Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Темір жол – халық шаруашылығының және халықтың байланысының негізгі тұтқасы, күре тамыры. Өлкемізде темір жол құрылысы соңғы уақытта дамып, шаруашылықтың басты саласына айналды.
Гурьев-Доссор темір жол құрылысы
1925 жылдың басында КСРО Халық шаруашылығы кеңесінің шешімімен Гурьев-Доссор тар табанды темір жолын салу үшін Ембі-мұнай тресінің жанынан құрылыс басқармасы ұйымдастырылды.
Жол салу ерекше қиын жағдайда жүргізілді. Ешбір құрылыс механизмі болмады, трасса бойын ауыз сумен қамтамасыз ету үлкен күшке түсті. 1925 жылы мамыр және маусым айларында жол салу үшін 30 еңбек артельдері құрылды, олардың әрқайсысында 30-35 адамнан болды. Гурьев-Доссор тар табанды темір жол құрылысына Коломенск және Луганск зауыттары паровоздар, Октябрь және Москва-Курск темір жол бөлімдері вагондар, Брянск және Екатеринослав заводтары темір жолға рельс дайындады. Жолшылардың ер еңбегі нәтижесінде Гурьев-Доссор тар табанды 93 километрлік темір жолы 1926 жылы 18 желтоқсанда пайдалануға берілді. Жол бойында ірі үш бекет (Гурьев, Қарабатан, Доссор), 3 разъезд (Сокол, Ескене, Даңғар) іске қосылды. Алғашқы кезде поезд Гурьевтен Доссорға дейін 11 сағат, кейін 7 сағаттай уақытта жүріп өтті. Гурьевтен негізінде су және басқа тауарлар, Доссордан мұнай өнімдері тасылды. 1934 жылы мұнай өндіру қарқыны артуына байланысты Ескенеде тағы бір тар табанды темір сол салынды.
Қандыағаш-Гурьев темір жол құрылысы
Қандыағаш-Гурьев темір жолы 1939 жылғы 12 ақпанда салынып бітті. Сөйтіп, 518 км.темір жол желісі тартылып, 450 мың шпал төселді, 26 мың тонна рельс, 300-дей көпір мен өткел, 30 бетон тұрба құбырлары іске қосылды. Жол салуға 6 мыңнан астам кұрылысшы қатысты, олардыә 70 % -н астамы жергілікті ұлттың өкілдері боды.1917 жылы түсірілген
1939 жылы 26 ақпан күні 40 вагон тіркелген бірінші пойызы Гурьевке келді. Қандыағаш-Гурьев жолы 1939 жылы желтоқсанда уақытша, 1942 жылы тұрақты іске қосылды. Қандыағаш-Гурьев темір жолы Ембі мұнайының Оралға, Сібірге, Орта Азияға шығуына жол ашты.
Мақат-Ақтау темір жол құрылысы
Өткен ғасырдың 50-ші жылдары Маңғыстаудан оңай да, арзан алынатын уран кені табылғандыктан, үлкен өндіріс ашып,
қала салу жоспарланды. Осыған байланысты Мақат-Ақтау аралығына темір жол салуға машина жасау министрлігі каржы бөлді.
Құрылысты тұрғызу үшін 1963 жылы 30 қаңтарда №99 құрылыс басқарма ұйымдастырылып, ол ілкіде Мақат елді-мекеніне орналасты. 1963 .жылдан бастап Мақат-Ақтау-Өзен аралығына 712 км.темір жол құрылысы салына бастады. Жол бойында 14 млн. текше метр топырақ төгілді, 400-дей ірілі-ұсакты күрделі құрылыстар (көпір, өткел, дамбы) салынды, 760 шакырым темір жол торабы төселді, 710 шақырым жоғарғы кернеулі электр жүйесі қосылды және 50 мың текше метр тұрғын үйлер салынды. Мақат-Ақтау темір жолы 1966 желтоқсанда уақытша, ал 1969 жылы тұрақты пайдалануға тапсырылды.
Гурьев-Астрахань темір жол құрылысы
Темір жол саласындағы тағы бір құрылыс Гурьев-Астрахань темір жолы 1966 жылы салына бастады. Жол бойында 5 станция мен 21 іске қосылды. 7 миллион текше метр топырақ үйіліп, 56 күрделі кұрылыстар және көптеген мәдени орындары салынды. 330 шақырым темір жол төселіп, 1969 жылы 30 сәуірде жол тапсырылып, жұмысшы поездар жүре бастадьі. Гурьев-Астрахань темір жолы тұрақты пайдалануға 1970 жылы желтоқсанда берілді.
Бейнеу-Қоңырат темір жол құрылысы
1972 жылы 24 желтоқсанда Орта Азиямен байланыстыратын төте жол Бейнеу-Қоңырат болат магистралі тұрақты пайдалануға берілді.
Құлсары-Теңіз темір жол құрылысы
1986 жылы 4-қазанда ұзындығы 102 шақырым Құлсары-Теңіз темір жолы пайдалануға беріліп жұмысшы поездар жүре бастады.
Мақат-Индер темір жол құрылысы
1987 жылы 5 желтоқсанда Мақат-Индер темір жолы пайдалануға берілді.
Қазақстан темір жолы құрамындағы ұзындығы 2 мың шақырым Атырау бөлімшесінде 90-шы жылдардың ортасында 500-ден астам инженерлер, 1,5 мың жарым орта білімді мамандар қызмет еткен еді. Мұнда 80-нен астам станция мен разъездер жұмыс істейді. Отыз шақты пайдалану кәсіпорындары, жол кызметіне қажетті онда ұйымдар бар. Атырау темір жол бөлімшесі - іргелі кәсіпорындарының бірі. Облыс бойынша тасымалданатын барлық жүктің 80 %-нан астамы бөлімше ұжымының үлесіне тиіп отыр.
Дереккөздер
- Рабочая правда газеті 18.12.1926г.
- Нығмет Г.Н."Күретамыр-мұнайлы Ембіге 80 жыл. Атырау -08.06.1991 ж."
- Нығмет Ғ.Н. Коммунистік еңбек газеті. 17.11.1970ж.
- Мұнайлы астана газеті. 20.05.1995 ж.
Сыртқы сілтемелер
Ғинаятолла Нығмет. Солтүстік Каспий жағалауындағы көлік қатынасы
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Temir zhol halyk sharuashylygynyn zhәne halyktyn bajlanysynyn negizgi tutkasy kүre tamyry Өlkemizde temir zhol kurylysy songy uakytta damyp sharuashylyktyn basty salasyna ajnaldy Dizel lokomotiviGurev Dossor temir zhol kurylysy1925 zhyldyn basynda KSRO Halyk sharuashylygy kenesinin sheshimimen Gurev Dossor tar tabandy temir zholyn salu үshin Embi munaj tresinin zhanynan kurylys baskarmasy ujymdastyryldy Tүngi Dossor beketi Zhol salu erekshe kiyn zhagdajda zhүrgizildi Eshbir kurylys mehanizmi bolmady trassa bojyn auyz sumen kamtamasyz etu үlken kүshke tүsti 1925 zhyly mamyr zhәne mausym ajlarynda zhol salu үshin 30 enbek artelderi kuryldy olardyn әrkajsysynda 30 35 adamnan boldy Gurev Dossor tar tabandy temir zhol kurylysyna Kolomensk zhәne Lugansk zauyttary parovozdar Oktyabr zhәne Moskva Kursk temir zhol bolimderi vagondar Bryansk zhәne Ekaterinoslav zavodtary temir zholga rels dajyndady Zholshylardyn er enbegi nәtizhesinde Gurev Dossor tar tabandy 93 kilometrlik temir zholy 1926 zhyly 18 zheltoksanda pajdalanuga berildi Zhol bojynda iri үsh beket Gurev Қarabatan Dossor 3 razezd Sokol Eskene Dangar iske kosyldy Algashky kezde poezd Gurevten Dossorga dejin 11 sagat kejin 7 sagattaj uakytta zhүrip otti Gurevten negizinde su zhәne baska tauarlar Dossordan munaj onimderi tasyldy 1934 zhyly munaj ondiru karkyny artuyna bajlanysty Eskenede tagy bir tar tabandy temir sol salyndy Қandyagash Gurev temir zhol