Дионистік рух және Аполлондық рух — Неміс ойшылы Фридрих Ницше қолданған маңызды философиялық ұғым есептеледі. Шарап құдайы Дионистік рух және Күн құдайы Аполлондық рух - әдеби философиялық мәндегі, астарлы мағынадағы ұғым, белгілі бір ойды айту үшін таңдап алынған ұқсату, екіге бөлу амалы. Батыс ойшылдары Плутарх, Нцише, секілді кісілер көне грек мифологиясындағы осы бөлуге негізделіп өз идеяларын жүйелеп көрсеткен. Әңгіме Дионистік рух және Аполлондық рух туралы болып отыр.
Бұл ұғымдар және ұғым астарындағы теория неміс ойшылы Ф.Ницшенің "Трагедияның тууы" кітабы арқылы әлемге белгілі болды, бірақ ол алғашында Пруссия ақыны ұсынған Дионис (Бахус) туралы пікірлерге негізделген.
Бұл ұғымдар екі түрлі өзара ұқсамайтын құдайлардың атымен аталған. Бірі Күн құдайы Аполлон, екіншісі Шарап құдайы Дионис. Олар екеуі де Зевстің ұлдары. Аполлон поэзияға, сұлулыққа, жарқындыққа, түзу тәртіптілікке өкілдік етсе, Дионис өміршеңдік күшіне, шаттануға, трагедияға, мастыққа, шабытқа, шығармашылыққа өкілдік етеді. Аталған ойшылдар бұл екеуінің қасиетіндегі ұқсамаған ерекшелікті алып шығып, оларды екі түрлі өзара жау өмір тәсіліне телиді. Шынтуайтында ол екеуі Грек мифологиясында өзара жау, қарама-қарсы құдайлар емес.
Күн құдайы Аполлон сұлу сыртқы келбетке ие, "біз Күн құдайының атында сұлулықтың шексіз сыртқы жорамалын елестеттік" («Трагедияның тууы» 25б.). Ол сұлулықтың симметриялы, гармониялы үлгісі, ол анализ, ол талдау жасау. Ол ақыл мен этика. Негізінен Күн құдайы мәдениетті көрсетеді және Бейнелеу өнерінде көп кездеседі.
Ал, Шарап құдайы туралы мұндағы сипаттаулар ежелгі грекияның шарап құдайы Диониске (Бахус) тасаттық беруінен шыққан. Шарап құдайына берілетін тасаттықта адамдар түрлі этикалық шектемелерді бұзып, нәпсі-қалауды еркін жіберіп, барлық өмір бұғауларын шешіп, табиғилыққа қайтатын, еркінше сайран салатын болған. Бұл бір азап пен шаттық өзара астасқан мереке болғандықтан, онда (иррационалды) мағына қою болған. "Шарап құдайының шалқытуында адамдар күнделік өмірдің шекарасы мен ережесін бұзып өткен. Онда бұлдырлық (мас есеңгіреу) еселенген, сөйтіп жеке адамның бүкіл өткен қайғысы мен тартқан забы соның ішінде көміліп қалатын болған". («Трагедияның тууы» 7б.) Ол бір түрлі аласатқан, буырқанған шабытты рахат сезімін туғызады, адамдар арасындағы шектеме шегі бұзылады, көрермен мен оқиға біртұтастанады. Шарап құдайы романтизмдік мәдениетті көрсетеді, әсіресе музыка мен сахналық қойылымдарда көрініс табады.
Ф.Ницше грек трагедиясында Эсхил мен Софокл бірдей Күн құдайы Аполлонды (актерлік сөйлеулер) және Шарап құдайы Дионисті (хор айту) рухын көрсете білді деп есептейді. Бірақ Еврипид Шарап құдайының рухынан бас тартып, тек Күн құдайы рухын көрсетумен болғандықтан Грек трагедия өнері кері кетті.
Фридрих Ницшенің кейінгі кездегі эстетикасында Шарап құдайы да, Күн құдайы да мастық күйде, "екеуі де мас түрлер" («Мүсіннің көлеңкесі», Ⅸ—10). Ол сондай-ақ Шарап құдайы тек эстетикалық мағынада ғана емес, адам өмірінің түрлі трагедиясына қарсы күреске сеп болған негізгі күш есептеледі: "Тіпті тіршіліктің ғажабы мен азабын бірдей мойындап, тіршілік еркі өз бойындағы таусылмайтын шаттық бұлағынан қуат алып — міне сол аталмыш Шарап құдайы рухы, міне сол трагедия ақынының психологиясына өтетін көпір." («Мүсіннің көлеңкесі» Ⅹ—5)
Дереккөздер
- Radek Chlup, "Plutarch's Dualism and the Delphic Cult"
- Adrian Del Caro, "Dionysian Classicism, or Nietzsche's Appropriation of an Aesthetic Norm", in , Vol. 50, No. 4 (Oct. - Dec., 1989), pp. 589-605 (ағылш.)
- http://www.calvertonschool.org/waldspurger/pages/apollonian_and_dionysian.htm Мұрағатталған 25 ақпанның 2008 жылы.
- http://www.calvertonschool.org/waldspurger/pages/apollonian_and_dionysian.htm Мұрағатталған 25 ақпанның 2008 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Dionistik ruh zhәne Apollondyk ruh Nemis ojshyly Fridrih Nicshe koldangan manyzdy filosofiyalyk ugym esepteledi Sharap kudajy Dionistik ruh zhәne Kүn kudajy Apollondyk ruh әdebi filosofiyalyk mәndegi astarly magynadagy ugym belgili bir ojdy ajtu үshin tandap alyngan uksatu ekige bolu amaly Batys ojshyldary Plutarh Ncishe sekildi kisiler kone grek mifologiyasyndagy osy boluge negizdelip oz ideyalaryn zhүjelep korsetken Әngime Dionistik ruh zhәne Apollondyk ruh turaly bolyp otyr Fridrih Nicshe Bul ugymdar zhәne ugym astaryndagy teoriya nemis ojshyly F Nicshenin Tragediyanyn tuuy kitaby arkyly әlemge belgili boldy birak ol algashynda Prussiya akyny usyngan Dionis Bahus turaly pikirlerge negizdelgen Bul ugymdar eki tүrli ozara uksamajtyn kudajlardyn atymen atalgan Biri Kүn kudajy Apollon ekinshisi Sharap kudajy Dionis Olar ekeui de Zevstin uldary Apollon poeziyaga sululykka zharkyndykka tүzu tәrtiptilikke okildik etse Dionis omirshendik kүshine shattanuga tragediyaga mastykka shabytka shygarmashylykka okildik etedi Atalgan ojshyldar bul ekeuinin kasietindegi uksamagan erekshelikti alyp shygyp olardy eki tүrli ozara zhau omir tәsiline telidi Shyntuajtynda ol ekeui Grek mifologiyasynda ozara zhau karama karsy kudajlar emes Kүn kudajy Apollon sulu syrtky kelbetke ie biz Kүn kudajynyn atynda sululyktyn sheksiz syrtky zhoramalyn elestettik Tragediyanyn tuuy 25b Ol sululyktyn simmetriyaly garmoniyaly үlgisi ol analiz ol taldau zhasau Ol akyl men etika Negizinen Kүn kudajy mәdenietti korsetedi zhәne Bejneleu onerinde kop kezdesedi Al Sharap kudajy turaly mundagy sipattaular ezhelgi grekiyanyn sharap kudajy Dioniske Bahus tasattyk beruinen shykkan Sharap kudajyna beriletin tasattykta adamdar tүrli etikalyk shektemelerdi buzyp nәpsi kalaudy erkin zhiberip barlyk omir bugaularyn sheship tabigilykka kajtatyn erkinshe sajran salatyn bolgan Bul bir azap pen shattyk ozara astaskan mereke bolgandyktan onda irracionaldy magyna koyu bolgan Sharap kudajynyn shalkytuynda adamdar kүndelik omirdin shekarasy men erezhesin buzyp otken Onda buldyrlyk mas esengireu eselengen sojtip zheke adamnyn bүkil otken kajgysy men tartkan zaby sonyn ishinde komilip kalatyn bolgan Tragediyanyn tuuy 7b Ol bir tүrli alasatkan buyrkangan shabytty rahat sezimin tugyzady adamdar arasyndagy shekteme shegi buzylady korermen men okiga birtutastanady Sharap kudajy romantizmdik mәdenietti korsetedi әsirese muzyka men sahnalyk kojylymdarda korinis tabady F Nicshe grek tragediyasynda Eshil men Sofokl birdej Kүn kudajy Apollondy akterlik sojleuler zhәne Sharap kudajy Dionisti hor ajtu ruhyn korsete bildi dep eseptejdi Birak Evripid Sharap kudajynyn ruhynan bas tartyp tek Kүn kudajy ruhyn korsetumen bolgandyktan Grek tragediya oneri keri ketti Fridrih Nicshenin kejingi kezdegi estetikasynda Sharap kudajy da Kүn kudajy da mastyk kүjde ekeui de mas tүrler Mүsinnin kolenkesi 10 Ol sondaj ak Sharap kudajy tek estetikalyk magynada gana emes adam omirinin tүrli tragediyasyna karsy kүreske sep bolgan negizgi kүsh esepteledi Tipti tirshiliktin gazhaby men azabyn birdej mojyndap tirshilik erki oz bojyndagy tausylmajtyn shattyk bulagynan kuat alyp mine sol atalmysh Sharap kudajy ruhy mine sol tragediya akynynyn psihologiyasyna otetin kopir Mүsinnin kolenkesi 5 DerekkozderRadek Chlup Plutarch s Dualism and the Delphic Cult Adrian Del Caro Dionysian Classicism or Nietzsche s Appropriation of an Aesthetic Norm in Vol 50 No 4 Oct Dec 1989 pp 589 605 agylsh http www calvertonschool org waldspurger pages apollonian and dionysian htm Muragattalgan 25 akpannyn 2008 zhyly http www calvertonschool org waldspurger pages apollonian and dionysian htm Muragattalgan 25 akpannyn 2008 zhyly