Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Нұрбапа Өмірзақов (1907 жыл, Алматы облысы Райымбек ауданы Жамбыл ауылы – 20 мамыр 1947 жыл, Ташкент) – Кеңес одағының мемлекет қайраткері, Орталық Атқару Комитеті төрағасы (1937 жыл қазан – 1938 жыл шілде).
| Нұрбапа Өмірзақов | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 1937 жыл қазан — 1938 жыл шілде | ||
| Өмірбаяны | ||
| Партиясы | КОКП | |
| Дүниеге келуі | 1907 Алматы облысы Райымбек ауданы Жамбыл ауылы | |
| Қайтыс болуы | 20 мамыр 1947 Ташкент | |
өңдеу  | ||
Оқу жылдары
1918-20 және 1923-26 жылдары Жаркент қаласындағы мектеп-интернатта оқыған. 1926-1927 жылдары ол Алматыдағы губерниялық партия-кеңес мектебін, 1930-1933 жылдары Ташкенттегі В.И.Ленин атындағы Коммунистік университетін бітірген.
Өмірбаяны
Ұлы жүздің Албан тайпасынан шыққан.
1907 жылы Алматы облысының қазіргі Райымбек ауданындағы ауылында кедей шаруаның әулетінде дүниеге келді. 1915 жылы 8 жасында әке-шешесінен бірдей айырылып жетім қалған жас бала бірер жыл ағасының қолында тәрбиеленді. Буыны бекіп, бұғанасы қатпаған ол Жаркент уезіндегі байлар мен кулактар есігінде жалшылықтың ащы дәмін татты. Алматы облыстық партия архивінде сақтаулы оның өз қолымен жазылған өмірбаянында және 1937 жылы «Социалистік Қазақстан» газетінің 30 қазанда жарияланған ол туралы ресми мәліметтерде айтылғанындай, алғашында ауыл мектебінде хат таныған Нұрбапа Жетісу облысың шалғайындағы Жаркент уезінде Кеңес өкіметі орнап, нығайғаннан кейін жүйелі түрде білім алу мүмкіндігіне ие болды. Ол көне қала Жаркентте ұйымдастырылған балалар үйіне орналасып, осында оқып білім алды. Өмір ауыртпалығын жастайы¬нан көріп, шыныққан жеткіншек тез есейді. Оның әлеуметтік белсенділігі ерте оянды.
Ол Қазан революциясы мен “азаттық, еркіндік, теңдік” ұрандарын көтерген социалистік идеяға барынша сенді. Сондықтан да 1926 жылдың көктемінде 19 жасында Коммунистік партияның қатарына өткен ол, Қазан революциясынан кейінгі алғашқы жылдарда Жетісу өңірінде жүргізілген әлеуметтік-экономикалық және саяси-мәдени өзгерістердің куәгері болып қана қоймай, оларға белсенді түрде араласты. 1926-1927 жылдары ол Алматыдағы губерниялық партия-кеңес мектебінде оқып, оны ойдағыдай аяқтағаннан кейін Жаркент уезінің Ақтоғай болысында болыстық қосшы ұйымын және болыстық атқару комитетін басқарды. 1926-1927 жылдарда Қазақстанда жүзеге асырылған шабындық пен егіндік жерлерді қайта бөлуге белсенді түрде араласты. 1928 жылы Нұрбапа республикамыздың әкімшілік басқару жүйесін қайта құруға бағытталған екінші ірі реформаға қатынасты. Бұл реформа бойынша сол кезге дейін орын алып келген губерниялық, уездік және болыстық әкімшілік жүйе енді округтік және аудандық басқару жүйесімен алмастырылды. Жаңа әкімшілдік-террито¬риялық аудандастырудың нәтижесінде бұрынғы 6 губерниялық, 2 округтің және 400 болыстың орнына 13 округ пен 192 аудан құрылды. Осы 1928 жылы жаңадан құрылған аудандардың қатарында Кеген немесе Қарқара ауданы мен Еңбекшіқазақ аудандары да болды.
Іскер де жігерлі жас сол жылы жаңадан ұйымдасқан Еңбекшіқазақ аудандық комсомол комитетінің жетекшісі болып сайланды. Ол осы қызметті атқара жүріп қазақ ауылдарында жергілікті ерекшеліктерге сай келетін кооперацияның қара¬пайым түрлерін ұйымдастыруға, ауылдар мен қыстақтарда мәдени-ағартушылық жұмыстарды пәрменді түрде тиімді жүргізуге аудан жастарын жұмылдыра білді. 1930 жылы Н.Өмірзақов Алматыға шақырылып, онда біраз уақыт округтік бақылау комиссиясында жауапты қызмет істейді. Көп кешікпей ол республика бас¬шы¬лығы мен Алматы округі жетекшілерінің ұйғаруымен Ташкент қаласындағы В.И.Ленин атындағы коммунистік университетке оқуға түседі. Ол үш жыл бойы (1930-1933 ж.ж.) Ташкентте оқуда болды. Бұл кезең ауыл шаруашылығын сталиндік күштеп ұжымдастыру, көшпелі және жартылай көшпелі қазақ шаруаларын зорлап отырықшыландыру, голощекиндік “кіші октябрь” дейтін солақай, сұрқия саясатты жүзеге асыру нәтижесінде қазақ халқының бұрын-соңды болмаған ашар¬шылыққа ұшыраған жылдар еді.
Ташкентте оқуда болған Нұрбапа Өмірзақов осы қаланың көшелерінде қайыр сұрап жүрген қандастарын көргенде үлкен күйзеліске түсті, сталиншілдіктің күштеп жүргізген “коллективтендіруіне” күмәндана, тіпті үрейлене қарайтын болды. Ол тезірек елге жетіп, қасіретке ұшыраған халқына шамасы келгенше көмектесуге асықты. 1933 жылдың бас кезінде қызметінен босатылған қанқұйлы Голощекиннің орнына республика басшылығына Л.И.Мирзоян келісімен ол Н.Өмірзақовқа Алматы облыстық комитетінің жанынан құрылған көшпелі шаруаларды отырық¬шыландыру секторын басқаруды тапсырды. Бұл сектор атқарған жұмыстың Голощекин кезіндегі күштеп “отырық-шыландыруға” үш қайнаса сорпасы қосылмайтын еді. Олай дейтініміз – Нұрбапаға тапсырылған жұмыс ең алдымен Алматы облысынан басқа рес-публикаларға (Қырғызстанға, Өзбекстанға) босып кеткендерді ата-қонысына қайтару және оларға қажетті шаруашылық көмек көрсету болған еді. Н.Өмірзақов өзіне тапсырылған осы жауапты міндетті абыроймен орындауға бар күшін сарқа жұмсады.
Білімі жетілген басшы, ел басқару ісінде айтарлықтай тәжірибе жинаған жігерлі жас 1934-1937 жылдары Алматы облысының Ақсу және Еңбекшіқазақ аудандарын іскерлікпен басқарды. Л.И.Мирзоян қабілетті де қажырлы жас басшының келешегіне көп үміт артты және оны өзінің қамқорлығына алды. Мирзоянның келісім-қолдауымен Н.Өмірзақов 1937 жылғы 5-12 шілдеде болған Қазақстан коммунистік (большевиктер) партиясының бірінші съезінде оның Орталық Комитетіне мүше болып, ал бірнеше айдан кейін Орталық Комитеттің бюро мүшесі болып сайланды.
1937 жылғы 28 қазандағы Қазақ ССР Орталық Атқару Комитетінің V сессиясының қаулысымен Нұрбапа Өмірзақов Қазақ ССР-ы Орталық Атқару Комитетінің Төрағасы болып сайланды. Сөйтіп, кешегі жетім бала Нұрбапа небәрі 30 жасында Қазақ Совет мемлекетінің басшысы дәрежесіне көтерілді. Сол жылғы желтоқсанда Н.Өмірзақов депутаты, ал 1938 жылғы қаңтарда Төрағасының орынбасары болып сайланды. Республика басшысы ретінде Нұрбапа Өмірзақов ең алдымен 17 жыл бойы Ресей Федерациясының құрамындағы автономиялық республика болған Қазақ АССР-ның Одақтық Республика ретінде болған енді КСРО-ға тікелей кірген Қазақ ССР-ының жаңа саяси статусын қалыптастырып, күшейтуге бірінші кезекте мән берді. Ол КСРО-ға кіретін басқа одақтық республикалармен Қазақстанның терезесі тең саяси, экономикалық, мәдени қарым-қатынастар орнатып, одақтық билік жүйесімен де жаңа, сапалы байланыстар жасауға бар күш-жігерін жұмсады. Оның республикамыздың рухани-мәдени өмірін жетілдіруге бағытталған жоспарлары да баршылық еді. Алайда Н.Өмірзақов бұл аса жауапты қызметте көп болған жоқ. Л.И.Мирзоянның жазықсыз “халық жауы” аталып, атылып кеткенінен кейін, “оның адамы” деп бағаланған Н.Өмірзақов республика партия ұйымының басшылығына қойылған “жаңа көсемдер” Николай Скворцов пен Жұмабай Шаяхметов тарапынан алакөздікке ұшырады. Олар оған күдіктене, сенімсіздікпен қарады, мұның үстіне жаңа басшыларға Нұрбапаның турашылдығы мен ұлтжандылығы ұнамады. Бірақ бұларға Н.Өмірзақовты “халық жауының” қатарына жатқыза салатын жалған дәлелдер табудың өзі қиынға түсті. Сондықтан да Орталық Комитет тарапынан Н.Өмірзақовты 20-30 жылдары “сыннан өткен” жолмен Мәскеуге жіберу таңдап алынды.
1938 жылы ол Мәскеуге шақырылып, ондағы социалистік егіншілік академиясында оқыды. Алайда оған “халық жауларымен”, ең алдымен Левон Исаевич Мирзоянмен тығыз байланыста, әрі пікірлес болды деген “салпаңқұлақтардың” домалақ арыздары НКВД органдарына көптеп түсе бастады. Осыған байланысты Нұрбапа 1939 жылы “із жасырып” Башқұрт АССР-інің шалғайдағы бір совхозына директор болып кетті. 1941 жылы Ұлы Отан соғысы басталған жағдайда ол Ресейдің оңтүстік аймақтары саналатын Ставрополь және Краснодар өлкелеріне кетіп, “халық жауы” ретінде жазаланудан аман қалды. РКФСР-дан 1945 жылы Өзбекстанға ауысқан Нұрбапа өмірінің соңына дейін осы елдің Егінші¬лік және мал шаруашылығы министрлігі мен Орталық партия Комитетінде бөлім меңгерушісінің орынбасары қызметтерін атқарады. Ол 1947 жылғы 20 мамырда қызмет бабында қайғылы қазаға ұшырады.
Қазір Алматы облысы, Райымбек ауданы, Жамбыл ауылындағы мектепке Өмірзақовтың аты беріліп, мұражай ашылған, ескерткіш-бюст орнатылған.
Дереккөздер
- Алмабеков Т. Албан ата энциклопедиялық шежіре. // [1] — Алматы, 2003. — 1352 б. — ISBN 9965-00-838-8.
- [Нұрбапа Өмірзақов [Мәтін] / Айдаралиев Қ. - Алматы : Қазақстан, 1993.
- Егемен Қазақстан газеті : №90-93 (25939) 12 НАУРЫЗ ЖҰМА, 2010 ЖЫЛ
- Жетісу энциклопедиясы. – Алматы: «Арыс» баспасы, 2004
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nurbapa Өmirzakov 1907 zhyl Almaty oblysy Rajymbek audany Zhambyl auyly 20 mamyr 1947 zhyl Tashkent Kenes odagynyn memleket kajratkeri Ortalyk Atkaru Komiteti toragasy 1937 zhyl kazan 1938 zhyl shilde Nurbapa ӨmirzakovLauazymyҚazak AKSR Ortalyk Atkaru Komitetinin Toragasy1937 zhyl kazan 1938 zhyl shildeӨmirbayanyPartiyasyKOKPDүniege kelui 1907 1907 Almaty oblysy Rajymbek audany Zhambyl auylyҚajtys boluy 20 mamyr 1947 1947 05 20 Tashkentondeu Oku zhyldary1918 20 zhәne 1923 26 zhyldary Zharkent kalasyndagy mektep internatta okygan 1926 1927 zhyldary ol Almatydagy guberniyalyk partiya kenes mektebin 1930 1933 zhyldary Tashkenttegi V I Lenin atyndagy Kommunistik universitetin bitirgen ӨmirbayanyҰly zhүzdin Alban tajpasynan shykkan 1907 zhyly Almaty oblysynyn kazirgi Rajymbek audanyndagy auylynda kedej sharuanyn әuletinde dүniege keldi 1915 zhyly 8 zhasynda әke sheshesinen birdej ajyrylyp zhetim kalgan zhas bala birer zhyl agasynyn kolynda tәrbielendi Buyny bekip buganasy katpagan ol Zharkent uezindegi bajlar men kulaktar esiginde zhalshylyktyn ashy dәmin tatty Almaty oblystyk partiya arhivinde saktauly onyn oz kolymen zhazylgan omirbayanynda zhәne 1937 zhyly Socialistik Қazakstan gazetinin 30 kazanda zhariyalangan ol turaly resmi mәlimetterde ajtylganyndaj algashynda auyl mektebinde hat tanygan Nurbapa Zhetisu oblysyn shalgajyndagy Zharkent uezinde Kenes okimeti ornap nygajgannan kejin zhүjeli tүrde bilim alu mүmkindigine ie boldy Ol kone kala Zharkentte ujymdastyrylgan balalar үjine ornalasyp osynda okyp bilim aldy Өmir auyrtpalygyn zhastajy nan korip shynykkan zhetkinshek tez esejdi Onyn әleumettik belsendiligi erte oyandy Ol Қazan revolyuciyasy men azattyk erkindik tendik urandaryn kotergen socialistik ideyaga barynsha sendi Sondyktan da 1926 zhyldyn kokteminde 19 zhasynda Kommunistik partiyanyn kataryna otken ol Қazan revolyuciyasynan kejingi algashky zhyldarda Zhetisu onirinde zhүrgizilgen әleumettik ekonomikalyk zhәne sayasi mәdeni ozgeristerdin kuәgeri bolyp kana kojmaj olarga belsendi tүrde aralasty 1926 1927 zhyldary ol Almatydagy guberniyalyk partiya kenes mektebinde okyp ony ojdagydaj ayaktagannan kejin Zharkent uezinin Aktogaj bolysynda bolystyk kosshy ujymyn zhәne bolystyk atkaru komitetin baskardy 1926 1927 zhyldarda Қazakstanda zhүzege asyrylgan shabyndyk pen egindik zherlerdi kajta boluge belsendi tүrde aralasty 1928 zhyly Nurbapa respublikamyzdyn әkimshilik baskaru zhүjesin kajta kuruga bagyttalgan ekinshi iri reformaga katynasty Bul reforma bojynsha sol kezge dejin oryn alyp kelgen guberniyalyk uezdik zhәne bolystyk әkimshilik zhүje endi okrugtik zhәne audandyk baskaru zhүjesimen almastyryldy Zhana әkimshildik territo riyalyk audandastyrudyn nәtizhesinde buryngy 6 guberniyalyk 2 okrugtin zhәne 400 bolystyn ornyna 13 okrug pen 192 audan kuryldy Osy 1928 zhyly zhanadan kurylgan audandardyn katarynda Kegen nemese Қarkara audany men Enbekshikazak audandary da boldy Isker de zhigerli zhas sol zhyly zhanadan ujymdaskan Enbekshikazak audandyk komsomol komitetinin zhetekshisi bolyp sajlandy Ol osy kyzmetti atkara zhүrip kazak auyldarynda zhergilikti erekshelikterge saj keletin kooperaciyanyn kara pajym tүrlerin ujymdastyruga auyldar men kystaktarda mәdeni agartushylyk zhumystardy pәrmendi tүrde tiimdi zhүrgizuge audan zhastaryn zhumyldyra bildi 1930 zhyly N Өmirzakov Almatyga shakyrylyp onda biraz uakyt okrugtik bakylau komissiyasynda zhauapty kyzmet istejdi Kop keshikpej ol respublika bas shy lygy men Almaty okrugi zhetekshilerinin ujgaruymen Tashkent kalasyndagy V I Lenin atyndagy kommunistik universitetke okuga tүsedi Ol үsh zhyl bojy 1930 1933 zh zh Tashkentte okuda boldy Bul kezen auyl sharuashylygyn stalindik kүshtep uzhymdastyru koshpeli zhәne zhartylaj koshpeli kazak sharualaryn zorlap otyrykshylandyru goloshekindik kishi oktyabr dejtin solakaj surkiya sayasatty zhүzege asyru nәtizhesinde kazak halkynyn buryn sondy bolmagan ashar shylykka ushyragan zhyldar edi Tashkentte okuda bolgan Nurbapa Өmirzakov osy kalanyn koshelerinde kajyr surap zhүrgen kandastaryn korgende үlken kүjzeliske tүsti stalinshildiktin kүshtep zhүrgizgen kollektivtendiruine kүmәndana tipti үrejlene karajtyn boldy Ol tezirek elge zhetip kasiretke ushyragan halkyna shamasy kelgenshe komektesuge asykty 1933 zhyldyn bas kezinde kyzmetinen bosatylgan kankujly Goloshekinnin ornyna respublika basshylygyna L I Mirzoyan kelisimen ol N Өmirzakovka Almaty oblystyk komitetinin zhanynan kurylgan koshpeli sharualardy otyryk shylandyru sektoryn baskarudy tapsyrdy Bul sektor atkargan zhumystyn Goloshekin kezindegi kүshtep otyryk shylandyruga үsh kajnasa sorpasy kosylmajtyn edi Olaj dejtinimiz Nurbapaga tapsyrylgan zhumys en aldymen Almaty oblysynan baska res publikalarga Қyrgyzstanga Өzbekstanga bosyp ketkenderdi ata konysyna kajtaru zhәne olarga kazhetti sharuashylyk komek korsetu bolgan edi N Өmirzakov ozine tapsyrylgan osy zhauapty mindetti abyrojmen oryndauga bar kүshin sarka zhumsady Bilimi zhetilgen basshy el baskaru isinde ajtarlyktaj tәzhiribe zhinagan zhigerli zhas 1934 1937 zhyldary Almaty oblysynyn Aksu zhәne Enbekshikazak audandaryn iskerlikpen baskardy L I Mirzoyan kabiletti de kazhyrly zhas basshynyn keleshegine kop үmit artty zhәne ony ozinin kamkorlygyna aldy Mirzoyannyn kelisim koldauymen N Өmirzakov 1937 zhylgy 5 12 shildede bolgan Қazakstan kommunistik bolshevikter partiyasynyn birinshi sezinde onyn Ortalyk Komitetine mүshe bolyp al birneshe ajdan kejin Ortalyk Komitettin byuro mүshesi bolyp sajlandy 1937 zhylgy 28 kazandagy Қazak SSR Ortalyk Atkaru Komitetinin V sessiyasynyn kaulysymen Nurbapa Өmirzakov Қazak SSR y Ortalyk Atkaru Komitetinin Toragasy bolyp sajlandy Sojtip keshegi zhetim bala Nurbapa nebәri 30 zhasynda Қazak Sovet memleketinin basshysy dәrezhesine koterildi Sol zhylgy zheltoksanda N Өmirzakov deputaty al 1938 zhylgy kantarda Toragasynyn orynbasary bolyp sajlandy Respublika basshysy retinde Nurbapa Өmirzakov en aldymen 17 zhyl bojy Resej Federaciyasynyn kuramyndagy avtonomiyalyk respublika bolgan Қazak ASSR nyn Odaktyk Respublika retinde bolgan endi KSRO ga tikelej kirgen Қazak SSR ynyn zhana sayasi statusyn kalyptastyryp kүshejtuge birinshi kezekte mәn berdi Ol KSRO ga kiretin baska odaktyk respublikalarmen Қazakstannyn terezesi ten sayasi ekonomikalyk mәdeni karym katynastar ornatyp odaktyk bilik zhүjesimen de zhana sapaly bajlanystar zhasauga bar kүsh zhigerin zhumsady Onyn respublikamyzdyn ruhani mәdeni omirin zhetildiruge bagyttalgan zhosparlary da barshylyk edi Alajda N Өmirzakov bul asa zhauapty kyzmette kop bolgan zhok L I Mirzoyannyn zhazyksyz halyk zhauy atalyp atylyp ketkeninen kejin onyn adamy dep bagalangan N Өmirzakov respublika partiya ujymynyn basshylygyna kojylgan zhana kosemder Nikolaj Skvorcov pen Zhumabaj Shayahmetov tarapynan alakozdikke ushyrady Olar ogan kүdiktene senimsizdikpen karady munyn үstine zhana basshylarga Nurbapanyn turashyldygy men ultzhandylygy unamady Birak bularga N Өmirzakovty halyk zhauynyn kataryna zhatkyza salatyn zhalgan dәlelder tabudyn ozi kiynga tүsti Sondyktan da Ortalyk Komitet tarapynan N Өmirzakovty 20 30 zhyldary synnan otken zholmen Mәskeuge zhiberu tandap alyndy 1938 zhyly ol Mәskeuge shakyrylyp ondagy socialistik eginshilik akademiyasynda okydy Alajda ogan halyk zhaularymen en aldymen Levon Isaevich Mirzoyanmen tygyz bajlanysta әri pikirles boldy degen salpankulaktardyn domalak aryzdary NKVD organdaryna koptep tүse bastady Osygan bajlanysty Nurbapa 1939 zhyly iz zhasyryp Bashkurt ASSR inin shalgajdagy bir sovhozyna direktor bolyp ketti 1941 zhyly Ұly Otan sogysy bastalgan zhagdajda ol Resejdin ontүstik ajmaktary sanalatyn Stavropol zhәne Krasnodar olkelerine ketip halyk zhauy retinde zhazalanudan aman kaldy RKFSR dan 1945 zhyly Өzbekstanga auyskan Nurbapa omirinin sonyna dejin osy eldin Eginshi lik zhәne mal sharuashylygy ministrligi men Ortalyk partiya Komitetinde bolim mengerushisinin orynbasary kyzmetterin atkarady Ol 1947 zhylgy 20 mamyrda kyzmet babynda kajgyly kazaga ushyrady Қazir Almaty oblysy Rajymbek audany Zhambyl auylyndagy mektepke Өmirzakovtyn aty berilip murazhaj ashylgan eskertkish byust ornatylgan DerekkozderAlmabekov T Alban ata enciklopediyalyk shezhire 1 Almaty 2003 1352 b ISBN 9965 00 838 8 Nurbapa Өmirzakov Mәtin Ajdaraliev Қ Almaty Қazakstan 1993 Egemen Қazakstan gazeti 90 93 25939 12 NAURYZ ZhҰMA 2010 ZhYL Zhetisu enciklopediyasy Almaty Arys baspasy 2004