Вирусология

Вирусология (лат. vіrus – у және грек. logos – ілім), , – вирустар туралы ғылым. Жалпы, В. вирустардың табиғатын, олардың құрылысын, көбеюін, биохимиясын, генетикасын зерттейді. Мед., ветеринарлық, а. ш. В-сы , олардың инфекциялық қасиеттерін зерттейді, олар тудыратын аурулардан сақтану шараларын, диагностикасын және емдеу жұмыстарын қарастырады. В. вирустардың тұқым қуалаушылық қасиеттерін зерттейтін ғылым – молекулалық генетикамен тығыз байланысты. В-лық зерттеулер Қазақстанда Қазақ эпидемиол., микробиол. және гигиена ғылыми-зертттеу институтында (қазіргі Гигиена және эпидемиол. ғылыми-зертттеу орталығы) (1954ж.) және Қазақстан Ғылыми Академиясының Микробиология және вирусология институтында жалпы вирусология лабораториясы (1956ж.) ашылғаннан кейін басталды. Кейін В. саласындағы зерттеулер көлемі жағынан едәуір ұлғайтылды: аталған 2 институттың құрамында 7 арнайы лаборатория жұмыс жасайды. Тұмау штаммдары бөліп алынып, жеке-жеке зерттелді, олардың антигендік құрылымы картаға түсірілді, тұмауға эпидемиол. және экол. тұрғыдан сипаттама беріліп, вакцина егу арқылы сақтану әдістері табылды (, , , , ). Тұмау вирусының молек. биологиясы, генетикасы жайлы жаңа мағлұматтар алынды (, , , , , , ). Полиомиелит эпидемиологиясы, осы аурудан вакцина егу арқылы сақтану мәселелері егжей-тегжейлі зерттелді (Жұматов, , , т.б.). Жүкті әйелдерді жұқпалы ауруға шалдықтыратын мен рөлі анықталды (, , , ). Ротавирусты анықтайтын диагностикум жасалды (, т.б.) Құтыруға қарсы егілетін сарысу (сыворотка) алу тәсілі табылды (). А және Б гепатиттерінің эпидемиологиясы зерттеліп, оларды анықтау, өзара ажырату әдістері жетілдірілді (Жұматов, Ж.Темірбеков, т.б.). С, Д, Е және G гепатиттерінің таралу жолдары зерттеліп (Шұратов), олардың клиник. ерекшеліктері анықталды (, ). СПИД (жүре пайда болатын иммундық тапшылық синдромы) ауруының таралу жолдары, диагноз қою тәсілдері және оның алдын алу шаралары зерттелді (, , т.б.). Кене арқылы жұғатын энцефалит, қырым қанталау қызбасының, т.б. арбовирустық аурулардың табиғи ошақтары табылып, эпидемиол. ерекшеліктері сипатталды; арбовирустардың ғылымға беймәлім жаңа 3 түрі ашылып, олар тудыратын ауруларды анықтау әдістері табылды (Жұматов, Темірбеков, , , т.б.). Қызылша эпидемиологиясы, қызылшаға қарсы жаппай егу, оның тиімділігін арттыру жөнінде бағалы ұсыныстар жасалды (). Кейбір вирустық ауруларға тән клетка тізбектерін (линияларын) және органдардың тіндік эксплантаттарын алу әдістері табылды (, , ). Жеке вирустардың иммунол. кейпі, биохим., физика-химикалық қасиеттері анықталып, адам (Шұратов), жануарлар мен құстар (Шұратов, , ) денесінде вирустық ауруларға қарсы тұратын ингибиторлар мен антиденелер () түзілуіндегі заңдылықтар зерттеліп, түзілу барысында олардың комплементтік байланыста болатыны дәлелденді (, т.б.). Иммундық интерферонның қалай түзілетіні анықталып, оның индукторы ұсынылды (Әспетов, Шұратов), вирустық ауруларды иммундық жолмен анықтау, олардан сақтану, оларды емдеу әдістері жетілдірілді (, , ). Республикада В-лық зерттеулерді ҚР Денсаулық сақтау министрлігі жанындағы проблемалық комиссия мен Қазақстан эпидемиологтар, микробиологтар мен паразитологтар ассоциациясы үйлестіріп отырады.

Вирус.

Дереккөздер

1. Қазақ Энциклопедиясы