Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Айдархан Тұрлыбаев (25 тамыз 1877, Мезгіл болысы, Көкшетау уезі, Ақмола облысы, Дала генерал-губернаторлығы - 23 қараша 1937) — Алаш қозғалысының көрнекті қайраткері, заңгер.
| Айдархан Тұрлыбайұлы Тұрлыбаев | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | Мезгіл болысы, Көкшетау уезі, Ақмола облысы, Дала генерал-губернаторлығы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ұлты | қазақ |
| Қызметі | заңгер, қоғам қайраткері |
Өмірбаяны
Арғын тайпасы Қарауыл руының Шөмек атасынан шыққан. 1897 жылы Омбы гимназиясын тамамдаған. 1897-1902 жылдары Санкт-Петербург университетінің заң факультетінде оқыған. Дәл осы оқу орындарында онымен бір мезгілде кейін қайраткер, қаламгер болып қалыптасатын Р.Мәрсековте білім алғаны мәлім. Университеттен кейін жас заңгер Омбының заң орындарына қызметке жіберіледі. Адвокат және «присяжный поверенный» болады. Заңгердің қайраткерлігі жөнінде «Қазақ» газеті 1917 жылы былай деп жазды: «Айдархан Думаға лайық еді...».
1917 жылы 25 сәуір мен 5 мамыр аралығында Омбыда Ақмола облыстық қазақ сиезі өткенде, ол осы жиынға төрағалық етеді. Осы жолы әр езден келген 150 делегат А.Тұрлыбайұлын Ақмола облыстық қазақ комитетінің төрағасы етіп сайлайды. 1917 жылы Алаш партиясы құрылатын I жалпықазақ сиезінің де, Алаш автономиясы жарияланатын II жалпықазақ сиезінің де ұйымдастыру және өткізу жұмысына белсене қатысады.
Ол I сиезде Ақмола облысынан Бүкілресейлік құрылтайға және Бүкілресейлік мұсылмандар сиезі - «Шора-и-исламға» делегат болып белгіленеді. II сиезде Алашорда үкіметі - Ұлт кеңесіне Ақмола облысынан мүше болып сайланады. Бір айта кетер жайт, осы сиез үкімет төрағасын сайлағанда, Айдархан Ә.Бөкейхан, Б.Құлмановтармен бірге баламалы негізде ұсынылады. Дауыс нәтижесінде А.Тұрлыбаев Әлиханнан кейін екінші орын алады.
пен Алаш ашық күрескш жылдары қайраткер Х.Ғаббасов, Б.Мәметов сынды азаматтармен бірігіп Семейде бір ұлт полкін жасақтауға жәрдемдеседі. 1919 жылы ақпанда Омбы қаласында Колчак үкіметі ішкі істер министрінің орынбасары П.Ф.Коропачинскийдің төрағалық етуімен алдын-ала талданған «Қазақ халқының әкімшілік-шаруашылық құрылымы туралы мәселе» бойынша Ә.Бөкейхан, У.Танашевпен бірлесіп сындарлы ой айтады. Кеңес өкіметі тұсында ол Омбы қаласының түрлі заң орындарында адвокат, кеңесші, сот жүргізушісі болып қызмет атқарады. Саяси қуғын-сүргін оны жазбай танып, 1934 жылы абақтыға жабады. Мұнда 6 ай азап шегеді. 1937 жылы қайта ұсталып, ату жазасына кесіледі. РФ Омбы облысы федералдық қауіпсіздік қызметі мұрағатында «кеңес өкіметіне қарсы саяси-төңкерістік әрекеті үшін» деген айыппен тұтқындалған Айдархан пен оның серіктеріне қатысты том-том «істер» сақталған.
Дереккөздер
- http://www.enu.kz/downloads/materials/sb-3.pdf Мұрағатталған 31 наурыздың 2020 жылы.
- «Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ajdarhan Turlybaev 25 tamyz 1877 Mezgil bolysy Kokshetau uezi Akmola oblysy Dala general gubernatorlygy 23 karasha 1937 Alash kozgalysynyn kornekti kajratkeri zanger Ajdarhan Turlybajuly TurlybaevTugan kүni25 tamyz 1877 1877 08 25 Tugan zheriMezgil bolysy Kokshetau uezi Akmola oblysy Dala general gubernatorlygyҚajtys bolgan kүni23 karasha 1937 1937 11 23 60 zhas Қajtys bolgan zheri Қazak KSRAzamattygyResej imperiyasy KSRO Қazak KSRҰltykazakҚyzmetizanger kogam kajratkeriӨmirbayanyArgyn tajpasy Қarauyl ruynyn Shomek atasynan shykkan 1897 zhyly Omby gimnaziyasyn tamamdagan 1897 1902 zhyldary Sankt Peterburg universitetinin zan fakultetinde okygan Dәl osy oku oryndarynda onymen bir mezgilde kejin kajratker kalamger bolyp kalyptasatyn R Mәrsekovte bilim algany mәlim Universitetten kejin zhas zanger Ombynyn zan oryndaryna kyzmetke zhiberiledi Advokat zhәne prisyazhnyj poverennyj bolady Zangerdin kajratkerligi zhoninde Қazak gazeti 1917 zhyly bylaj dep zhazdy Ajdarhan Dumaga lajyk edi 1917 zhyly 25 sәuir men 5 mamyr aralygynda Ombyda Akmola oblystyk kazak siezi otkende ol osy zhiynga toragalyk etedi Osy zholy әr ezden kelgen 150 delegat A Turlybajulyn Akmola oblystyk kazak komitetinin toragasy etip sajlajdy 1917 zhyly Alash partiyasy kurylatyn I zhalpykazak siezinin de Alash avtonomiyasy zhariyalanatyn II zhalpykazak siezinin de ujymdastyru zhәne otkizu zhumysyna belsene katysady Ol I siezde Akmola oblysynan Bүkilresejlik kuryltajga zhәne Bүkilresejlik musylmandar siezi Shora i islamga delegat bolyp belgilenedi II siezde Alashorda үkimeti Ұlt kenesine Akmola oblysynan mүshe bolyp sajlanady Bir ajta keter zhajt osy siez үkimet toragasyn sajlaganda Ajdarhan Ә Bokejhan B Қulmanovtarmen birge balamaly negizde usynylady Dauys nәtizhesinde A Turlybaev Әlihannan kejin ekinshi oryn alady pen Alash ashyk kүresksh zhyldary kajratker H Ғabbasov B Mәmetov syndy azamattarmen birigip Semejde bir ult polkin zhasaktauga zhәrdemdesedi 1919 zhyly akpanda Omby kalasynda Kolchak үkimeti ishki ister ministrinin orynbasary P F Koropachinskijdin toragalyk etuimen aldyn ala taldangan Қazak halkynyn әkimshilik sharuashylyk kurylymy turaly mәsele bojynsha Ә Bokejhan U Tanashevpen birlesip syndarly oj ajtady Kenes okimeti tusynda ol Omby kalasynyn tүrli zan oryndarynda advokat kenesshi sot zhүrgizushisi bolyp kyzmet atkarady Sayasi kugyn sүrgin ony zhazbaj tanyp 1934 zhyly abaktyga zhabady Munda 6 aj azap shegedi 1937 zhyly kajta ustalyp atu zhazasyna kesiledi RF Omby oblysy federaldyk kauipsizdik kyzmeti muragatynda kenes okimetine karsy sayasi tonkeristik әreketi үshin degen ajyppen tutkyndalgan Ajdarhan pen onyn serikterine katysty tom tom ister saktalgan Derekkozderhttp www enu kz downloads materials sb 3 pdf Muragattalgan 31 nauryzdyn 2020 zhyly Alash kozgalysy Almaty 2008 ISBN 9965 32 715 7 Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz