Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Басқа мағыналар үшін Аққу (айрық) деген бетті қараңыз.Кіші аққу (лат. Cygnus bewickii) - негізінен солтүстік жарты шарда (Үндістанды, Оңтүстік-шығыс Азияны алмағанда) мекендейтін кішкене аққу.
| Кіші аққу | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
 () | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Cygnus bewickii (, 1830) |
Қазтәрізділерге жатады. Ұялайтын жерлері - тундра мен орманды тундрада саны бұрынғы қалпына келе бастаған түр. Қазақстанның батыс бөлігінен көктем мен күзде 1 мыңдайы ұшып өтеді. Бізде ұяламайды. Санының азаюының негізгі себебі - заңсыз аулау. 1830 жылы Жаррел (Jarrel) ашқан.
Статусы
5-ші санат. Ұялайтын жерлерде саны қалпына келе жатқан түр. Ресейдің Қызыл кітабына енгізілген (5-ші санат).
Генофондысын сақтау үшін таксонның маңызы
Палеарктика фаунасындағы туыстың төрт түрінің бірі.
Таралуы
Евразияның тундрасында ұялайды. Қазақстанда ұшып келу-кету кезінде кездеседі, оңтүстік облыстарда қыстауы мүмкін . Негізгі келу-кету жолы – Қостанай облысының шығыс және оңтүстік аудандарындағы Торғай ойысының суқоймалары . Есіл және Нұра су алаптарының көлдерінде сирек кездеседі . Жеке, ертеректе біршама қозғалыста болған, миграциялық жол Ертіс аңғарымен өтеді . Соңғы жылдары екі рет Алакөл көлдерінде , бір рет – 2007/2008 жылы қыстың басында Алматы маңындағы Сорбұлақ көлінен кездескен.
Мекендейтін жерлері
Солтүстік мұзды мұхиттың теңіздеріне құйылатын өзендерінің аңғарлары мен атыраптары, оларға жақын жатқан өзендері мен көлдері бар батпақты тундра. Миграция кезінде Қазақстан территориясында үлкен сәл тұздылау саяз сулы көлдерде тоқтайды, бірақ өтетін құстарды республиканың кез – келген жерінен, әсіресе сулы территориялардан, кездестіруге болады.
Саны
Сібірдің тундрасында барлығы 20 мыңнан аса кіші аққу мекендейді, олардың ішінде Қазақстан арқылы 1 мыңдай құс ұшып өтеді. 1986 ж. көктемде Торғай өзенінің төменгі сағасында 120, күзде 105 ересек және 77 жас аққулар есепке алынған. Қазірде бұл жерде ұшып келу-кетуде ондаған құстарды кездестіруге болады .
Негізгі әсер ететін факторлар
Тундраны шаруашылық мақсатта қарқынды игеру, ұялау кезінде мазалау, миграция кезінде және қыстайтын жерлерінде қаскерлік жолмен аулау.
Биологиялық ерекшеліктері
2-4 жаста жұп құрайды, көбеюге 4-6 жылда кіріседі. 2-5 жұмыртқа болатын ұяны суқоймаларының жағалауларындағы биіктеу жерлері мен қопаларға салады; ұя салуға материал ретінде мүк, қоңырбастың және басқа өсімдіктердің құрғақ сабақтары. 29-30 күн шайқайды. Балапандарының орташа саны 2,1-3,6. Су және құрлық өсімдіктерімен қоректенеді. Қазақстанда жекеленген құстар мен аздаған топтары көктемде (сәуір) және күзде (қазан) сирек кездеседі.
Қолда өсіру
Хайуанаттар паркінде көбееді.
Қабылданған қорғау шаралары
Қазақстанда ұшып келу-кету кезінде мен Қорғалжын қорықтарында, Сарықопа мен Торғай қорықшаларында қорғалады.
Қажетті қорғау шаралары
Торғай өзенінің төменгі сағасында қорық және Арал теңізінің шығыс жағалауы мен Қостанай облысындағы Құсмұрын көлінде қорықшалар ашу. Аңшылар арасында аққуларды қорғау үшін су құстарын далалық жағдайда анықтауға болатын анықтауыштар тарату арқылы үгіт-насихат жүргізу.
Зерттеу жөніндегі ұсыныстар
Қорғалатын аймақтарды білу үшін Қазақстанда миграция және қыстау кезеңінде шоғырланатын жерлері мен санын анықтау.
Дереккөздер
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
- Красная Книга КСРО, 1984;
- Брагин, Брагина, 2002.
