Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II Сағадат Герей (қырымтат. II Saadet Geray; 1560-1587) — 1584 жылы Қырым ханы, Қырым ханы II Мехмет Герейдің үлкен ұлы.
| II Сағадат Герей қырымтат. II Saadet Geray ٢ سعادت كراى | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 1584 | ||||
| Ізашары | II Ислам Герей | |||
| Ізбасары | II Ислам Герей | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Діні | ислам | |||
| Дүниеге келуі | 1560 | |||
| Қайтыс болуы | 1587 Астрахан | |||
| Жерленді | Бақшасарай | |||
| Династия | Герейлер | |||
| Әкесі | II Мехмет Герей | |||
| Балалары | Құмық Герей, Дәулет Герей, Мехмет Герей, Шаһин Герей | |||
өңдеу  | ||||
Өмірбаяны
Әкесі Қырым ханы Мехмет Герей (1577-1584) тұсында Саадет Герей алдымен , одан кейін (ол хандық тарихындағы алғашқы нұреддин) қызметін атқарды. 1579 жылдың жазында ханзада Саадет Герей әкесінің Күнгей Кавказға жорығына қатысып, Қырым ордасы Ширванды талқандап, көптеген тұтқындар мен бай олжаларды басып алды.
Сол 1579 жылы Мехмет Герейдің бауыры қалғай Әділ Герей Иран тұтқынында қайтыс болғаннан кейін Қырым ханы өзінің үлкен ұлы Саадет Герейді бос қалған қалғай лауазымына тағайындайды. Алайда қалғай лауазымын басқа ханның бауыры Алып Герей де талап етіп, оны басқа бауырлары да қолдады. Мехмет Герей Күнгей Кавказдағы парсы иеліктеріне қарсы татар жорығын басқарудан бас тартқан Алыппен күресуді ұйғарды. Алып пен Селәмет Герей ханзадалар Қырымнан Ыстанбұлға қашты, бірақ жол бойында украин казактары оларды ұстайды. Поляк елшілігімен бірге ханзадалар Османлы астанасына келіп, онда олар Сұлтан сарайында қолдау тапты. Мехмет Герей бауырларымен татуласуға мәжбүр болды. Алып Герей Қырымға оралып, қалғай лауазымын алады. Саадет Герей ханның екінші тең билеушісі әрі мұрагері нұреддин дәрежесін алады.
1584 жылдың көктемінде Османлы сұлтаны III Мұрат Қырым ханы II Мехметті тақтан түсіріп, оның бауыры II Ислам Герейді жаңа хан етіп тағайындады. Қырым ханы Мехмет Герей 40 мың адамдық татар әскерін жинап, көтерілісші ханды құлатып, тұтқынға алу үшін Қырымға келген Османлы қолбасшысы Осман паша тұрған түріктердің Кефе бекінісін қоршауға алады. 1584 жылы мамырда жаңа Қырым ханы Ислам Герей түрік жаңа шеріктері жасақтарымен келеді. Қырым татар бейлері өз жасақтарымен Мехмет Герейге опасыздық жасап, Ислам Герейдің жағына өтеді. Биліктен құлатылған хан Семіз Мехмет Герей жанұясымен және аздаған жақтастарымен Қырымнан Ноғай Ордасына қашып, сол жерде күресті жалғастыру үшін жаңа әскер жинауға үміттенеді. Алайда Орқапы маңында Мехмет Герейді Алып Герей қалғай қуып жетіп, оның бұйрығымен өлтіріледі.
Бұрынғы нұреддин Саадет Герей бауырлары Мұрат және Сафа Герейлермен бірге Кіші Ноғай Ордасына қашады. Оны Мансұр руынан шыққан ноғай мырзалары (Есеней мен Арсланай Дебейлер) қолдады.
Саадет Герей Қырым ханы Мехмет Герейдің ұлдарының үлкені болғандықтан, ағасы Ислам Гереймен хан тағына таласады. 1584 жылдың жазында 15 мыңдық ноғай әскерін бастап Саадет Герей Қырым түбегіне тереңдей енеді. Оның қасында бауырлары Мұрат пен Сафа Герей де болды. Ноғайлардан басқа Саадет Гереймен бірге құмықтар мен Дон казактарының шағын жасағы да болды. Саадет Герей Бақшасарайға жақындап, ханның астанасын қоршауға алады. Қоршау жеті күнге созылады. Қырым ханы Ислам Герей түнде Бақшасарайдан Балықлаваға қашып, ол жерден Кефеге жетеді. Ханның қашқаны жайлы хабардар болған ноғайлар таң атқанда артынан қууға тырысады, бірақ жете алмайды. Кефеге Алып Герей қалғай мен Селәмет Герей де қашты. Саадет Герей Бақшасарайды басып алып, ханның қазынасын тартып алады. Биліктен тайдырылған хан Ислам Герей інісіне қарсы күресте әскери көмек сұрап Ыстанбұлдағы Османлы сұлтанына жүгінеді. III Мұрат кефелік бейге Ислам Герейды қолдауды бұйырды. Ыстанбұлдан 4 мың жаңа шерік жасағы бар галералар беттейді.
Бақшасарайдан Саадет Герей ноғай әскерімен ағасын ақыры жеңу үшін оған қарсы аттанады. Кейбір Қырым бейлері Саадеттің жағына өте бастайды. Ескі Қырымда татар мен ноғай бейлері Саадет Герейді хан тағына көтереді. Саадат Герей өзінің бауыры Сафа Герейді (1591 қай.) қалғай етіп, тағы бір бауырын Мұрат Герейді (1591 қай.) нұреддин етіп тағайындады.
Саадет Герей тақтан тайдырылған Ислам Герей хан мен оның бауырлары тығылған түріктердің Кефе бекінісін қоршауға алады. Қоршау екі жарым айға созылады. 1584 жылдың күзінде түрік әскері Кефеге келеді. Жаңа шеріктерді бастаған Алып Герей қалғай өзінің бүлікші інісі Саадет Герейге қарсы шықты, ол ноғай әскерімен бірге Кефеден шегінуге мәжбүр болды. Индол өзенінің аңғарында болған кескілескен шайқаста Саадет Герей толық жеңіліске ұшырайды. Бұл шайқаста Саадет Герейді жақтаған көптеген ноғай мырзалары, оның ішінде Мансұр руының басшысы Есеней бей де қаза табады. Саадет, Сафа және Мұрат Герей ханзадалар аз ғана жақтастарымен Қырымнан ноғайлардың қосындарына қашады.
Келесі 1585 жылдың көктемінде Саадет Герей Қырым хандығына қарсы екінші жорығын жасады. Бірақ Қырымның шетінде оны Алып Герей қалғай басқарған қалың татар әскері күтіп алады. Саадет Герей амалсыз қайтып оралса, Алып Герей қалғай оны Шамәлі Тынық өзеніне дейін қуады.
Қайта-қайта сәтсіздікке ұшыраған соң ағайындылар бөлініп кетеді. Саадет Герей Құмықстанға барып, Шопан шамқал оған өз иелігінде пана береді. Сафа Герей Шеркесияға, Мұрат Герей Астраханға келіп, Мәскеу патшасы Федор Иоанновичтің қызметіне кіреді. Ағайынды Саадет пен Сафа Герей Ресей мемлекетімен келіссөздерге кірісті, ал олардың бауыры Мұрат Герей 1586 жылдың көктемінде Мәскеуге келіп, оны патша Федор Иоанновичтің өзі үлкен құрметпен қабылдайды. 1586 жылы қыркүйекте Астрахан наменгері болып тағайындалған Мұрат Герей ханзада астанадан Еділ бойынан Астраханға жіберіледі. Оның ағалары Саадет пен Сафа Герейлер Астрахан маңында үлкен ноғайлармен көшіп-қонып жүруге рұқсат алады.
1586 жылдың күзінде Сафа Герей Құмықстанға келіп, үлкен ағасы Саадет Герейге қосылады. Орыс үкіметі Мұрат Герейдің атынан екі ханзадаға елшілер жіберіп, Астраханға шақырады. Саадет Герей отбасымен Астраханға келеді, ал оның бауыры Сафа Герей Ресей үкіметімен ынтымақтасудан бас тартады.
1587 жылдың күзінде Саадет Герей Астраханда кенеттен қайтыс болады. Ол Астраханды Османлы бодандығына беру туралы Ыстанбұлмен жасырын келіссөздер жүргізгенінен хабардар болған Мәскеу үкіметінің бұйрығымен өлтірілді деп есептеледі. Бақшасарайдағы жерленген. Кейіннен Саадет Герейдің кенже ұлы Шаһин Герей қалғай әкесінің орыстар қолынан қаза тапқанын тікелей айтады.
Дереккөздер
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 283 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 284 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 285 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 287 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 288 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 296 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 297 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 298 б.
- О. Гайворонский. Екі құрлық билеушілері, том 1, Киев-Бақшасарай, 2007 ж. 305 б.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
II Sagadat Gerej kyrymtat II Saadet Geray 1560 1587 1584 zhyly Қyrym hany Қyrym hany II Mehmet Gerejdin үlken uly II Sagadat Gerej kyrymtat II Saadet Geray ٢ سعادت كراىLauazymyTu 16 Bileushi Padishaһ zhәne Ұly Қyrym hany Tu1584Izashary II Islam GerejIzbasary II Islam GerejӨmirbayanyDini islamDүniege kelui 1560 1560 Қajtys boluy 1587 1587 AstrahanZherlendi BakshasarajDinastiya GerejlerӘkesi II Mehmet GerejBalalary Қumyk Gerej Dәulet Gerej Mehmet Gerej Shaһin Gerejondeu ӨmirbayanyӘkesi Қyrym hany Mehmet Gerej 1577 1584 tusynda Saadet Gerej aldymen odan kejin ol handyk tarihyndagy algashky nureddin kyzmetin atkardy 1579 zhyldyn zhazynda hanzada Saadet Gerej әkesinin Kүngej Kavkazga zhorygyna katysyp Қyrym ordasy Shirvandy talkandap koptegen tutkyndar men baj olzhalardy basyp aldy Sol 1579 zhyly Mehmet Gerejdin bauyry kalgaj Әdil Gerej Iran tutkynynda kajtys bolgannan kejin Қyrym hany ozinin үlken uly Saadet Gerejdi bos kalgan kalgaj lauazymyna tagajyndajdy Alajda kalgaj lauazymyn baska hannyn bauyry Alyp Gerej de talap etip ony baska bauyrlary da koldady Mehmet Gerej Kүngej Kavkazdagy parsy ielikterine karsy tatar zhorygyn baskarudan bas tartkan Alyppen kүresudi ujgardy Alyp pen Selәmet Gerej hanzadalar Қyrymnan Ystanbulga kashty birak zhol bojynda ukrain kazaktary olardy ustajdy Polyak elshiligimen birge hanzadalar Osmanly astanasyna kelip onda olar Sultan sarajynda koldau tapty Mehmet Gerej bauyrlarymen tatulasuga mәzhbүr boldy Alyp Gerej Қyrymga oralyp kalgaj lauazymyn alady Saadet Gerej hannyn ekinshi ten bileushisi әri murageri nureddin dәrezhesin alady 1584 zhyldyn kokteminde Osmanly sultany III Murat Қyrym hany II Mehmetti taktan tүsirip onyn bauyry II Islam Gerejdi zhana han etip tagajyndady Қyrym hany Mehmet Gerej 40 myn adamdyk tatar әskerin zhinap koterilisshi handy kulatyp tutkynga alu үshin Қyrymga kelgen Osmanly kolbasshysy Osman pasha turgan tүrikterdin Kefe bekinisin korshauga alady 1584 zhyly mamyrda zhana Қyrym hany Islam Gerej tүrik zhana sherikteri zhasaktarymen keledi Қyrym tatar bejleri oz zhasaktarymen Mehmet Gerejge opasyzdyk zhasap Islam Gerejdin zhagyna otedi Bilikten kulatylgan han Semiz Mehmet Gerej zhanuyasymen zhәne azdagan zhaktastarymen Қyrymnan Nogaj Ordasyna kashyp sol zherde kүresti zhalgastyru үshin zhana әsker zhinauga үmittenedi Alajda Orkapy manynda Mehmet Gerejdi Alyp Gerej kalgaj kuyp zhetip onyn bujrygymen oltiriledi Buryngy nureddin Saadet Gerej bauyrlary Murat zhәne Safa Gerejlermen birge Kishi Nogaj Ordasyna kashady Ony Mansur ruynan shykkan nogaj myrzalary Esenej men Arslanaj Debejler koldady Saadet Gerej Қyrym hany Mehmet Gerejdin uldarynyn үlkeni bolgandyktan agasy Islam Gerejmen han tagyna talasady 1584 zhyldyn zhazynda 15 myndyk nogaj әskerin bastap Saadet Gerej Қyrym tүbegine terendej enedi Onyn kasynda bauyrlary Murat pen Safa Gerej de boldy Nogajlardan baska Saadet Gerejmen birge kumyktar men Don kazaktarynyn shagyn zhasagy da boldy Saadet Gerej Bakshasarajga zhakyndap hannyn astanasyn korshauga alady Қorshau zheti kүnge sozylady Қyrym hany Islam Gerej tүnde Bakshasarajdan Balyklavaga kashyp ol zherden Kefege zhetedi Hannyn kashkany zhajly habardar bolgan nogajlar tan atkanda artynan kuuga tyrysady birak zhete almajdy Kefege Alyp Gerej kalgaj men Selәmet Gerej de kashty Saadet Gerej Bakshasarajdy basyp alyp hannyn kazynasyn tartyp alady Bilikten tajdyrylgan han Islam Gerej inisine karsy kүreste әskeri komek surap Ystanbuldagy Osmanly sultanyna zhүginedi III Murat kefelik bejge Islam Gerejdy koldaudy bujyrdy Ystanbuldan 4 myn zhana sherik zhasagy bar galeralar bettejdi Bakshasarajdan Saadet Gerej nogaj әskerimen agasyn akyry zhenu үshin ogan karsy attanady Kejbir Қyrym bejleri Saadettin zhagyna ote bastajdy Eski Қyrymda tatar men nogaj bejleri Saadet Gerejdi han tagyna koteredi Saadat Gerej ozinin bauyry Safa Gerejdi 1591 kaj kalgaj etip tagy bir bauyryn Murat Gerejdi 1591 kaj nureddin etip tagajyndady Saadet Gerej taktan tajdyrylgan Islam Gerej han men onyn bauyrlary tygylgan tүrikterdin Kefe bekinisin korshauga alady Қorshau eki zharym ajga sozylady 1584 zhyldyn kүzinde tүrik әskeri Kefege keledi Zhana sherikterdi bastagan Alyp Gerej kalgaj ozinin bүlikshi inisi Saadet Gerejge karsy shykty ol nogaj әskerimen birge Kefeden sheginuge mәzhbүr boldy Indol ozeninin angarynda bolgan keskilesken shajkasta Saadet Gerej tolyk zheniliske ushyrajdy Bul shajkasta Saadet Gerejdi zhaktagan koptegen nogaj myrzalary onyn ishinde Mansur ruynyn basshysy Esenej bej de kaza tabady Saadet Safa zhәne Murat Gerej hanzadalar az gana zhaktastarymen Қyrymnan nogajlardyn kosyndaryna kashady Kelesi 1585 zhyldyn kokteminde Saadet Gerej Қyrym handygyna karsy ekinshi zhorygyn zhasady Birak Қyrymnyn shetinde ony Alyp Gerej kalgaj baskargan kalyn tatar әskeri kүtip alady Saadet Gerej amalsyz kajtyp oralsa Alyp Gerej kalgaj ony Shamәli Tynyk ozenine dejin kuady osynda onyn kishi uldary nemeresi zhәne үlken uly II Saadet Gerej de zherlengen XX gasyrdyn basyndagy suret Қajta kajta sәtsizdikke ushyragan son agajyndylar bolinip ketedi Saadet Gerej Қumykstanga baryp Shopan shamkal ogan oz ieliginde pana beredi Safa Gerej Sherkesiyaga Murat Gerej Astrahanga kelip Mәskeu patshasy Fedor Ioannovichtin kyzmetine kiredi Agajyndy Saadet pen Safa Gerej Resej memleketimen kelissozderge kiristi al olardyn bauyry Murat Gerej 1586 zhyldyn kokteminde Mәskeuge kelip ony patsha Fedor Ioannovichtin ozi үlken kurmetpen kabyldajdy 1586 zhyly kyrkүjekte Astrahan namengeri bolyp tagajyndalgan Murat Gerej hanzada astanadan Edil bojynan Astrahanga zhiberiledi Onyn agalary Saadet pen Safa Gerejler Astrahan manynda үlken nogajlarmen koship konyp zhүruge ruksat alady 1586 zhyldyn kүzinde Safa Gerej Қumykstanga kelip үlken agasy Saadet Gerejge kosylady Orys үkimeti Murat Gerejdin atynan eki hanzadaga elshiler zhiberip Astrahanga shakyrady Saadet Gerej otbasymen Astrahanga keledi al onyn bauyry Safa Gerej Resej үkimetimen yntymaktasudan bas tartady 1587 zhyldyn kүzinde Saadet Gerej Astrahanda kenetten kajtys bolady Ol Astrahandy Osmanly bodandygyna beru turaly Ystanbulmen zhasyryn kelissozder zhүrgizgeninen habardar bolgan Mәskeu үkimetinin bujrygymen oltirildi dep esepteledi Bakshasarajdagy zherlengen Kejinnen Saadet Gerejdin kenzhe uly Shaһin Gerej kalgaj әkesinin orystar kolynan kaza tapkanyn tikelej ajtady DerekkozderO Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 283 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 284 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 285 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 287 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 288 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 296 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 297 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 298 b O Gajvoronskij Eki kurlyk bileushileri tom 1 Kiev Bakshasaraj 2007 zh 305 b