Волоф

Волоф (уолоф, яолоф) — Батыс Африкадағы халық. Олар негізінен Сенегал мен Гамбия өзендерінің аралықтарында – Сенегалдың батысында (4,6 млн. адам. 2006 ж., бағалау) және Гамбияның солтүстігінде (186 мың адам), сондай-ақ Малиде (21 мың адам) тұрады. Кот-д’Ивуар (20 мың адам), Мавритания (11 мың адам), Гвинея-Бисау (6,4 мың адам), Франция (35 мың адам).

Волоф
уолоф, яолоф
Ең көп таралған аймақтар
Сенегал	4,6 млн
Гамбия	186 000
Мали	21 000
Кот-д’Ивуар	20 000
Мавритания	11 000
Гвинея-Бисау	6 400
Франция	35 000
Тілдері
, француз тілі, ағылшын тілі, араб тілі
Діні
суннизм

Тілі

Тілі - Атлант отбасының . Сонымен қатар француз (Сенегал, Мавритания), ағылшын (Гамбия), араб (Мавритания) тілдерінде сөйлейді. Жазуы араб графикасына негізделсе, 1970 жылдардың басынан бастап – латын әліпбиіне негізделген.

Діні

Діни жағынан сүнниттік мұсылмандар басым, азырақ католиктер бар.

Тарихы

Волофтар туралы алғашқы деректер португал теңізшілері Сенегал өзенінде волоф көсемдерімен кездескеннен кейінгі 15 ғасырға жатады. Дегенмен, волофтар төрт ғасыр бұрын Гана империясы құлағаннан кейін батысқа қоныс аударып, Батыс Африканың жағалау аймақтарын ұзақ уақыт бойы өз мекенім деп келді. Олар бастапқыда тайпаларды бағындырды және өзін-өзі басқаратын мемлекеттердің үлкен патшалығын құрды, португалдықтар келген кезде олар Вало, Баол, Кайор және Синус пен Салум деп аталатын төрт басшылыққа бөлінді.

Ресурстарға кедей, бірақ экономикалық тұрғыдан жақсы білетін волофтар үш ғасыр еуропалық қоныстанушылармен достық қарым-қатынас орнатып, құлдар мен жержаңғақтардың ірі экспорттаушысы болды. 19 ғасырда құлдық жойылғаннан кейін олардың саны азайды, ал француздармен соғыс волоф патшалықтарын жойды. Алайда, 1960 жылы тәуелсіздік алған кезде халықтың тез өсуі мен урбанизациясы Сенегалда волофтардың өсуіне әкелді.

Кәсібі

Дәстүрлі кәсібі – қолмен атқарылатын егіншілік. Ертеде тары, құмай, бұршақ, мақта өсірілді, жеке учаскелерде – жүгері, көкөніс, темекі, асқабақ, тамыржеміс, жемістер, 20 ғасырдың басынан бастап азық-түлік дақылдары тауарлы дақылдармен (жержаңғақ) ауыстырылды. Сиыр, қой, ешкі және құс өсіреді. Олар сонымен қатар балық аулаумен, аңшылықпен, азырақ - жинаумен (сағыз, бал, балауыз, жемістер) айналысады. Қолөнер – металл өңдеу, ағаш өңдеу, тері өңдеу, зергерлік, тоқымашылық (ерлер), қыш және иіру (әйелдер) дамыған.

Өмір салты

Касталық бөліну болды. Билеушілерді дворяндар белгілі бір әулет өкілдерінен сайлады, олардың әскери отряды болды. Отбасы үлкен патрилокалды, кішігірім отбасыларға бөлінеді.

Халық ауыз әдебиеті дамыдыған. Гевел әңгімешілерінің орындауындағы тарихи аңыздар, мақал-мәтелдер, нақыл сөздер, ертегілер, әңгімелер, әндер, билер. Музыкалық аспаптар – шертпелі ішектілер, флейталар, ксилофондар.

Елді мекендері әдетте шағын (100 тұрғыннан аз), жинақы. Дәстүрлі тұрғын үйлері - едені топырақ, конустық сабан төбесі бар дөңгелек шағын Лашықтар. ХХ ғасырда тікбұрышты тұрғын үйлер басым болды.

Ауыл тұрғындарының киімдері – ерлер кең шалбар мен ұзын көйлек, әйелдер белдемше мен жемпір немесе көйлек. Көбінесе киімдер бірінің үстіне бірі киіледі, ал үстіңгі бөлігі астыңғыдан қысқа және басқа түсті. Әртүрлі зергерлік бұйымдар жиі таралған.

Азық-түліктері - жарма, бұқтырылған ет, тары, құмай және сүт қосылған күріш, сирек - ет және балық өнімдері.

Дереккөздер

1. Значение ВОЛОФ (НАРОД В АФРИКЕ) в Большой советской энциклопедии, БСЭ https://slovar.cc/enc/bse/1984564.html
2. Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1927429
3. Волоф: самые темные, высокие и величественные люди Африки⁠⁠ https://pikabu.ru/story/volof_samyie_temnyie_vyisokie_i_velichestvennyie_lyudi_afriki_6732333
4. Волоф https://megabook.ru/article/%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%84%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)
5. Большая советская энциклопедия - волоф http://www.xn--80aacc4bir7b.xn--p1ai/%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8/%D0%B1%D1%81%D1%8D/%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%84
6. народы мира / Волоф http://www.etnolog.ru/people.php?id=VOLO