kurylysyҚandyagash temir zhol stanciyasy Қandyagash Gurev temir zholy 1939 zhylgy 12 akpanda salynyp bitti Sojtip 518 km temir zhol zhelisi tartylyp 450 myn shpal toseldi 26 myn tonna rels 300 dej kopir men otkel 30 beton turba kubyrlary iske kosyldy Zhol saluga 6 mynnan astam kurylysshy katysty olardyә 70 n astamy zhergilikti ulttyn okilderi body 1917 zhyly tүsirilgen 1939 zhyly 26 akpan kүni 40 vagon tirkelgen birinshi pojyzy Gurevke keldi Қandyagash Gurev zholy 1939 zhyly zheltoksanda uakytsha 1942 zhyly turakty iske kosyldy Қandyagash Gurev temir zholy Embi munajynyn Oralga Sibirge Orta Aziyaga shyguyna zhol ashty Makat Aktau temir zhol kurylysyӨtken gasyrdyn 50 shi zhyldary Mangystaudan onaj da arzan alynatyn uran keni tabylgandyktan үlken ondiris ashyp Makat temir zhol stanciyasy kala salu zhosparlandy Osygan bajlanysty Makat Aktau aralygyna temir zhol saluga mashina zhasau ministrligi karzhy boldi Қurylysty turgyzu үshin 1963 zhyly 30 kantarda 99 kurylys baskarma ujymdastyrylyp ol ilkide Makat eldi mekenine ornalasty 1963 zhyldan bastap Makat Aktau Өzen aralygyna 712 km temir zhol kurylysy salyna bastady Zhol bojynda 14 mln tekshe metr topyrak togildi 400 dej irili usakty kүrdeli kurylystar kopir otkel damby salyndy 760 shakyrym temir zhol toraby toseldi 710 shakyrym zhogargy kerneuli elektr zhүjesi kosyldy zhәne 50 myn tekshe metr turgyn үjler salyndy Makat Aktau temir zholy 1966 zheltoksanda uakytsha al 1969 zhyly turakty pajdalanuga tapsyryldy Gurev Astrahan temir zhol kurylysyTemir zhol salasyndagy tagy bir kurylys Gurev Astrahan temir zholy 1966 zhyly salyna bastady Zhol bojynda 5 stanciya men 21 iske kosyldy 7 million tekshe metr topyrak үjilip 56 kүrdeli kurylystar zhәne koptegen mәdeni oryndary salyndy 330 shakyrym temir zhol toselip 1969 zhyly 30 sәuirde zhol tapsyrylyp zhumysshy poezdar zhүre bastadi Gurev Astrahan temir zholy turakty pajdalanuga 1970 zhyly zheltoksanda berildi Bejneu Қonyrat temir zhol kurylysy1972 zhyly 24 zheltoksanda Orta Aziyamen bajlanystyratyn tote zhol Bejneu Қonyrat bolat magistrali turakty pajdalanuga berildi Қulsary Teniz temir zhol kurylysy1986 zhyly 4 kazanda uzyndygy 102 shakyrym Қulsary Teniz temir zholy pajdalanuga berilip zhumysshy poezdar zhүre bastady Makat Inder temir zhol kurylysy1987 zhyly 5 zheltoksanda Makat Inder temir zholy pajdalanuga berildi Қazakstan temir zholy kuramyndagy uzyndygy 2 myn shakyrym Atyrau bolimshesinde 90 shy zhyldardyn ortasynda 500 den astam inzhenerler 1 5 myn zharym orta bilimdi mamandar kyzmet etken edi Munda 80 nen astam stanciya men razezder zhumys istejdi Otyz shakty pajdalanu kәsiporyndary zhol kyzmetine kazhetti onda ujymdar bar Atyrau temir zhol bolimshesi irgeli kәsiporyndarynyn biri Oblys bojynsha tasymaldanatyn barlyk zhүktin 80 nan astamy bolimshe uzhymynyn үlesine tiip otyr DerekkozderRabochaya pravda gazeti 18 12 1926g Nygmet G N Kүretamyr munajly Embige 80 zhyl Atyrau 08 06 1991 zh Nygmet Ғ N Kommunistik enbek gazeti 17 11 1970zh Munajly astana gazeti 20 05 1995 zh Syrtky siltemelerҒinayatolla Nygmet Soltүstik Kaspij zhagalauyndagy kolik katynasy