Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Непал ( नेपाल [neˈpaːl]), ресми атауы — Федеративтік Демократиялық Непал Республикасы – Оңт. Азиядағы Гималай тауының орталық бөлігіне орналасқан мемлекет. Жер аумағы 147,2 мың км². Халқы 29,4 млн. Негізгі тұрғындары – непалдықтар. Ресми тілі – непали. Халқының 86%-ы индуизм, қалғандары будда, ислам діндерін ұстанады. Астанасы – Катманду қаласы Әкімшілік жағынан 14 аймаққа бөлінеді. Конституция бойынша мемлекет басшысы – король. Жоғары заң шығарушы органы – 2 палаталы парламент (Өкілдер палатасы және Ұлттық ассамблея). Ұлттық мерекесі 28 желтоқсан (1945) – корольдің туған күні. Ақша бірлігі – непал рупиясы.
| Федеративтік Демократиялық Непал Республикасы संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल Sanghiya Loktāntrik Ganatantra Nepāl | |||||
| |||||
| Ұран: «Анам мен Отан аспан патшалығынан қымбаттырақ» | |||||
| Әнұран: | |||||
 | |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Құрылды | 1768 жыл | ||||
| Тәуелсіздік күні | 1 қаңтар 1923 жыл (Ұлыбританиядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | |||||
| Елорда | Катманду | ||||
| Ірі қалалары | Катманду | ||||
| Үкімет түрі | Федеративті парламенттік республика | ||||
| Президенті Вице-президенті | |||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 93-ші орын 147 181 км² 2,8 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2011) • Тығыздығы | 28 982 771 адам (48-ші) 26 494 504 адам 180 адам/км² (62-ші) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 84 млрд. $ 2,842 $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 7 млрд. $ 919 $ | ||||
| АДИ (2017) | ▲ 0,574 (орташа) (149-шы) | ||||
| Этнохороним | Непалдық | ||||
| Валютасы | |||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | |||||
| ISO коды | NP | ||||
| ХОК коды | NEP | ||||
| Телефон коды | +977 | ||||
| Уақыт белдеулері | +5:45 | ||||
Географиялық мәліметтер
Непал жері таулы келеді. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 2 қатар тау жотасы созылып жатыр, аралықтарында үлкен аңғарлар мен қазаншұңқырлар бар. Н-дың солт. және шығыс шекараларында әлемдегі ең биік шыңдар Джомолунгма (Эверест, 8848 м) және Канченджанга (8585 м) тұр. Климаты негізінен субэкваторлық, муссондық, биіктік белдеулерде – таулық. Оңт-те шілдедегі орташа температура 30°С, таулы аймақтарда –0 – 20°С; қаңтарда 15°С, таулы өңірлерде –0 – 10°С-қа дейін жетеді. Жылдық жауын-шашын мөлш. 2000 мм, қазаншұңқырларда 1500 мм. Өзендерінің (Ганг алабы) ағыны қатты, су құламалары көп. Ірі өзендері: Карнали, Гандак, Коси, Багхмати. Гималай етектері мен тау беткейлерінде муссондық қалың орман өскен. Ылғалды жерін батпақты өңір мен джунгли алып жатыр. Тау беткейлерінде мәңгі жасыл жалпақ жапырақты орман және одан жоғары белдеулерде қылқан жапырақты орман қалыптасқан.
Тарихы
Ежелгі заманда Үнді-Ганг жазықтығымен іргелес жатқан ну ормандарды видех, шакья, малла, личхав тайпалары мекендеді. Б.з. бас кезінде Непал алқабында (Катманду алқабы) Невар мемлекеті пайда болды. Ол 8 ғ-да ұсақ ұлыстарға бөлінді. 13 ғ-да Малл әулеті елді қайта біріктірді. 15 ғ-да бұл мемлекет те бөлшектеніп, Карнали өзеннің алабында 22 князьдік (Джумла, Джаджаркот, тағы басқа) және Гандок өз. алабында 24 князьдік (Палпа, Танахун, тағы басқа) өмір сүрді. Дегенмен 1769 ж. қазіргі билеуші король әулетінің негізін қалаушы Притхви Нараян Шах бытыраңқы князьдіктерді қайта біріктірді. 1814 – 1815 ж. ағылшындармен соғыста Непал бірқатар жерінен айырылды. 1846 ж. ағылшындардың көмегіне сүйенген рана әулеті билікке келді. 1951 жылғы төңкеріс нәтижесінде Рана әулеті билікті бұрынғы король әулетіне беруге мәжбүр болды. 1960 – 1980 ж. елде король әулетінің шексіз билігі орнады. Бірақ экономика жағынан артта қалған Непал үкіметі сыртқы күштердің және ел ішіндегі бұқаралық қозғалыстардың қысымымен 1990 ж. саяси реформалар жүргізуге мәжбүр болып, жаңа конституция қабылдады.
Діні
Ресми мәліметтерге сәйкес, халықтың 80,6 пайызы индуизмді ұстанатындар. Тәуелсіз бағалаулар бойынша, индуизмді ұстанатындардың нақты саны небәрі 70%, тіпті одан да аз. Бұл сәйкессіздік ресми түрде индуизмге жататынын жариялағанымен, шын мәнінде анимизм немесе буддизмді ұстанатын көптеген ұлттардың болуына байланысты. Көбінесе нақты сызық сызу қиын, сондықтан бағалаулардың дәлдігі туралы айту мүмкін емес. Бірақ, қалай болғанда да, индуизм Непалдағы басым дін болып табылады.
Халықтың шамамен 10,7%, әсіресе Мустанг Корольдігінде өзін буддистер деп санайды. Сондай-ақ ислам дінін ұстанатын азшылықтар, Кирант (Кирант Мандхам – кират халқының ежелгі нанымы) және жекелеген анимистік нанымдарға жататын азшылықтар бар.
Шаруашылығы
Непал – аграрлы ел. Негізгі ауыл шаруашылық дақылдары – күріш, бидай, жүгері, картоп, шай, темекі, мақта. Мал шаруашылығы елдің солтүстік бөлігінде басым дамыған. Өнеркәсібінде ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеу басты орын алады. Туризм мен альпинизм дамыған. Экспортқа кілемдер, қарақұмық, қағаз-мақта бұйымдары, майлы дақылдар мен тері шикізаттарын шығарып, сырттан мұнай өнімдерін, машина, құрал-жабдықтар, тұтыну тауарларын алады. Негізгі сауда серіктестері: Тайланд, Үндістан, Германия, Қытай.
- Непал
-
![image]()
Kathmandu -
![image]()
Pashupatinath -
![image]()
Bhaktapur -
![image]()
Changu Narayan -
![image]()
Patan -
![image]()
Himalaya -
![image]()
Himalaya -
![image]()
Mustang -
![image]()
Mustang
Дереккөздер
- National Population and Housing Census 2011 (National Report). Central Bureau of Statistics (Nepal). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 сәуір 2013. Тексерілді, 26 қараша 2012.
- Nepal. International Monetary Fund. Тексерілді, 12 наурыз 2016.
- Human Development Report. United Nations Development Programme (2017). Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 наурыз 2017. Тексерілді, 22 наурыз 2017.
- Елде непал уақыт болып тұр.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Koordinattar 28 04 00 s e 84 17 00 sh b 28 06667 s e 84 28333 sh b 28 06667 84 28333 G O Ya Nepal न प ल neˈpaːl resmi atauy Federativtik Demokratiyalyk Nepal Respublikasy Ont Aziyadagy Gimalaj tauynyn ortalyk boligine ornalaskan memleket Zher aumagy 147 2 myn km Halky 29 4 mln Negizgi turgyndary nepaldyktar Resmi tili nepali Halkynyn 86 y induizm kalgandary budda islam dinderin ustanady Astanasy Katmandu kalasy Әkimshilik zhagynan 14 ajmakka bolinedi Konstituciya bojynsha memleket basshysy korol Zhogary zan shygarushy organy 2 palataly parlament Өkilder palatasy zhәne Ұlttyk assambleya Ұlttyk merekesi 28 zheltoksan 1945 koroldin tugan kүni Aksha birligi nepal rupiyasy Federativtik Demokratiyalyk Nepal Respublikasy स घ य ल कत न त र क गणतन त र न प ल Sanghiya Loktantrik Ganatantra NepalҰran Anam men Otan aspan patshalygynan kymbattyrak Әnuran TarihyҚuryldy 1768 zhylTәuelsizdik kүni 1 kantar 1923 zhyl Ұlybritaniyadan Memlekettik kurylymyResmi tiliElorda KatmanduIri kalalary KatmanduҮkimet tүri Federativti parlamenttik respublikaPrezidenti Vice prezidentiGeografiyasyZher aumagy Barlygy su beti Әlem bojynsha 93 shi oryn 147 181 km 2 8Zhurty Sarap 2016 Sanak 2011 Tygyzdygy 28 982 771 adam 48 shi 26 494 504 adam 180 adam km 62 shi EkonomikasyZhIӨ AҚT Қorytyndy 2018 Zhan basyna shakkanda 84 mlrd 2 842 ZhIӨ nominal Қorytyndy 2018 Zhan basyna shakkanda 7 mlrd 919 ADI 2017 0 574 ortasha 149 shy Etnohoronim NepaldykValyutasyҚosymsha mәlimetterInternet үjshigiISO kody NPHOK kody NEPTelefon kody 977Uakyt beldeuleri 5 45 Geografiyalyk mәlimetterEverest әlemdegi en biik shyn Nepal zheri tauly keledi Soltүstik batystan ontүstik shygyska karaj 2 katar tau zhotasy sozylyp zhatyr aralyktarynda үlken angarlar men kazanshunkyrlar bar N dyn solt zhәne shygys shekaralarynda әlemdegi en biik shyndar Dzhomolungma Everest 8848 m zhәne Kanchendzhanga 8585 m tur Klimaty negizinen subekvatorlyk mussondyk biiktik beldeulerde taulyk Ont te shildedegi ortasha temperatura 30 S tauly ajmaktarda 0 20 S kantarda 15 S tauly onirlerde 0 10 S ka dejin zhetedi Zhyldyk zhauyn shashyn molsh 2000 mm kazanshunkyrlarda 1500 mm Өzenderinin Gang alaby agyny katty su kulamalary kop Iri ozenderi Karnali Gandak Kosi Baghmati Gimalaj etekteri men tau betkejlerinde mussondyk kalyn orman osken Ylgaldy zherin batpakty onir men dzhungli alyp zhatyr Tau betkejlerinde mәngi zhasyl zhalpak zhapyrakty orman zhәne odan zhogary beldeulerde kylkan zhapyrakty orman kalyptaskan TarihyEzhelgi zamanda Үndi Gang zhazyktygymen irgeles zhatkan nu ormandardy videh shakya malla lichhav tajpalary mekendedi B z bas kezinde Nepal alkabynda Katmandu alkaby Nevar memleketi pajda boldy Ol 8 g da usak ulystarga bolindi 13 g da Mall әuleti eldi kajta biriktirdi 15 g da bul memleket te bolshektenip Karnali ozennin alabynda 22 knyazdik Dzhumla Dzhadzharkot tagy baska zhәne Gandok oz alabynda 24 knyazdik Palpa Tanahun tagy baska omir sүrdi Degenmen 1769 zh kazirgi bileushi korol әuletinin negizin kalaushy Prithvi Narayan Shah bytyranky knyazdikterdi kajta biriktirdi 1814 1815 zh agylshyndarmen sogysta Nepal birkatar zherinen ajyryldy 1846 zh agylshyndardyn komegine sүjengen rana әuleti bilikke keldi 1951 zhylgy tonkeris nәtizhesinde Rana әuleti bilikti buryngy korol әuletine beruge mәzhbүr boldy 1960 1980 zh elde korol әuletinin sheksiz biligi ornady Birak ekonomika zhagynan artta kalgan Nepal үkimeti syrtky kүshterdin zhәne el ishindegi bukaralyk kozgalystardyn kysymymen 1990 zh sayasi reformalar zhүrgizuge mәzhbүr bolyp zhana konstituciya kabyldady DiniResmi mәlimetterge sәjkes halyktyn 80 6 pajyzy induizmdi ustanatyndar Tәuelsiz bagalaular bojynsha induizmdi ustanatyndardyn nakty sany nebәri 70 tipti odan da az Bul sәjkessizdik resmi tүrde induizmge zhatatynyn zhariyalaganymen shyn mәninde animizm nemese buddizmdi ustanatyn koptegen ulttardyn boluyna bajlanysty Kobinese nakty syzyk syzu kiyn sondyktan bagalaulardyn dәldigi turaly ajtu mүmkin emes Birak kalaj bolganda da induizm Nepaldagy basym din bolyp tabylady Halyktyn shamamen 10 7 әsirese Mustang Koroldiginde ozin buddister dep sanajdy Sondaj ak islam dinin ustanatyn azshylyktar Kirant Kirant Mandham kirat halkynyn ezhelgi nanymy zhәne zhekelegen animistik nanymdarga zhatatyn azshylyktar bar SharuashylygyNepal agrarly el Negizgi auyl sharuashylyk dakyldary kүrish bidaj zhүgeri kartop shaj temeki makta Mal sharuashylygy eldin soltүstik boliginde basym damygan Өnerkәsibinde auyl sharuashylygy shikizatyn kajta ondeu basty oryn alady Turizm men alpinizm damygan Eksportka kilemder karakumyk kagaz makta bujymdary majly dakyldar men teri shikizattaryn shygaryp syrttan munaj onimderin mashina kural zhabdyktar tutynu tauarlaryn alady Negizgi sauda seriktesteri Tajland Үndistan Germaniya Қytaj Nepal Kathmandu Pashupatinath Bhaktapur Changu Narayan Patan Himalaya Himalaya Mustang MustangDerekkozderNational Population and Housing Census 2011 National Report Central Bureau of Statistics Nepal Basty derekkozinen muragattalgan 18 sәuir 2013 Tekserildi 26 karasha 2012 Nepal International Monetary Fund Tekserildi 12 nauryz 2016 Human Development Report United Nations Development Programme 2017 Basty derekkozinen muragattalgan 22 nauryz 2017 Tekserildi 22 nauryz 2017 Elde nepal uakyt bolyp tur Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet