Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Неандерталь адамы (Homo neanderthalensіs) – қаңқа қалдықтары ғана сақталған ертедегі адамдардың жеке тобы. Олар ауызекі сөзде ертедегі адамдар, ал ғылыми әдебиеттерде (грекше “palaіos” – ертедегі “anthropos” – адам) деп аталады. Адамның тарихи даму кезеңінде Неандерталь адамы ежелгі адамдар () мен қазіргі адамдардың (неоантроптар) арғы тегін жалғастырушылар деп есептеледі. Неандерталь адамының ең алғашқы қаңқасы 1856 жылы Батыс Германиядағы өзенінің Неандерталь аңғарынан табылды. Сондықтан да оны ағылшын геологі Вильям Кинг 1863 жылы “Неандерталь адамы” деп атауды ұсынды. Неандерталь адамдарының қаңқа-қалдықтары кейін Еуропаның, Африканың және Азияның көптеген аймақтарынан табылған. Ғалымдар бұл қаңқа қалдықтарын зерттеудің нәтижесінде Неандерталь адамының екі бағытта дамығанын анықтады. Олардың бір тобының дене тұрқы ірі, бұлшық еттері өте жақсы дамыған, маңдайы тайқы, шүйдесі қысқа, қабағы шығыңқы, иегі айқын білінбейді және тістері ірі, әрі жалпақ болған. Миының салмағы орташа 1400 – 1500 грамм. Олар топ құрып, бір-бірімен жеке сөздерді пайдалану арқылы қарым-қатынас жасаған. Неандерталь адамының екінші тобының маңдайы тіктеу, әрі биік, қабағы онша айқын емес, жақ сүйектері жұқа, иегі жақсы дамымаған. Дене тұрқы бірінші топтағылармен салыстырғанда шағын, миының маңдай бөлігі үлкен. Олар топтанып ірі жануарларды аулаған, отты пайдалана білген. Орта жағдайларының қолайсыз мерзімдерінде аулаған жануарларының терісін үстеріне жамылып, үңгірлерге тығылған. Антрополог ғалымдардың пікірі бойынша Неандерталь адамдары бұдан 300 – 350 мың жыл бұрын Еуропада, Африкада және Азияда өмір сүрген. Қазіргі кезде олардың 400-ден астам қаңқа қалдықтары Франция, Бельгия, Қырым, Солтүстік Кавказ, Израиль, Ирак, Өзбекстан, т.б өңірлерден табылды. Олар өсімдіктердің тамырларын, жемістерін жинап, аң аулаумен шұғылданған. Тастан, сүйектерден еңбек құралдарын жасап, өлген адамдарды жерлеу рәсімін қалыптастырған. Олардың арасында бірін-бірі жеу (каннибализм) орын алды. Неандерталь адамы орташа есеппен 30 жас өмір сүрген. Неандерталь адамдарының қаңқа қалдықтары Қазақстан жерінен әзірше табылған жоқ, бірақ олардың қоныс орындары, пайдаланған еңбек құралдары Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Алматы, Маңғыстау, Шығыс Қазақстан, т.б. өңірлерден анықталды.
Әдебиет
Әдебиет: ,, М., 2004.
Сілтемелер
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы, 7 том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Neandertal adamy Homo neanderthalensis kanka kaldyktary gana saktalgan ertedegi adamdardyn zheke toby Olar auyzeki sozde ertedegi adamdar al gylymi әdebietterde grekshe palaios ertedegi anthropos adam dep atalady Adamnyn tarihi damu kezeninde Neandertal adamy ezhelgi adamdar men kazirgi adamdardyn neoantroptar argy tegin zhalgastyrushylar dep esepteledi Neandertal adamynyn en algashky kankasy 1856 zhyly Batys Germaniyadagy ozeninin Neandertal angarynan tabyldy Sondyktan da ony agylshyn geologi Vilyam King 1863 zhyly Neandertal adamy dep ataudy usyndy Neandertal adamdarynyn kanka kaldyktary kejin Europanyn Afrikanyn zhәne Aziyanyn koptegen ajmaktarynan tabylgan Ғalymdar bul kanka kaldyktaryn zertteudin nәtizhesinde Neandertal adamynyn eki bagytta damyganyn anyktady Olardyn bir tobynyn dene turky iri bulshyk etteri ote zhaksy damygan mandajy tajky shүjdesi kyska kabagy shygynky iegi ajkyn bilinbejdi zhәne tisteri iri әri zhalpak bolgan Miynyn salmagy ortasha 1400 1500 gramm Olar top kuryp bir birimen zheke sozderdi pajdalanu arkyly karym katynas zhasagan Neandertal adamynyn ekinshi tobynyn mandajy tikteu әri biik kabagy onsha ajkyn emes zhak sүjekteri zhuka iegi zhaksy damymagan Dene turky birinshi toptagylarmen salystyrganda shagyn miynyn mandaj boligi үlken Olar toptanyp iri zhanuarlardy aulagan otty pajdalana bilgen Orta zhagdajlarynyn kolajsyz merzimderinde aulagan zhanuarlarynyn terisin үsterine zhamylyp үngirlerge tygylgan Antropolog galymdardyn pikiri bojynsha Neandertal adamdary budan 300 350 myn zhyl buryn Europada Afrikada zhәne Aziyada omir sүrgen Қazirgi kezde olardyn 400 den astam kanka kaldyktary Franciya Belgiya Қyrym Soltүstik Kavkaz Izrail Irak Өzbekstan t b onirlerden tabyldy Olar osimdikterdin tamyrlaryn zhemisterin zhinap an aulaumen shugyldangan Tastan sүjekterden enbek kuraldaryn zhasap olgen adamdardy zherleu rәsimin kalyptastyrgan Olardyn arasynda birin biri zheu kannibalizm oryn aldy Neandertal adamy ortasha eseppen 30 zhas omir sүrgen Neandertal adamdarynyn kanka kaldyktary Қazakstan zherinen әzirshe tabylgan zhok birak olardyn konys oryndary pajdalangan enbek kuraldary Ontүstik Қazakstan Zhambyl Almaty Mangystau Shygys Қazakstan t b onirlerden anyktaldy ӘdebietӘdebiet M 2004 SiltemelerAntropologiya Germaniya Tas dәuiriDerekkozderҚazak enciklopediyasy 7 tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet