Ноғай

Ноғай (туған жылы белгісіз – 1300) – батыр, Алтын Орда әскерінің қолбасшысы. Жошы ханның немересі. XIII ғасырдың 60-жылдарынан бастап Прут, Днестр өзендері аралығындағы ұлыстарды билеген. Ол Бату ханмен бірге қол бастап, Алтын Орданың 5 ханы тұсында әскербасы болды. Ноғай 1252 – 69 жылы Батудың, кейіннен Беркенің Мысыр сұлтаны Бейбарыс сұлтанмен дипломатиялық байланыс орнатуына, Хулагуге қарсы одақ құруына ықпал етті. Алтын Берке өлгеннен кейін, Дунайға дейінгі ұлан-байтақ жер Ноғайдың бақылауында болды. Польша, Венгрия, Болгария, Сербияға және кейбір орыс князьдіктеріне жиі-жиі шабуыл жасады. 1288 – 91 жылдары орыс князьдері Мстислав пен Данилович Ноғайдың Польшаға жасаған жорығына қатысты. Ноғай хан аталмағанымен, Доннан Днепрге дейінгі аймақты билеп, Алтын Орданың Беркеден кейінгі хандары – Мөңке Темір, Туда Меңгу хан, Төле Бұқа ханға ықпалын жүргізді. Беделі артып тұрған Ноғайдан құтылу үшін Тоқта хан оған қарсы соғыс бастады. 1300 жылы Буг өзені жағасында әскері жеңіліп, Ноғай қарсыласының қолынан қаза тапты. Орыс жазбаларындағы деректерге қарағанда, осыдан кейін оның қол астындағы халықтың көпшілігі Каспий маңына қоныс аударған.

Дереккөздер

1. Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9