zhiberetin 1729 zhyly Bosniya ajmagy Dubrovnikpen bәsekeles retinde kurgan Nova zhәne Resne ajlaktarynyn zhojyluy 1752 zhyly Raguza men Veneciya arasyndagy kaktygysta Dubrovnik kukyktarynyn Bosniya gubernatory tarapynan korgaluy Osman imperiyasynyn Dubrovnik respublikasynyn kukyktaryn әrdajym korgauga tyryskanyn korsetedi Tilder zhәne etnikalyk kuramyAustriya Mazharstan imperiyasy aumagynda zhүrgizilgen halyk sanagynyn mәlimetterine sәjkes 1890 zhyly 31 zheltoksanda Dubrovnik municipaliteti 36 26 sharshy shakyrym aumakty kamtyp halky 11 177 adamdy kurady olardyn 9713 i nemese 87 serb tilinde sojlegen Dubrovnik halkynyn etnikalyk kuramy әrtүrli bolgan Algashky kezenderde negizinen roman halky basym bolyp respublikanyn polis kommunaldyk kogamdyk sayasi kurylymynyn negizin kalagan Alajda Raguza men Dubrava eldi mekenderinin biriguinen bastap slavyan elementinin manyzy ajtarlyktaj boldy zhәne XII XIII gasyrlarga karaj basymdykka ie boldy Tүrikterdin zhaulap aluy bastalgan kezde Balkannan zhana slavyan konys audarushylary kelip Dubrovnikti negizinen slavyan kalasyna ajnaldyrdy degenmen Italiyadan kelgen konys audarushylardyn әsirese zhogary bilikti sheberler men iri saudagerler arasynda әleumettik ekonomikalyk roli de manyzdy bolgan Dubrovniktin slavyan halky serb zhәne horvat teginen shykkan al kazirgi tarihshylardyn pikirinshe horvat elementi basym bolgan Dubrovnik respublikasynyn resmi tili bastapkyda latyn boldy onyn negizinde orta gasyrlarda erekshe dalmat tili damydy bul til negizinen auyzeki sojleude koldanyldy degenmen zhazbasha eskertkishter de saktalgan Slavyandardyn kelui bastapkyda kalada slavyan roman kos tildiliginin taraluyna sodan kejin salystyrmaly tүrde az sandy dalmat tilinin birtindep zhojyluyna alyp keldi Dalmat tilin kuryp ketuden kutkaruga tyrysyp 1472 zhyly Dubrovnik Senaty ony talkylaular men memlekettik kuzhattar tili retinde bekitti Alajda sol uakytta ak zhakyn tuyskan italiyan tili kala aksүjekterinin әsirese respublika biligin tolygymen oz koldaryna shogyrlandyrgan nobilitettin tiline ajnalgan edi al halyktyn negizgi boligi XV gasyrdyn ozinde serb tiline koshken bolatyn XIV XV gasyrlarda Veneciyanyn teniz үstemdiginin ykpalymen Dubrovnik aksүjekterinin kopshiligi sonyn ishinde dalmat zhәne slavyan tektileri katty italiyandandyrylyp ozin dalmat italiyandary dep atagan XVI XVII gasyrlarda kala aksүjekteri arasynda slavyandardyn sany basym bolganymen olar da italiyan tilin koldanyp italiyan kalalarynyn mәdenietin ustandy bul olardyn horvat tilinin zhergilikti dialektisinde sojlegen karapajym kala turgyndarynan okshaulygyn korsetuge bir әdisi edi Veneciyanyn әlsireuimen ol Avstriya imperiyasynyn kejinnen ustriya Mazharstannyn bakylauyna otken kezde kala men ajmak omirindegi italyan elementinin үlesi 1815 zhylgy 33 dan 1865 zhyly 12 5 ga zhәne 1880 zhyly 3 1 ga dejin azajgan Tiisinshe respublikanyn kuldyrauynan kejin kala omirinde horvattardyn үstemdigi kүsheje tүsken DerekkozderIsmail Hakki Uzun Carsili Osmanli tarihi 1 Cilt 5 Basim syf 222 223 Uzuncarsili I Hakki Buyuk Osmanli Tarihi Cilt 6 Turk Tarih Kurumu Ankara 1978 s 116 Dubrovnik kalendar za prostu 1898 godinu II izdaњe i naklada Srpske Dubrovachke shtampariјe A Pasariћa 1897 Dubrovnik strana 64 i 67 Srbin info Austrougarski popisni dokumenti U gradu Dubrovniku zhive Srbi nema niјednog Hrvata Graubard S R A New Europe for the Old Transaction Publishers 1998 ISBN 0 7658 0465 4 Natko Nodilo Prvi љetopisci i davna historiografiјa dubrovachka ЈAZU Zagreb 1883 sveska 65 pp 92 128 Syrtky siltemelerDubrovnik turaly tarihi faktiler agyl Historical facts about Dubrovnik from Dubrovnik Online Flags of Ragusa ital Storia e monetazione di Ragusa oggi Dubrovnik Dalmazia ital