Натрий селитрасы

Натрий селитрасы — NaNО₃ (Чили селитрасы).

Химиялық құрамы: Na₂О 36,5%, N₂О₅ 63,5%.

Қаттылығы 1,5—2, үгілгіш зат. Жымдастығы ромбоэдр бойынша жақсы білінеді. Меншікті салмағы 2,24—2,29. Түсі ақ, сұр, кейде қызғылт күрең. Жылтырлығы шыны тәріздес. Сингониясы тригондық; дитригон-скаленоэдр. Кристалдық құрылысы негізінде кальцитке ұқсас.

Оптикалық солақай, N т = 1,585, Nр = 1,337. Кристалдық бейнесі кебінесе ромбоэдр (кальцитке ұқсас). Көбінесе түйіршікті тұтас түрінде кездеседі.

• Жаратылысы. Натрий селитрасы ыстық, өсімдігі жоқ шөл жерлерде ішінде азоты бар органикалық, заттардың тотығып бұзылуынан пайда болады. Мысалы, құстардың және басқа жануарлардың қиы (тезегі) ыдырағанда шығатын заттан немесе азотты бактериялар мен микробалдырлар қалдықтарынан құралады. Осыдан пайда болған селитра жауын суымен шайылып ойпаттарға жиналады, сонан селитра сортаңдары пайда болады. Оның ішінде әр түрлі тұздар да — галит, гипс, мирабилит, — болады.

Натрий селитрасы — өте бағалы минералды тыңайтқыш. Ол никель кенін қорыту үшін металлургияда тотықтырғыш, шыны өнеркәсібінде тазартқыш ретінде, тамақ өнеркәсібінде (балық — ет консервтерінде), мылтық дәрісі және басқа жасау үшін қолданылады.

Кендері. Бұрынғы КСРО-да натрий селитрасының онша ірі кендері жоқ. Оның аздаған кендері Каспий жағасында (Қазақстанда), Орта Азияда, Алтайда, Қырымда, Байкал сыртында бар.

Шет елдердегі ірі кендері Чилиде, Калифорнияда, Египетте, Сахарада т. б. кездеседі.

Дереккөздер

1. Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69