Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тұрсын Құдакелдіұлы Жұртбай (15 тамыз 1951 жылы, Шаған, Абай ауданы, Абай облысы) - жазушы, филология ғылымдарының докторы, абайтанушы, әуезовтанушы, алаштанушы.
- 1974-1990 жылдары «Жетісу» газетінде, «Білім және еңбек», «Жұлдыз» журналдарында қызмет істеді.
- 1990-1998 жылдары М.Әуезов мұражайында ғылыми қызметкер, бөлім бастығы, директор.
- 1998- 2001 жылдары докторант, ҚазҰУ-да оқытушы.
- 2001 жылдан «Отырар кітапханасы» ғылыми-зерттеу орталығының директоры.
| Тұрсын Жұртбай | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | Шаған, Абай ауданында, Абай облысы |
| Азаматтығы | |
| Ұлты | Қазақ |
| Мансабы | |
| Бағыты | |
| Жанры | |
| Шығармалардың тілі | қазақ |
| Марапаттары | "Қазақстан ғылымына сіңірген зор еңбегі үшін» Құрмет белгісі; «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 10 жыл» мерекелік медалі . |
| Сыйлықтары | Қазақстан Жазушылар одағының Ш.Құдайбердiұлы атындағы «Алаш» сыйлығының лауреаты, І.Жансүгiров атындағы әдеби сыйлықтың лауреаты, Түрік дүниесі мәдениеті мен ғылымын насихаттағаны үшін мемлекетқаралық «Түріксой» қауымдастығының сыйлығы |
Шығармашылыққа алғашқы қадам
Тұрсын Құдакелдіұлының «Абай шыңы – Мұхтар шыңы» атты алғашқы шығармасы 1966 жылы мектеп оқушыларының республикалық байқауында бәйгеге ие болып, он бес жасында баспасөзде жарияланды. Содан бері ол қазақ сөз өнерінің барлық жанрында қалам тартып, өзіндік қолтаңбасын қалыптастырды. Оның шығармашылық жолы ақын ретінде басталды. Оның алғашқы өлеңдері он алты жасында республикалық «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас алаш») газетінде О.Бөкеевтің «Тұсаукесерімен» жарық көрді. «Қоңыр қаз», «Жүрегімде – жұмыр жер» атты жыр жинақтары кезінде әдеби сыннан жақсы бағасын алды. Проза саласындағы алғашқы туындылары «Бесқарагер» мен «Аэродром» хикаяттары жастарға арналған республикалық конкурста бірінші, екінші бәйгеге ие болды. Оның «Мөлдір көз», «Көгілдір әлем», «Шилі өзен қамыс-ай», «Қар астындағы көбелек», «Ұш, маған, ұш балалығым», «Қалампыр» сияқты прозалық шығармалары лирикалық сыршылдығымен, соны түрлік ізденісімен, философиялық ой иірімдерімен ерекшеленді. «Бір уыс жусан», «Болашақтың бәйтерегі», «Түйешінің қызы» әңгімелерінде өмір мен өлімнің мәнін толғайтын жалған мен фанидің жік арасындағы мәңгілік аңсарлы сағыныш суреттелген.
Шығармашылығы
«Замандасым, сырласым» (1976), «Қоңыр қаз» (1978), «Жүрегiмде жұмыр жер» (1980), «Бесқарагер» (1982), «Дара тұлға» (1984), «Жер – бесiк» (1985), «Бабочка под снегом» (орыс тiлiнде, 1990), «Талант Калибека» (1992, орыс тiлiнде), «Болашақтың бәйтерегі» (2007) атты көркем шығармалардың авторы. Бұл туындылар қаламгердiң өзiндiк жазу мәнерi мен философиялық-лирикалық сыйпаты арқылы ерекшеленедi. «Бейуақ» (1990), «Дулыға» (1–2 кiтап, 1994), «Кетбұға» (1996), «Бесiгiңдi түзе!», «Талқы» (1997), «Мухтар Омарханович Ауэзов» (түрiк, орыс тiлдерiнде, Анкара,1997), «Күйесiң, жүрек…сүйесiң!» (2001), «Бесігіңді аяла!» (2002), «Құнанбай» (2004), «Сүре сөз» (2005), «Дулыға» (қайта басылымы, 2007), «Ұраным – Алаш!..» (2007) атты деректi ғылыми-зерттеу кiтаптары шықты. Ол «Алаш ақиықтары» жинағын құрастырып, Алаш қайраткерлерінің беймәлім шығармаларын жалпы жұртшылыққа таныстырды.. Көркем шығармалары мен зерттеу еңбектері әлемнiң 15 тiлiне, ал ғылыми еңбектерi ЮНЕСКО-ның ресми тiлдерiне аударылған. М.Икбалдың, С.Тогэнің, Л.Шералидің, В.Шефнердің, Р.Рождественскийдің, С.Қапаевтың және т.б. өлеңдерін қазақ тіліне аударған.
«Ұраным – Алаш!..»
«Ұраным – Алаш!..» атты үш бөлімнен (Жегі», «Тез», «Талқы») тұратын түрме әфсанасында ғалым 1922-1957 жылдары аралығындағы кеңестік идеологиялық қысым мен саяси жазалау, ұлт зиялыларын қудалау мен қуғын-сүргінге ұшырату, ұлттық сана мен құндылықтарды жою бағытына арналған тұқым үзу (геноцидтік) мен халықтың жадын өшіру, әдебиеті мен мәдениетін рухсыздандыру тұрғысындағы репрессияны «Алаш» және «Алашорда» үкіметінің мүшелерінің Ә.Бөкейхановтың, А.Байтұрсыновтың, М.Дулатовтың, Х.Досмұхамедовтың, Ж.Досмұхамедовтің, М.Тынышбаевтың, М.Есполовтың, , М.Жұмабаевтың, Ж.Аймауытовтың, Х.Ғаббасовтың, С.Қадырбаевтың, , Қ.Кемеңгеровтің, С.Сәдуақасовтың, , Қ.Болғанбаевтың, Ә.Ермековтің, М.Әуезовтің, К.Жәленовтің, Д.Әділевтің, А.Байтасовтың, Д.Ысқақовтың, Ә.Байділдиннің, т.б. жиыны 71 адамның үстінен жүргізілген тергеу істерінің негізінде патшалық отарлау мен жазалау саясатының заңды жалғасы ретінде қарастырып, шынайы ашып дәлелдеп берді. Өткен ғасырдың қырқыншы-елуінші жылдарындағы қысымның да астарлы себептерін әдебиетші барынша ашып көрсетті. Т.Жұртбай өзінің «Ұраным – Алаш!..» атты 3 томдық (2008-2011) іргелі зерттеу еңбегі мен «Алаш ақиықтары» атты сирек деректер жинағының негізінде біртұтас алаш идеясының тұжырымдамасын жасады.
Дереккөздер
- «Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7
- Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса - Алматы: «Аң арыс» баспасы, 2009 жыл
Сыртқы сілтемелер
- Тұрсын Жұртбай (Жазушылар одағыңың сайтындағы жеке профайлы) Мұрағатталған 1 сәуірдің 2013 жылы.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tursyn Қudakeldiuly Zhurtbaj 15 tamyz 1951 zhyly Shagan Abaj audany Abaj oblysy zhazushy filologiya gylymdarynyn doktory abajtanushy әuezovtanushy alashtanushy 1974 1990 zhyldary Zhetisu gazetinde Bilim zhәne enbek Zhuldyz zhurnaldarynda kyzmet istedi 1990 1998 zhyldary M Әuezov murazhajynda gylymi kyzmetker bolim bastygy direktor 1998 2001 zhyldary doktorant ҚazҰU da okytushy 2001 zhyldan Otyrar kitaphanasy gylymi zertteu ortalygynyn direktory Tursyn ZhurtbajTugan kүni15 tamyz 1951 1951 08 15 73 zhas Tugan zheriShagan Abaj audanynda Abaj oblysyAzamattygy ҚazakstanҰltyҚazakMansabyZhazushy filolog tarihshy audarmashyBagytyabajtanu әuezovtanu alashtanuZhanrypoeziya proza gylymi zertteuShygarmalardyn tilikazakMarapattary Қazakstan gylymyna sinirgen zor enbegi үshin Қurmet belgisi Қazakstan Respublikasynyn Tәuelsizdigine 10 zhyl merekelik medali SyjlyktaryҚazakstan Zhazushylar odagynyn Sh Қudajberdiuly atyndagy Alash syjlygynyn laureaty I Zhansүgirov atyndagy әdebi syjlyktyn laureaty Tүrik dүniesi mәdenieti men gylymyn nasihattagany үshin memleketkaralyk Tүriksoj kauymdastygynyn syjlygyShygarmashylykka algashky kadamTursyn Қudakeldiulynyn Abaj shyny Muhtar shyny atty algashky shygarmasy 1966 zhyly mektep okushylarynyn respublikalyk bajkauynda bәjgege ie bolyp on bes zhasynda baspasozde zhariyalandy Sodan beri ol kazak soz onerinin barlyk zhanrynda kalam tartyp ozindik koltanbasyn kalyptastyrdy Onyn shygarmashylyk zholy akyn retinde bastaldy Onyn algashky olenderi on alty zhasynda respublikalyk Leninshil zhas kazirgi Zhas alash gazetinde O Bokeevtin Tusaukeserimen zharyk kordi Қonyr kaz Zhүregimde zhumyr zher atty zhyr zhinaktary kezinde әdebi synnan zhaksy bagasyn aldy Proza salasyndagy algashky tuyndylary Beskarager men Aerodrom hikayattary zhastarga arnalgan respublikalyk konkursta birinshi ekinshi bәjgege ie boldy Onyn Moldir koz Kogildir әlem Shili ozen kamys aj Қar astyndagy kobelek Ұsh magan ush balalygym Қalampyr siyakty prozalyk shygarmalary lirikalyk syrshyldygymen sony tүrlik izdenisimen filosofiyalyk oj iirimderimen erekshelendi Bir uys zhusan Bolashaktyn bәjteregi Tүjeshinin kyzy әngimelerinde omir men olimnin mәnin tolgajtyn zhalgan men fanidin zhik arasyndagy mәngilik ansarly sagynysh surettelgen Shygarmashylygy Zamandasym syrlasym 1976 Қonyr kaz 1978 Zhүregimde zhumyr zher 1980 Beskarager 1982 Dara tulga 1984 Zher besik 1985 Babochka pod snegom orys tilinde 1990 Talant Kalibeka 1992 orys tilinde Bolashaktyn bәjteregi 2007 atty korkem shygarmalardyn avtory Bul tuyndylar kalamgerdin ozindik zhazu mәneri men filosofiyalyk lirikalyk syjpaty arkyly erekshelenedi Bejuak 1990 Dulyga 1 2 kitap 1994 Ketbuga 1996 Besigindi tүze Talky 1997 Muhtar Omarhanovich Auezov tүrik orys tilderinde Ankara 1997 Kүjesin zhүrek sүjesin 2001 Besigindi ayala 2002 Қunanbaj 2004 Sүre soz 2005 Dulyga kajta basylymy 2007 Ұranym Alash 2007 atty derekti gylymi zertteu kitaptary shykty Ol Alash akiyktary zhinagyn kurastyryp Alash kajratkerlerinin bejmәlim shygarmalaryn zhalpy zhurtshylykka tanystyrdy Korkem shygarmalary men zertteu enbekteri әlemnin 15 tiline al gylymi enbekteri YuNESKO nyn resmi tilderine audarylgan M Ikbaldyn S Togenin L Sheralidin V Shefnerdin R Rozhdestvenskijdin S Қapaevtyn zhәne t b olenderin kazak tiline audargan Ұranym Alash Ұranym Alash atty үsh bolimnen Zhegi Tez Talky turatyn tүrme әfsanasynda galym 1922 1957 zhyldary aralygyndagy kenestik ideologiyalyk kysym men sayasi zhazalau ult ziyalylaryn kudalau men kugyn sүrginge ushyratu ulttyk sana men kundylyktardy zhoyu bagytyna arnalgan tukym үzu genocidtik men halyktyn zhadyn oshiru әdebieti men mәdenietin ruhsyzdandyru turgysyndagy repressiyany Alash zhәne Alashorda үkimetinin mүshelerinin Ә Bokejhanovtyn A Bajtursynovtyn M Dulatovtyn H Dosmuhamedovtyn Zh Dosmuhamedovtin M Tynyshbaevtyn M Espolovtyn M Zhumabaevtyn Zh Ajmauytovtyn H Ғabbasovtyn S Қadyrbaevtyn Қ Kemengerovtin S Sәduakasovtyn Қ Bolganbaevtyn Ә Ermekovtin M Әuezovtin K Zhәlenovtin D Әdilevtin A Bajtasovtyn D Yskakovtyn Ә Bajdildinnin t b zhiyny 71 adamnyn үstinen zhүrgizilgen tergeu isterinin negizinde patshalyk otarlau men zhazalau sayasatynyn zandy zhalgasy retinde karastyryp shynajy ashyp dәleldep berdi Өtken gasyrdyn kyrkynshy eluinshi zhyldaryndagy kysymnyn da astarly sebepterin әdebietshi barynsha ashyp korsetti T Zhurtbaj ozinin Ұranym Alash atty 3 tomdyk 2008 2011 irgeli zertteu enbegi men Alash akiyktary atty sirek derekter zhinagynyn negizinde birtutas alash ideyasynyn tuzhyrymdamasyn zhasady Derekkozder Alash kozgalysy Almaty 2008 ISBN 9965 32 715 7 Қazakstan zhazushylary Anyktamalyk Қurastyrushy Қamshyger Sayat Zhumasheva Қajyrnisa Almaty An arys baspasy 2009 zhylSyrtky siltemelerTursyn Zhurtbaj Zhazushylar odagynyn sajtyndagy zheke profajly Muragattalgan 1 sәuirdin 2013 zhyly Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet