Шортанбай балық зауыты

Шортанбай Балық Зауыты – балық аулау және өңдеу кәсіпорны. 1910 ж. құрылған. Каспий теңізінің жағасында, Қиғаш пен Теплая өзендерінің қиылысындағы аралда (Атырау облысы, Құрманғазы ауданы, Шортанбай ауылы) орналасқан. Балық ыстау-қақтау, тұздау, тоңазыту цехтары жұмыс істейді.

1900 – 1936 жылдар аралығы

1900 жылдары Еділ өзенінің тармағындағы Шортанбай аралына орыс қожалығы алғаш балық қабылдап-өңдеу бөлімінің «Рыбообрабатывающий промысл» деген - батаға құрылыс жұмысы басталған. Алғашқы кезде тұздалған және кептірілген балық өнімдерін шығарған. 1917 жылы Октябрь революциясынан кейін басқа мекемелермен бірге үкімет қарауына алынып, 1918 жылы басқа батағалармен бірге серіктестік құрылды. 1923 жылы «Волго-Каспий госрыбторг. промысл» құрамына енгізілген, соңынан «УК Трест Каспийрыба» болған. 1930 жылдары Каспий теңізінде су деңгейінің төмендеуіне байланысты көптеген ұсақ балық қабылдау бөлімдері жабылып, біріктірілді. 1934 жылы Шортанбай балық зауыты болып құрылып құрамына Шарон өзеніндегі Талап, 6-ой, Ганюшкино, Зормата тағы басқалармен және Қиғаш өзені бойындағы Утера, Булгачный, Мокрый, Новый Быт.Телячий т.б бөлімдері қосылды. 1936 жылдан бастап балық зауыты жұмысқа қажетті техникалармен жабдықталып, электростанция, барлық балық қабылдау, тұздау және тұрғын үйлері, тұздалған және кептірілген өнімдер шығарып Астрахан қаласына жіберіп тұрған.

1960 – 2017 жылдар аралығы

1961 жылы балық қатыратын тоңазытқыш салынып, 1963 жылы жаңа дизель электростанциясы, 1971 жылы кәріз суын қабылдайтын қойма іске қосылған. 1962-1963 жылдан бастап балықты ыстап шығару жұмыстары басталып, ысталған табан, қызыл қанат, вобла, каспий теңізінен килька, мұхит өнімдері сельд, скумбрия т.б.өнімдер өңделінген. 1974 жылы 150 тонна қолдан балық өсіретін тоған шаруашылығы іске қосылды. 1979 жылдан бастап қызыл балық тұқымдастары, соңынан өзек балықтарын әдейі бөлшектеп өндіру басталып, 1991-1992 жылдары шортан, қызыл балық уылдырықтарын темір, әйнек ыдыстарға салып шығара бастады. Тоңазытылған балық өнімдерін ұлғайту мақсатында 1984-1989 жылдары тәулігі не 20 тонна қатыратын, 500 және 400 тонна сақтайтын тоңазытқыштар іске қосылды. 1990-1991 жылдары қосымша 300 тонна балық қабылдайтын бөлім салынып, жаға бойындағы балық қабылдайтын қондырғылар жаңартылды. 1994 жылы Қазақстан Республикасының заңына сәйкес Шортанбай балық зауыты «Шортанбай» акционерлік қоғамы болып құрылып, 1999 жылдан бастап «Каспий балық» өндірістік кооперативінің Шортанбай балық қабылдау бөлімі болып жұмысын жалғастыруда. 1999-2017 жылдар аралығында жаңадан 20 тонналық тоңазытқыш, ысталған-кептірілген балықты сақтайтын тоңазыту қойма, балық ұнын өндіретін қондырғы, мұз өндіргіш (10-15 т.), тез қатырғыш қондырғы, балық кептіргіш қондырғы, тәулігіне 20 т. кептіретін тоңазытқыш «Батыс» т.б.қондырғылар іске қосылды.

Тасымал құралдары

1970-1990 жылдар аралығында ағаш кемелер мен тірі балық тасымалдайтын кемелер жаңартылып, қосымша қабылдау бөлімі ПРП 20, «Бобер» - 5 дана, өзі жүріп қабылдағыш 6 дана «Кологок» іске қосылып, кеме сүйрейтін баркастардың двигательдері жаңартылып, қабылдау пункттерімен хабарласуды жақсарту үшін жаңа рациялармен қамтамасыз етілді. 1981 жылы ірі қара мал өсіретін бөлім ашылып, жұмысшыларды сүт, етпен қамтыды. 1984 жылы «ВРПО Каспрыба» шешімімен зауытқа қарасты Астрахань бөлімі жабылып, жылдық балық қабылдап өңдеу көлемі 8000 тоннаға дейін төмендеп, жұмысшылар саны 600 адамға дейін азайды.

Зауыттың әр жылдардағы басшылары:

Ленераев, Карпов, Золотов, Даулетьяр Мухаметяров 1960 жж, Қайыржан Әлиев 1967-1971 жж, Маннап Қадыров 1971-1986 жж, Жамбыл Бегалиев 1986-1991 жж, Саясат Зұлхарнаев 1991-1999 жж, Уалитхан Әмірғалиев 1994-1995 жж, Болат Абдулов 1999 жыл.

Дереккөздер

1. Киелі мекен, қасиетті өлке -Құрманғазы. Ағатай баспасы, Атырау-1920 ж. ISBN 978-601-7861-86-5
2. Атырау облысы Құрманғазы ауданының қысқаша энциклопедиясы. «ҚазПолиграфОрталығы» ЖШС, Алматы, 2001