Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I Фатих Герей (қырымтат. I Fetih Geray; 1557—1597) — 1596 жылы бірнеше ай ғана болған Қырым ханы. Қырым ханы I Дәулет Герейдің ұлы. II Ғазы Герейдің інісі.
| I Фатих Герей қырымтат. I Fetih Geray, ١ فتح كراى | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 1596 | ||||
| Ізашары | II Ғазы Герей | |||
| Ізбасары | II Ғазы Герей | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Діні | ислам | |||
| Дүниеге келуі | 1557 | |||
| Қайтыс болуы | 1597 | |||
| Династия | Герейлер | |||
| Әкесі | I Дәулет Герей | |||
өңдеу  | ||||
Өмірбаяны
Фатих Герей әкесі Қырым ханы Дәулет Герейдің көптеген әскери жорықтарына қатысты. Ағасы II Ғазы Герейдің билігі кезінде Фатих Герей қалғай қызметін атқарды (1588-1596).
1591 жылдың жазында қалғай-сұлтан Фатих Герей ағасы, Қырым ханы Ғазы Герейдің Ресей мемлекетіне қарсы сәтсіз жорығына қатысты. Мәскеу түбіндегі Котлы ауылы маңындағы шайқаста орыс полктары Қырым татар ордасын талқандады.
Келесі 1592 жылы қалғай Фатих Герей мен нұреддин Бақыт Герей оңтүстік орыс иеліктеріне қарсы жаңа жорық жасап, , Кашира және аймақтарын ойрандады.
1596 жылы қалғай Фатих Герей Қырым ханы Ғазы Герейдің Мажарстанға қарсы жорығына қатысты. Алайда Ғазы Герей ханның өзі Қырым ордасының негізгі күштерімен Валахияға тоқтап, қалғай Фатих Герейді жиырма мыңдық әскермен Мажарстандағы түрік әскеріне қосылуға жіберді. Қырым қалғайы Фатих Герей Егер бекінісін басып алуға қатысты, содан кейін қазан айының соңында Аустрияның қалың әскерімен жалпы шайқаста ерекше көзге түсті. Аустриялықтар күтпеген жерден түрік тұрағына шабуыл жасап, тіпті сұлтанның шатырын қоршап алды. Ең шешуші сәтте Фатих Герей басқарған Қырым әскерлері алға басып келе жатқан император әскерінің тылына соққы беріп, түріктерді толық жеңілістен құтқарды.
Сол 1596 жылы II Ғазымен жауласып жүрген Осман империясының бас уәзірі Қожа Синан паша Османлы сұлтаны III Мехметті Фатих Герейді Қырым тағына көтеруге көндірді. Фатих Герейдің өзі алғашында хан тағынан бас тартты, бірақ бас уәзірдің үкіміне сүйене отырып, хандық титулды қабылдауға келісті. Сұлтанның бұйрығымен бұрынғы Ғазы Герей хан Қырымнан Ыстанбұлға беттеді.
Жаңа Қырым ханы Фатих Герей ағасы II Ғазы Герейдің тұсында нұреддин атағын алған інісі, 1579 жылы қайтыс болған қалғай Әділ Герейдің ұлы Бақыт Герейді қалғай лауазымына тағайындады. Қырым ханы II Саадет Герейдің үлкен ұлы Дәулет Герей нұреддин болды.
Алайда көп ұзамай бас уәзір Қожа Синан паша қызметінен босатылып, сұлтан II Ғазы Герейді хан дәрежесіне қайтарды. Ғазы Герей Кефеге келіп, хан тағына өзінің заңды құқықтарын жариялады. Сұлтанның оны хан етіп тағайындау туралы жарлығы бар Фатих Герей де Кефеге келіп, билікті беруден бас тартты. Бақталас ағайындар шариғат сотына жүгінді. Жоғарғы Кефе қазысы Әбдірахман эфенди Фатих Герейді қолдады, бірақ үлкен беделге ие болған Қырым бас мүфтиі Азақи эфенди Ғазы Герейдің пайдасына шешім қабылдады.
Сұлтан III Мехмет Фатих Герейге Ыстанбұлға келуді бұйырды. Алайда I Фатих Герей Солтүстік Кавказға қашып кетеді. Ағасы Шақай Мүбарак Герейдің жесірімен үйленген Фатих Герей қайын атасы Шеркес әміршісінің сарайында пана табады.
1597 жылдың жазында Фатих Герей Қырым ханы Ғазы Герейге қарсы қарулы көтеріліс ұйымдастырмақ болып, Қырымға басып кіріп, Бақшасарайды алуға әрекеттенеді. Ниетінің орындалмауынан кейін Фатих Герей Кефеге қашып, бүлікшіл жоспарларынан бас тартуға келісімін берді. Фатих Герей ханның қонысына келгенде, оны «ескі жаңа» билеушінің үнсіз келісімімен мансұр мырзалары өлтірді. Оның бүкіл отбасы Фатих Гереймен бірге қайтыс болды. Қырым ханы II Ғазы Герей өз билігін нығайту үшін көп ұзамай інісі Фатих Герейдің барлық жақтастарын: қалғай Бақыт Герей мен нұреддин Дәулет Герейді өлтірді.
Дереккөздер
- Олекса Гайворонский «Созвездие Гераев». Симферополь, 2003.
- Олекса Гайворонский «Повелители двух материков», том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. ISBN 978-966-96917-1-2, ст. 332—337
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
I Fatih Gerej kyrymtat I Fetih Geray 1557 1597 1596 zhyly birneshe aj gana bolgan Қyrym hany Қyrym hany I Dәulet Gerejdin uly II Ғazy Gerejdin inisi I Fatih Gerej kyrymtat I Fetih Geray ١ فتح كراىLauazymyTu 19 Bileushi Padishaһ zhәne Ұly Қyrym hany Tu1596Izashary II Ғazy GerejIzbasary II Ғazy GerejӨmirbayanyDini islamDүniege kelui 1557 1557 Қajtys boluy 1597 1597 Dinastiya GerejlerӘkesi I Dәulet Gerejondeu ӨmirbayanyFatih Gerej әkesi Қyrym hany Dәulet Gerejdin koptegen әskeri zhoryktaryna katysty Agasy II Ғazy Gerejdin biligi kezinde Fatih Gerej kalgaj kyzmetin atkardy 1588 1596 1591 zhyldyn zhazynda kalgaj sultan Fatih Gerej agasy Қyrym hany Ғazy Gerejdin Resej memleketine karsy sәtsiz zhorygyna katysty Mәskeu tүbindegi Kotly auyly manyndagy shajkasta orys polktary Қyrym tatar ordasyn talkandady Kelesi 1592 zhyly kalgaj Fatih Gerej men nureddin Bakyt Gerej ontүstik orys ielikterine karsy zhana zhoryk zhasap Kashira zhәne ajmaktaryn ojrandady 1596 zhyly kalgaj Fatih Gerej Қyrym hany Ғazy Gerejdin Mazharstanga karsy zhorygyna katysty Alajda Ғazy Gerej hannyn ozi Қyrym ordasynyn negizgi kүshterimen Valahiyaga toktap kalgaj Fatih Gerejdi zhiyrma myndyk әskermen Mazharstandagy tүrik әskerine kosyluga zhiberdi Қyrym kalgajy Fatih Gerej Eger bekinisin basyp aluga katysty sodan kejin kazan ajynyn sonynda Austriyanyn kalyn әskerimen zhalpy shajkasta erekshe kozge tүsti Austriyalyktar kүtpegen zherden tүrik turagyna shabuyl zhasap tipti sultannyn shatyryn korshap aldy En sheshushi sәtte Fatih Gerej baskargan Қyrym әskerleri alga basyp kele zhatkan imperator әskerinin tylyna sokky berip tүrikterdi tolyk zhenilisten kutkardy Sol 1596 zhyly II Ғazymen zhaulasyp zhүrgen Osman imperiyasynyn bas uәziri Қozha Sinan pasha Osmanly sultany III Mehmetti Fatih Gerejdi Қyrym tagyna koteruge kondirdi Fatih Gerejdin ozi algashynda han tagynan bas tartty birak bas uәzirdin үkimine sүjene otyryp handyk tituldy kabyldauga kelisti Sultannyn bujrygymen buryngy Ғazy Gerej han Қyrymnan Ystanbulga bettedi Zhana Қyrym hany Fatih Gerej agasy II Ғazy Gerejdin tusynda nureddin atagyn algan inisi 1579 zhyly kajtys bolgan kalgaj Әdil Gerejdin uly Bakyt Gerejdi kalgaj lauazymyna tagajyndady Қyrym hany II Saadet Gerejdin үlken uly Dәulet Gerej nureddin boldy Alajda kop uzamaj bas uәzir Қozha Sinan pasha kyzmetinen bosatylyp sultan II Ғazy Gerejdi han dәrezhesine kajtardy Ғazy Gerej Kefege kelip han tagyna ozinin zandy kukyktaryn zhariyalady Sultannyn ony han etip tagajyndau turaly zharlygy bar Fatih Gerej de Kefege kelip bilikti beruden bas tartty Baktalas agajyndar sharigat sotyna zhүgindi Zhogargy Kefe kazysy Әbdirahman efendi Fatih Gerejdi koldady birak үlken bedelge ie bolgan Қyrym bas mүftii Azaki efendi Ғazy Gerejdin pajdasyna sheshim kabyldady Sultan III Mehmet Fatih Gerejge Ystanbulga keludi bujyrdy Alajda I Fatih Gerej Soltүstik Kavkazga kashyp ketedi Agasy Shakaj Mүbarak Gerejdin zhesirimen үjlengen Fatih Gerej kajyn atasy Sherkes әmirshisinin sarajynda pana tabady 1597 zhyldyn zhazynda Fatih Gerej Қyrym hany Ғazy Gerejge karsy karuly koterilis ujymdastyrmak bolyp Қyrymga basyp kirip Bakshasarajdy aluga әrekettenedi Nietinin oryndalmauynan kejin Fatih Gerej Kefege kashyp bүlikshil zhosparlarynan bas tartuga kelisimin berdi Fatih Gerej hannyn konysyna kelgende ony eski zhana bileushinin үnsiz kelisimimen mansur myrzalary oltirdi Onyn bүkil otbasy Fatih Gerejmen birge kajtys boldy Қyrym hany II Ғazy Gerej oz biligin nygajtu үshin kop uzamaj inisi Fatih Gerejdin barlyk zhaktastaryn kalgaj Bakyt Gerej men nureddin Dәulet Gerejdi oltirdi DerekkozderOleksa Gajvoronskij Sozvezdie Geraev Simferopol 2003 Oleksa Gajvoronskij Poveliteli dvuh materikov tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh ISBN 978 966 96917 1 2 st 332 337