- наши данные, 2005;
- Кошкин, 2007;
- Березовиков, Самусев, 1998;
- Березовиков, 2002. Белялов, Карпов, личн. сообщ., 2007;
- Кривоновосов Г.А., личн. сообщ.;
- Минаев, 1987;
- Evans, 1979.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Baska magynalar үshin Akku ajryk degen betti karanyz Kishi akku lat Cygnus bewickii negizinen soltүstik zharty sharda Үndistandy Ontүstik shygys Aziyany almaganda mekendejtin kishkene akku Kishi akku source source Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarSaby ҚaztәrizdilerTukymdasy ҮjrekKishi tukymdasy ҚazdarTegi AkkularTүri C bewickiiCygnus bewickii 1830 Қaztәrizdilerge zhatady Ұyalajtyn zherleri tundra men ormandy tundrada sany buryngy kalpyna kele bastagan tүr Қazakstannyn batys boliginen koktem men kүzde 1 myndajy ushyp otedi Bizde uyalamajdy Sanynyn azayuynyn negizgi sebebi zansyz aulau 1830 zhyly Zharrel Jarrel ashkan Statusy5 shi sanat Ұyalajtyn zherlerde sany kalpyna kele zhatkan tүr Resejdin Қyzyl kitabyna engizilgen 5 shi sanat Genofondysyn saktau үshin taksonnyn manyzyPalearktika faunasyndagy tuystyn tort tүrinin biri TaraluyEvraziyanyn tundrasynda uyalajdy Қazakstanda ushyp kelu ketu kezinde kezdesedi ontүstik oblystarda kystauy mүmkin Negizgi kelu ketu zholy Қostanaj oblysynyn shygys zhәne ontүstik audandaryndagy Torgaj ojysynyn sukojmalary Esil zhәne Nura su alaptarynyn kolderinde sirek kezdesedi Zheke erterekte birshama kozgalysta bolgan migraciyalyk zhol Ertis angarymen otedi Songy zhyldary eki ret Alakol kolderinde bir ret 2007 2008 zhyly kystyn basynda Almaty manyndagy Sorbulak kolinen kezdesken Mekendejtin zherleriSoltүstik muzdy muhittyn tenizderine kujylatyn ozenderinin angarlary men atyraptary olarga zhakyn zhatkan ozenderi men kolderi bar batpakty tundra Migraciya kezinde Қazakstan territoriyasynda үlken sәl tuzdylau sayaz suly kolderde toktajdy birak otetin kustardy respublikanyn kez kelgen zherinen әsirese suly territoriyalardan kezdestiruge bolady SanySibirdin tundrasynda barlygy 20 mynnan asa kishi akku mekendejdi olardyn ishinde Қazakstan arkyly 1 myndaj kus ushyp otedi 1986 zh koktemde Torgaj ozeninin tomengi sagasynda 120 kүzde 105 eresek zhәne 77 zhas akkular esepke alyngan Қazirde bul zherde ushyp kelu ketude ondagan kustardy kezdestiruge bolady Negizgi әser etetin faktorlarTundrany sharuashylyk maksatta karkyndy igeru uyalau kezinde mazalau migraciya kezinde zhәne kystajtyn zherlerinde kaskerlik zholmen aulau Biologiyalyk erekshelikteri2 4 zhasta zhup kurajdy kobeyuge 4 6 zhylda kirisedi 2 5 zhumyrtka bolatyn uyany sukojmalarynyn zhagalaularyndagy biikteu zherleri men kopalarga salady uya saluga material retinde mүk konyrbastyn zhәne baska osimdikterdin kurgak sabaktary 29 30 kүn shajkajdy Balapandarynyn ortasha sany 2 1 3 6 Su zhәne kurlyk osimdikterimen korektenedi Қazakstanda zhekelengen kustar men azdagan toptary koktemde sәuir zhәne kүzde kazan sirek kezdesedi Қolda osiruHajuanattar parkinde kobeedi Қabyldangan korgau sharalaryҚazakstanda ushyp kelu ketu kezinde men Қorgalzhyn koryktarynda Sarykopa men Torgaj korykshalarynda korgalady Қazhetti korgau sharalaryTorgaj ozeninin tomengi sagasynda koryk zhәne Aral tenizinin shygys zhagalauy men Қostanaj oblysyndagy Қusmuryn kolinde korykshalar ashu Anshylar arasynda akkulardy korgau үshin su kustaryn dalalyk zhagdajda anyktauga bolatyn anyktauyshtar taratu arkyly үgit nasihat zhүrgizu Zertteu zhonindegi usynystarҚorgalatyn ajmaktardy bilu үshin Қazakstanda migraciya zhәne kystau kezeninde shogyrlanatyn zherleri men sanyn anyktau DerekkozderBatys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 zhyl ISBN 9965 607 02 8 Krasnaya Kniga KSRO 1984 Bragin Bragina 2002 nashi dannye 2005 Koshkin 2007 Berezovikov Samusev 1998 Berezovikov 2002 Belyalov Karpov lichn soobsh 2007 Krivonovosov G A lichn soobsh Minaev 1987 Evans 1979 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz