Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Әмудария, Әмудәрия – Орталық Азиядағы ең ірі және суы мол өзен. және өзендерінің қосылған жерінен Әмудария (ежелгі атаулары Әму, Оксус, Балх, Жәйхун) деп аталады. Ұзындығы 1415 км (Пяндж өзенінің бастауынан есептегенде 2540 км), алабының ауданы 309 мың км².
| Әмудария өзені | |
|---|---|
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 1415 км |
| Су алабының ауданы | 309 мың км² |
| Су алабы | Арал теңізі |
| Бастауы | Гиндукуш тауының солтүстік беткейі |
| • Координаттары | 37°06′21″ с. е. 68°18′22″ ш. б. / 37.10583° с. е. 68.30611° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Арал теңізі |
| • Координаттары | 44°06′30″ с. е. 59°40′52″ ш. б. / 44.10833° с. е. 59.68111° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 44°06′30″ с. е. 59°40′52″ ш. б. / 44.10833° с. е. 59.68111° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Орналасуы | |
| Ел |  Ауғанстан Тәжікстан Түрікменстан Өзбекстан |
Бастауы
Әмудария Гиндукуш тауының (Ауғанстан және Пәкістан жеріндегі тау) солтүстік беткейінен бастау алады. Негізгі салалары: , , , , Қызылсу, , , Құндыз, . Жазыққа шыққаннан кейін 1100 км бойы Тұран ойпатының шөлді аймағын басып ағады. Бұл бөлігінде өзенге бір де бір сала қосылмайды. Арал теңізіне құяр жерінде тарамданып (Талдық, , т.б.) кетеді де зор ауқымды атырау (7000 км²) құрайды.
Гидрологиясы
Ағыны таудағы мұз бен қар суынан түзіледі. Өзен көктем мен жазда тасиды және өте лайлы болып келеді. Ең төмен деңгейі қаңтар мен ақпан айларына келеді. Деңгейдің жыл ішіндегі ауытқуы 2 – 3 м-ге дейін барады. Булануға, сіңуге және жер суаруға пайдалануына байланысты Нүкістің тұсына барғанда ағын 40%-ға азаяды. Төменгі ағысында 2 – 2,5 ай қатады. Арнасы жұмсақ тау жыныстарынан құралған. Әмудариядан Қарақұм, , каналдары бастау алады. Төменгі саласында балық шаруашылығы дамыған. қаласы тұсынан бастап кеме жүзе алады. Әмудария бойындағы ірі қалалар: Термез, , Нүкіс. Өзен аңғарындағы Қызылқұм және Әмудария қорықтарында қабан, шиебөрі, қоян, қырғауыл, Бұхара елігі, қарақұйрық, т.б. сирек кездесетін жануарлар мекендейді.
Дереккөздер
- Балалар Энциклопедиясы, II- том
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы.«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Әmudariya Әmudәriya Ortalyk Aziyadagy en iri zhәne suy mol ozen zhәne ozenderinin kosylgan zherinen Әmudariya ezhelgi ataulary Әmu Oksus Balh Zhәjhun dep atalady Ұzyndygy 1415 km Pyandzh ozeninin bastauynan eseptegende 2540 km alabynyn audany 309 myn km Әmudariya ozeniSipattamasyҰzyndygy 1415 kmSu alabynyn audany 309 myn km Su alaby Aral teniziBastauy Gindukush tauynyn soltүstik betkeji Koordinattary 37 06 21 s e 68 18 22 sh b 37 10583 s e 68 30611 sh b 37 10583 68 30611 G O Ya T Sagasy Aral tenizi Koordinattary 44 06 30 s e 59 40 52 sh b 44 10833 s e 59 68111 sh b 44 10833 59 68111 G O Ya Koordinattar 44 06 30 s e 59 40 52 sh b 44 10833 s e 59 68111 sh b 44 10833 59 68111 G O Ya T OrnalasuyEl Auganstan Tәzhikstan Tүrikmenstan ӨzbekstanӘmudariyanyn үstinen zhүrgizilgen kopir Өzbekstan Үrgenish kalasyBastauyӘmudariya Gindukush tauynyn Auganstan zhәne Pәkistan zherindegi tau soltүstik betkejinen bastau alady Negizgi salalary Қyzylsu Қundyz Zhazykka shykkannan kejin 1100 km bojy Turan ojpatynyn sholdi ajmagyn basyp agady Bul boliginde ozenge bir de bir sala kosylmajdy Aral tenizine kuyar zherinde taramdanyp Taldyk t b ketedi de zor aukymdy atyrau 7000 km kurajdy GidrologiyasyAgyny taudagy muz ben kar suynan tүziledi Өzen koktem men zhazda tasidy zhәne ote lajly bolyp keledi En tomen dengeji kantar men akpan ajlaryna keledi Dengejdin zhyl ishindegi auytkuy 2 3 m ge dejin barady Bulanuga sinuge zhәne zher suaruga pajdalanuyna bajlanysty Nүkistin tusyna barganda agyn 40 ga azayady Tomengi agysynda 2 2 5 aj katady Arnasy zhumsak tau zhynystarynan kuralgan Әmudariyadan Қarakum kanaldary bastau alady Tomengi salasynda balyk sharuashylygy damygan kalasy tusynan bastap keme zhүze alady Әmudariya bojyndagy iri kalalar Termez Nүkis Өzen angaryndagy Қyzylkum zhәne Әmudariya koryktarynda kaban shiebori koyan kyrgauyl Buhara eligi karakujryk t b sirek kezdesetin zhanuarlar mekendejdi DerekkozderBalalar Enciklopediyasy II tom Otyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2