Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қозы Көрпеш – Баян Сұлу — XIII-XIV ғасырлардан бастап жырланып, XIX ғасырдың ортасында қағазға түскен қазақ халқының лиро-эпостық жыры.
Поэма Сыбанбай, Бекбау, Жанақ, Шөже ақындардың орындауында ауызша таралған. 20-ға жуық нұсқасының ішінен ең белгілісі - Жанақтың нұсқасы. Алғаш ел арасынан жинап, хатқа түсіргендер: Г.Саблуков (1830), Ғ.Дербісалин (1834), А.Фролов (1841), Шоқан Уәлиханов (1856). Жырдың мазмұнын М.Путинцев орыс тіліне аударып бастырды (1856), кейін В.Радлов "Түркі тайпаларының халық әдебиеті үлгілері" жинағының 3-томына еңгізді (1870).
Сюжеті
Жыр Сарыбай мен Қарабайдың аң аулап жүріп құда болып, Қозы мен Баянды күні бұрын атастыруынан басталады. Сол кезде аң аулап жүріп, ұлды болғанын естіген Сарыбай, баласын көре алмай қаза табады. Атастырылып қойған Қозы мен Баян жүздерін көрмегенімен, бір-біріне ғашық болады. Уақыт өте келе сараң Қарабай қызын жетім ұлға бергісі келмей, бір кезде отарын жұттан құтқарған, жергілікті палуан Қодарға ұзатпақшы болады. Қос ғашықтың арасына тосқауыл болған Қодар айласын асырып, зұлымдықпен Қозының басын алады. Қайғыдан қабырғасы қайысқан Баян өш алу үшін қулыққа көшеді. Ол Қодарға өзіне құдықтан су алып берсе, күйеуге шығатынын айтады. Алданған Қодар Баянның шашынан ұстап, құдықтың түбіне түсе бергенде, айлакер қыз бұрымын кесіп тастайды: Қодар түпсіз тұңғиыққа құлап, қаза табады. Сөйтіп Қозының кегі қайтарылады. Батыр қыз ғашығының күмбезіне келіп, өзіне қанжар салып қол жұмсайды.
Жырдың негізгі идеясы
«Қозы Көрпеш - Баян сұлу» поэмасының негізгі идеялық-мазмұны сол дәуірдегі жастардың сүйіп қосылуын арман еткен тілек-мүдделерді қамтиды. Әуелде поэманың идеялық бір сабағы жесір дауымен байланысты болғанға ұқсайды. «Жесір ерден кетсе де, елден кетпейді» деген пікірді де сабақтастырған. Кейін ол жақтары көмескіленіп, сүйіспеншілік мәселесі негізгі орын алып, оқиға тек сол тақырыптың айналасына ғана шоғырланып, басқа жайттар тек соны дәлелдеуге жарарлық дәрежеде қалған. Поэманы оқыған адамның мақсаттарына жете алмай, өмірден арманда өткен екі жасты аяйтыны да, олардың қосылуына көлденең тұрған Қарабай мен Қодарға қарғыс айтатындығы да сондықтан. Жырда айтыс, тұрмыс-салт жырлары: естірту, жоқтау, қоштасу, т.б. кеңінен қолданылады. Сыбанбай, Бекбау, Жанақ, Шөже, т.б. ақындар әр кезде дастан оқиғасын өздерінше жырлаған.
Зерттеулері мен аудармалары
Жырда көптеген салт-дәстүр түрлері бар. Мысалға: Белқұда, Жар-жар, Ежеғабыл және т.б.
Орал қаласына "Е.И.Пугачев бастаған көтеріліс" жайлы ақпарат жинауға келген А.С. Пушкин, жыр желісімен танысып, қызығушылық танытып, үзінділерін жазып алған.
Бұл жырды С.Кастанье, Н.Абрамов, Г.Потанин, т.б. ғалымдар жоғары бағалаған. Н.Пантусов, Р.Әбдірахманов, Е.Баранов, т.б. зерттеушілер жырды орыс тіліне қара сөзбен тәржімалап, жариялады. Жазушы Г.Твертин (1889 – 1921) орыс тіліне тұңғыш рет өлеңмен аударып бастырды (1927 – 35). 1878, 1890, 1894 және 1905 ж. Қазан қаласында жеке кітап болып жарық көрді. Кеңестік дәуірде алғаш 1925 ж. Мәскеуде шықса, жырдың Жанақ нұсқасын 1936 ж. Мұхтар Әуезов Алматыда шығарды. Жырды Мәлік Ғабдуллин, Ысқақ Дүйсенбаев, Әуелбек Қоңыратбаев, т.б. ғалымдар салыстыра зерттеген. Дастанның басқа да түркі халықтарында тараған нұсқалары бар.
Жырдың кейіпкерлері
Қозы — бастапқы кейіпкер. Ол алдынан шыққан қиыншылықтарға қарамастан, өз сезіміне берік болып, шынайы махаббаттың бар екендігін дәлелдейді.
Баян — ақылына көркі сай Баян сүйгеніне ешкімді ауыстырмайтын, өзінің антына берік, өз сезімі үшін күресе білетін жағымды кейіпкердің бірі.
Қодар — Қозы мен Баянның арасына түскен жағымсыз образдың бірі. Махаббат оқиғасында әрқашанда екі ғашықтың арасына түсетін жағымсыз кейіпкер. Шын аты - Әбдіжаппар.
Сарыбай — Қозының әкесі. Ол өте батыл, ақылды, қайсар адам.
Қарабай — бүкіл зұлымдықтың иесі, ол жырдың өң бойында қара ниетті, сараң, ойлайтыны тек бас пайдасы, есіл-дерті тоқсан мың жылқысы.Өз туған қызын Қодарға өз пайдасы үшін береді. «Қарабай» деген есімі оны толық мінездеп, әрі бағалап тұр: қарау, пасық, арам жан деген мағыналарды береді. Қарабайдың мінез-құлқы, пиғылы, іс-әрекеті мұны толық дәлелдейді.
Айбас — жырдағы өте ұнамды кейіпкердің бірі. Қозы Көрпеш ержеткенде Баян сұлудың бірінші рет барып көргені Қозының ағасы Айбас.
Ай мен Таңсық — Қарабайдың асырынды қыздары.
Қозы Көрпеш - Баян Сұлу трагедиясы
Ғ.Мүсіреповтің халық жыры негізінде жазған 4 перделі, 7 суретті трагедиясы. Шығарма 1939 ж. сәуір айында жазылып біткен. Трагедия алғаш рет Қазақ академиялық драма театрында режиссер М.Г. Насоновтың сахналауымен 1940 ж. 29 сәуірде көрермен назарына ұсынылды. Спектакльге О.Жұмағұлов (Қозы Көрпеш), Ж.Жалмұхамедова (Баян), М.Шамова мен Р.Қойшыбаева, С.Қожамқұлов (Қарабай), Е.Өмірзақов пен Қ.Әділшінов (Жатық), Ш.Айманов пен Ә.Хасенов (Қодар), т.б. актерлер қатысты. Пьеса бірнеше рет орыс тілінде басылған, эстон тілінде кітап болып шыққан (1948, Таллин). "Қ. К. - Б. с." 1950 ж. Мәскеу драма театрында "Махаббат дастаны" деген атпен қойылды, сондай-ақ, КСРО Республикаларының театрларында бірнеше тілдерде сахналанды. Ғ.Мүсіреповтің "Қозы Көрпеш - Баян сұлу" пьесасынан көрініс. Қозы - Т.Мейрамов, Баян - Б.Жанғалиева. Қазақ академиялық драма театры 1983 ж.
Қозы Көрпеш - Баян сұлу күмбезі
Қозы Көрпеш пен Баян сұлудың ізі тек жырда ғана қалған жоқ, қос ғашықтың көзіндей болып келе жатқан мазар да бар. Бұл мазар Шығыс Қазақстан облысы, Аягөз ауданы, Таңсық теміржол бекетінен 10 шақырымдай жерде, Аягөз өзенінің бойында орналасқан. Жалпы биіктігі – 12 метрге жуық. Мазар табаны төрт бұрышты таған түрінде болып келеді. Сырт жағынан ауданы 7,10x7,10 м, ішкі жағынан 3,38x3,38 м, жоғары қарай сүйірленіп, қүмбезделіп өрілген. Қабырғасы гранит қалақ тас пен сабан аралас балшықтан қаланған. Есігі күншығысқа қарап тұр. Ескерткіштің тұрғызылған уақыты туралы әртүрлі пікірлер бар. Бір зерттеушілер V-X ғасырда көтерілген десе, енді бірі X-XI ғасырда орнатылғандығы туралы айтады. Бұл кезеңдерде адам мүсіндері тастан ойып жасалынған және олар жоғары бағаланған. Қос мұңлық күмбезінің салынуы жайлы да түрлі деректер кездеседі. Соның бірі Жанақ ақынның жеткізуі бойынша, күмбезді Айбас 50 мың адаммен бірігіп салған. Ол үшін жақын жердегі таудан тастар әкелінген. Тау мен Аягөз өзенінің бойында көптеген тайпалардың мыңдаған кісілері атпен тізбектеле тұрып, бір қолдан бір қолға беріп жеткізіп тұрған. Олар үш көш жерден (90 километр) тас тасып, Аягөздің биік белесінен күмбез жасайды. Ол күмбез әлі тозған жоқ, оларды ұмыттырмай, артында белгі болып келеді (Жанақ).<
- Өлсе - дағы Қозыкем арманы жоқ,
- Сурет болып бітіпті Аягөзге.
- (Жанақ.)
Халық аңызы бойынша, Қозы Көрпеш - Баян сұлу күмбезі қаланған тасты басқа бір таудан әкелген. Аягөз бойында тұрған бұл кешен мен оның ішіндегі мүсін тастар - исламнан көп бұрын жасалған өте ескі дәуірдің белгілері. Олар Түрік қағанаты кезінде (VI - VIII ғғ.) шыққан. Адамның суретін салған мүсін тасты халық сол кезден ерекше қадірлеген. Және бір ғажайып жері, олардың аты тек қана мүсін таста сақталып қоймай, жер аттарына да қойылып отырған. Оның зор дәлелі Баянның атымен аталатын сол жердегі «Баян жүрек» тауы, Аягөзге құятын екі өзеннің бірінің аты - Айтаңсық, бірінің аты - Айғыз. Бұлардың барлығы бір кездегі тарихта болған оқиғаны еске түсіріп, солардың халық ортасына көп тараған терең сырларын сақтап келген, әсіресе «Баян жүрек» тауы. Баян мен Қозы Көрпештің жиі қосылып сүйіскен жері деп білу керек.Ал қазақтың тұңғыш ғалымы Ш.Уәлихановтың зерттеулеріне сүйенсек, Аягөз өзені бойында төрт балбал тастар болған. Тастан жасалған бұл мүсіндер жырдағы кейіпкерлердің нақты бейнелерін кейіптейді. Оның үшеуі әйел адамдар: Баян және Баянның сіңлілері Ай мен Таңсық, ал ер адам – Қозы. Жырдағы ең жарқын түрде айтылатын әдемі сурет Қозы Көрпештің кешені мен оның ішінде тұрған осы төрт мүсін тас. Олар туралы жырда былай делінген:
- Суреті Аягөздің тасында тұр,
- Қабыры екеуінің қасында тұр,
Сондай-ақ, ғалым ескерткіштің биіктігіне таң қалып, «тоғыз адам бірінің үстіне бірі мініп тұрған кезде, ең үстіндегісі ғана күмбезге қол жеткізе алады» деген пікір білдірген. Жырды зерттегенде, ғалымдардың да аса көңіл қойып, қызыға қарағаны, әсіресе, Көрпеш пен Баян сұлудың тарихи заманнан келе жатқан ұлы мұнарасы, сәулетті етіп жасаған биік кешені. Ескі қазақтар ондай құрылысты «дың», «діңгек» деп атаған. Мұндай ескерткіштер Қазақстанның көп жерінде осы күнге дейін сақталып келеді. Ескерткіш тек халық жадында, аңыз беттерінде емес, ақын жырларынан да өзіндік орнын алып жүр. Оған бірден бір дәлел –
"Аяқтап болып махаббат дейтін сапарды,
Қозы мен Баян моласы, міне, атанды.
Қалауын қанша тапқаныменен, қара тас,
Қайырымсыз ата Қарабайдайын қатал-ды" – деп басталатын М.Мақатаевтың «Махаббат моласы» өлеңі.
Аналогтары мен өңдеулері
Кейбір түркі халықтарының фольклорларында жырдың басқа нұсқалары кездеседі. Мысалы, башқұрттарда — «Кузы Курпеш мэнен Маян сылу», барабан татарларында — «Козы Корпеш», алтайлықтарда — «Козы Эркеш» деп аталады.
Жыр желісі бойынша Ғабит Мүсіреповтың «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» пьесасы, 1954 жылы сол Мүсіреповтың сценарийі бойынша «Махаббат туралы поэма» фильмі түсірілді.
1992 жылы танымал қазақ режиссері мен актері Асанәлі Әшімов «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» кинофильмін түсірді.
Қызықты мәліметтер
- Әулие Валентин күні христиандық мейрам болғандықтан, «15 сәуір — Қозы Көрпеш — Баян Сұлу күні», ғашықтар күні болып белгіленді. Бұл идеяны көтерген Дархан Мыңбай деген ОҚО тұрғыны. Мереке 1999 жылдан бері атап өтіліп келеді.
- Жырға сүйенсек Баянның сәлемдемелерін Қозыға жеткізер жолында Айбас барлығын әр жерде құлатып алған. Сол жерлер Баянның жіберген заттарымен аталған. Ал кейбір мекендерге Айбастың өзі атау беріп отырған. Мысалы: Жамшы (Тоқырауын), Қарқаралы, Домбыралы-Моншақты Баянауыл, Жауырбұғы және т.б.
Сыртқы сілтемелер
- Қозы Қозы Көрпеш - Баян сұлу жыры
- Қозы Көрпеш - Баян Сұлу күнінің тарихы
Дереккөздер
- “Балалар Энциклопедиясы”, V-том
- Г.Мусрепов, "Козы Корпеш - Баян сулу", М. - Л., 1945; "Пьесы драматургов Казахстана", А., 1958
- Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қozy Korpesh Bayan Sulu XIII XIV gasyrlardan bastap zhyrlanyp XIX gasyrdyn ortasynda kagazga tүsken kazak halkynyn liro epostyk zhyry Қozy korpesh Bayan sulu kesenesi Poema Sybanbaj Bekbau Zhanak Shozhe akyndardyn oryndauynda auyzsha taralgan 20 ga zhuyk nuskasynyn ishinen en belgilisi Zhanaktyn nuskasy Algash el arasynan zhinap hatka tүsirgender G Sablukov 1830 Ғ Derbisalin 1834 A Frolov 1841 Shokan Uәlihanov 1856 Zhyrdyn mazmunyn M Putincev orys tiline audaryp bastyrdy 1856 kejin V Radlov Tүrki tajpalarynyn halyk әdebieti үlgileri zhinagynyn 3 tomyna engizdi 1870 SyuzhetiZhyr Sarybaj men Қarabajdyn an aulap zhүrip kuda bolyp Қozy men Bayandy kүni buryn atastyruynan bastalady Sol kezde an aulap zhүrip uldy bolganyn estigen Sarybaj balasyn kore almaj kaza tabady Atastyrylyp kojgan Қozy men Bayan zhүzderin kormegenimen bir birine gashyk bolady Uakyt ote kele saran Қarabaj kyzyn zhetim ulga bergisi kelmej bir kezde otaryn zhuttan kutkargan zhergilikti paluan Қodarga uzatpakshy bolady Қos gashyktyn arasyna toskauyl bolgan Қodar ajlasyn asyryp zulymdykpen Қozynyn basyn alady Қajgydan kabyrgasy kajyskan Bayan osh alu үshin kulykka koshedi Ol Қodarga ozine kudyktan su alyp berse kүjeuge shygatynyn ajtady Aldangan Қodar Bayannyn shashynan ustap kudyktyn tүbine tүse bergende ajlaker kyz burymyn kesip tastajdy Қodar tүpsiz tungiykka kulap kaza tabady Sojtip Қozynyn kegi kajtarylady Batyr kyz gashygynyn kүmbezine kelip ozine kanzhar salyp kol zhumsajdy Zhyrdyn negizgi ideyasy Қozy Korpesh Bayan sulu poemasynyn negizgi ideyalyk mazmuny sol dәuirdegi zhastardyn sүjip kosyluyn arman etken tilek mүddelerdi kamtidy Әuelde poemanyn ideyalyk bir sabagy zhesir dauymen bajlanysty bolganga uksajdy Zhesir erden ketse de elden ketpejdi degen pikirdi de sabaktastyrgan Kejin ol zhaktary komeskilenip sүjispenshilik mәselesi negizgi oryn alyp okiga tek sol takyryptyn ajnalasyna gana shogyrlanyp baska zhajttar tek sony dәleldeuge zhararlyk dәrezhede kalgan Poemany okygan adamnyn maksattaryna zhete almaj omirden armanda otken eki zhasty ayajtyny da olardyn kosyluyna koldenen turgan Қarabaj men Қodarga kargys ajtatyndygy da sondyktan Zhyrda ajtys turmys salt zhyrlary estirtu zhoktau koshtasu t b keninen koldanylady Sybanbaj Bekbau Zhanak Shozhe t b akyndar әr kezde dastan okigasyn ozderinshe zhyrlagan Zertteuleri men audarmalaryZhyrda koptegen salt dәstүr tүrleri bar Mysalga Belkuda Zhar zhar Ezhegabyl zhәne t b Oral kalasyna E I Pugachev bastagan koterilis zhajly akparat zhinauga kelgen A S Pushkin zhyr zhelisimen tanysyp kyzygushylyk tanytyp үzindilerin zhazyp algan Bul zhyrdy S Kastane N Abramov G Potanin t b galymdar zhogary bagalagan N Pantusov R Әbdirahmanov E Baranov t b zertteushiler zhyrdy orys tiline kara sozben tәrzhimalap zhariyalady Zhazushy G Tvertin 1889 1921 orys tiline tungysh ret olenmen audaryp bastyrdy 1927 35 1878 1890 1894 zhәne 1905 zh Қazan kalasynda zheke kitap bolyp zharyk kordi Kenestik dәuirde algash 1925 zh Mәskeude shyksa zhyrdyn Zhanak nuskasyn 1936 zh Muhtar Әuezov Almatyda shygardy Zhyrdy Mәlik Ғabdullin Yskak Dүjsenbaev Әuelbek Қonyratbaev t b galymdar salystyra zerttegen Dastannyn baska da tүrki halyktarynda taragan nuskalary bar Zhyrdyn kejipkerleriҚozy bastapky kejipker Ol aldynan shykkan kiynshylyktarga karamastan oz sezimine berik bolyp shynajy mahabbattyn bar ekendigin dәleldejdi Bayan akylyna korki saj Bayan sүjgenine eshkimdi auystyrmajtyn ozinin antyna berik oz sezimi үshin kүrese biletin zhagymdy kejipkerdin biri Қodar Қozy men Bayannyn arasyna tүsken zhagymsyz obrazdyn biri Mahabbat okigasynda әrkashanda eki gashyktyn arasyna tүsetin zhagymsyz kejipker Shyn aty Әbdizhappar Sarybaj Қozynyn әkesi Ol ote batyl akyldy kajsar adam Қarabaj bүkil zulymdyktyn iesi ol zhyrdyn on bojynda kara nietti saran ojlajtyny tek bas pajdasy esil derti toksan myn zhylkysy Өz tugan kyzyn Қodarga oz pajdasy үshin beredi Қarabaj degen esimi ony tolyk minezdep әri bagalap tur karau pasyk aram zhan degen magynalardy beredi Қarabajdyn minez kulky pigyly is әreketi muny tolyk dәleldejdi Ajbas zhyrdagy ote unamdy kejipkerdin biri Қozy Korpesh erzhetkende Bayan suludyn birinshi ret baryp korgeni Қozynyn agasy Ajbas Aj men Tansyk Қarabajdyn asyryndy kyzdary Қozy Korpesh Bayan Sulu tragediyasyTolyk makalasy Қozy Korpesh Bayan Sulu pesa Ғ Mүsirepovtin halyk zhyry negizinde zhazgan 4 perdeli 7 suretti tragediyasy Shygarma 1939 zh sәuir ajynda zhazylyp bitken Tragediya algash ret Қazak akademiyalyk drama teatrynda rezhisser M G Nasonovtyn sahnalauymen 1940 zh 29 sәuirde korermen nazaryna usynyldy Spektaklge O Zhumagulov Қozy Korpesh Zh Zhalmuhamedova Bayan M Shamova men R Қojshybaeva S Қozhamkulov Қarabaj E Өmirzakov pen Қ Әdilshinov Zhatyk Sh Ajmanov pen Ә Hasenov Қodar t b akterler katysty Pesa birneshe ret orys tilinde basylgan eston tilinde kitap bolyp shykkan 1948 Tallin Қ K B s 1950 zh Mәskeu drama teatrynda Mahabbat dastany degen atpen kojyldy sondaj ak KSRO Respublikalarynyn teatrlarynda birneshe tilderde sahnalandy Ғ Mүsirepovtin Қozy Korpesh Bayan sulu pesasynan korinis Қozy T Mejramov Bayan B Zhangalieva Қazak akademiyalyk drama teatry 1983 zh Қozy Korpesh Bayan sulu kүmbeziTolyk makalasy Қozy Korpesh Bayan Sulu kesenesi Қozy Korpesh pen Bayan suludyn izi tek zhyrda gana kalgan zhok kos gashyktyn kozindej bolyp kele zhatkan mazar da bar Bul mazar Shygys Қazakstan oblysy Ayagoz audany Tansyk temirzhol beketinen 10 shakyrymdaj zherde Ayagoz ozeninin bojynda ornalaskan Zhalpy biiktigi 12 metrge zhuyk Mazar tabany tort buryshty tagan tүrinde bolyp keledi Syrt zhagynan audany 7 10x7 10 m ishki zhagynan 3 38x3 38 m zhogary karaj sүjirlenip kүmbezdelip orilgen Қabyrgasy granit kalak tas pen saban aralas balshyktan kalangan Esigi kүnshygyska karap tur Eskertkishtin turgyzylgan uakyty turaly әrtүrli pikirler bar Bir zertteushiler V X gasyrda koterilgen dese endi biri X XI gasyrda ornatylgandygy turaly ajtady Bul kezenderde adam mүsinderi tastan ojyp zhasalyngan zhәne olar zhogary bagalangan Қos munlyk kүmbezinin salynuy zhajly da tүrli derekter kezdesedi Sonyn biri Zhanak akynnyn zhetkizui bojynsha kүmbezdi Ajbas 50 myn adammen birigip salgan Ol үshin zhakyn zherdegi taudan tastar әkelingen Tau men Ayagoz ozeninin bojynda koptegen tajpalardyn myndagan kisileri atpen tizbektele turyp bir koldan bir kolga berip zhetkizip turgan Olar үsh kosh zherden 90 kilometr tas tasyp Ayagozdin biik belesinen kүmbez zhasajdy Ol kүmbez әli tozgan zhok olardy umyttyrmaj artynda belgi bolyp keledi Zhanak lt Өlse dagy Қozykem armany zhok Suret bolyp bitipti Ayagozge Zhanak dd dd dd dd dd dd dd dd dd dd dd dd Halyk anyzy bojynsha Қozy Korpesh Bayan sulu kүmbezi kalangan tasty baska bir taudan әkelgen Ayagoz bojynda turgan bul keshen men onyn ishindegi mүsin tastar islamnan kop buryn zhasalgan ote eski dәuirdin belgileri Olar Tүrik kaganaty kezinde VI VIII gg shykkan Adamnyn suretin salgan mүsin tasty halyk sol kezden erekshe kadirlegen Zhәne bir gazhajyp zheri olardyn aty tek kana mүsin tasta saktalyp kojmaj zher attaryna da kojylyp otyrgan Onyn zor dәleli Bayannyn atymen atalatyn sol zherdegi Bayan zhүrek tauy Ayagozge kuyatyn eki ozennin birinin aty Ajtansyk birinin aty Ajgyz Bulardyn barlygy bir kezdegi tarihta bolgan okigany eske tүsirip solardyn halyk ortasyna kop taragan teren syrlaryn saktap kelgen әsirese Bayan zhүrek tauy Bayan men Қozy Korpeshtin zhii kosylyp sүjisken zheri dep bilu kerek Al kazaktyn tungysh galymy Sh Uәlihanovtyn zertteulerine sүjensek Ayagoz ozeni bojynda tort balbal tastar bolgan Tastan zhasalgan bul mүsinder zhyrdagy kejipkerlerdin nakty bejnelerin kejiptejdi Onyn үsheui әjel adamdar Bayan zhәne Bayannyn sinlileri Aj men Tansyk al er adam Қozy Zhyrdagy en zharkyn tүrde ajtylatyn әdemi suret Қozy Korpeshtin kesheni men onyn ishinde turgan osy tort mүsin tas Olar turaly zhyrda bylaj delingen Sureti Ayagozdin tasynda tur Қabyry ekeuinin kasynda tur dd dd dd dd Sondaj ak galym eskertkishtin biiktigine tan kalyp togyz adam birinin үstine biri minip turgan kezde en үstindegisi gana kүmbezge kol zhetkize alady degen pikir bildirgen Zhyrdy zerttegende galymdardyn da asa konil kojyp kyzyga karagany әsirese Korpesh pen Bayan suludyn tarihi zamannan kele zhatkan uly munarasy sәuletti etip zhasagan biik kesheni Eski kazaktar ondaj kurylysty dyn dingek dep atagan Mundaj eskertkishter Қazakstannyn kop zherinde osy kүnge dejin saktalyp keledi Eskertkish tek halyk zhadynda anyz betterinde emes akyn zhyrlarynan da ozindik ornyn alyp zhүr Ogan birden bir dәlel Ayaktap bolyp mahabbat dejtin sapardy Қozy men Bayan molasy mine atandy Қalauyn kansha tapkanymenen kara tas Қajyrymsyz ata Қarabajdajyn katal dy dep bastalatyn M Makataevtyn Mahabbat molasy oleni Analogtary men ondeuleriKejbir tүrki halyktarynyn folklorlarynda zhyrdyn baska nuskalary kezdesedi Mysaly bashkurttarda Kuzy Kurpesh menen Mayan sylu baraban tatarlarynda Kozy Korpesh altajlyktarda Kozy Erkesh dep atalady Zhyr zhelisi bojynsha Ғabit Mүsirepovtyn Қozy Korpesh Bayan sulu pesasy 1954 zhyly sol Mүsirepovtyn scenariji bojynsha Mahabbat turaly poema filmi tүsirildi 1992 zhyly tanymal kazak rezhisseri men akteri Asanәli Әshimov Қozy Korpesh Bayan sulu kinofilmin tүsirdi Қyzykty mәlimetterӘulie Valentin kүni hristiandyk mejram bolgandyktan 15 sәuir Қozy Korpesh Bayan Sulu kүni gashyktar kүni bolyp belgilendi Bul ideyany kotergen Darhan Mynbaj degen OҚO turgyny Mereke 1999 zhyldan beri atap otilip keledi Zhyrga sүjensek Bayannyn sәlemdemelerin Қozyga zhetkizer zholynda Ajbas barlygyn әr zherde kulatyp algan Sol zherler Bayannyn zhibergen zattarymen atalgan Al kejbir mekenderge Ajbastyn ozi atau berip otyrgan Mysaly Zhamshy Tokyrauyn Қarkaraly Dombyraly Monshakty Bayanauyl Zhauyrbugy zhәne t b Syrtky siltemelerҚozy Қozy Korpesh Bayan sulu zhyry Қozy Korpesh Bayan Sulu kүninin tarihyDerekkozder Balalar Enciklopediyasy V tom G Musrepov Kozy Korpesh Bayan sulu M L 1945 Pesy dramaturgov Kazahstana A 1958 Қazak mәdenieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2005 ISBN 9965 26 095 8