Ингибиторлар (латынша іnhіbeo – тоқтату, тежеу) – зиянды химиялық реакцияларды (металдардың коррозияға ұшырауын, , тамақ өнімдерінің тотығуын), тірі организмдегі ферменттер активтігін, өсімдіктердің өсуін тежейтін табиғи және синтетикалық заттар.
Тежелу – активті орталықтары (центрлері) немесе активті бөлшектері бар катализдік және тізбекті реакцияларға тән ингибиторлардың қатысуымен жүргізілген реакция кинетикасы катализдік және тізбекті реакциялар үшін принциптік тұрғыдан әр түрлі болады. Ингибиторлардың тежеу әсері олардың катализатордың активті орталықтарын оқшаулауы арқылы немесе активті бөлшектермен әрекеттесуі нәтижесінде тізбекті жалғастыруға шамасы жетпейтін активтігі төмен радикалдар түзуі салдарынан болады. Ингибиторлар жүйеге өте аз мөлшерде қосылады (10–2 – 10–5 моль%). Әр реакция үшін өзіндік ингибиторлар болады. Мысалы, радикалдық полимерленуді хинон және нитроқосылыстар, хлор мен сутегі реакциясын NCl3 және O2, ал органикалық қосылыстардың тотығуын фенолдар, ароматикалық аминдер тежейді, т.б. Ингибиторлар қолдану процесіне байланысты әр түрлі аталады. Коррозия ингибиторларын коррозияға ұшырай бастаған жерлерге жаққанда материалдың бұзылу жылдамдығы азаяды немесе тоқтайды. Онда альдегидтер, аминдер және фосфориттер қолданылып, қышқылдардың зиянды әсерін азайтады. Тотығу ингибиторларына ағаш шайырының 240 – 300°С-тағы фенолды фракциялары жатады. Бұл затты бензинге қосу арқылы оның шайырға және қышқыл заттарға айналу процесін тоқтатады. Тамақ өнімдерінің тотығу ингибиторларына май және аралас өнімдердің тотығуын баяулататын табиғи немесе синтетикалық заттар жатады. Полимерлеу ингибиторлары кіші молекулалардың (мономерлер) бірігіп, үлкен молекулалы (каучук, пластмасса, т.б.) заттарға айналу процесін баяулататын не тоқтататын заттар. Оларға күкірт, фенолдар, , , т.б. жатады.
Сілтемелер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ingibitorlar latynsha inhibeo toktatu tezheu ziyandy himiyalyk reakciyalardy metaldardyn korroziyaga ushyrauyn tamak onimderinin totyguyn tiri organizmdegi fermentter aktivtigin osimdikterdin osuin tezhejtin tabigi zhәne sintetikalyk zattar Tezhelu aktivti ortalyktary centrleri nemese aktivti bolshekteri bar katalizdik zhәne tizbekti reakciyalarga tәn ingibitorlardyn katysuymen zhүrgizilgen reakciya kinetikasy katalizdik zhәne tizbekti reakciyalar үshin principtik turgydan әr tүrli bolady Ingibitorlardyn tezheu әseri olardyn katalizatordyn aktivti ortalyktaryn okshaulauy arkyly nemese aktivti bolshektermen әrekettesui nәtizhesinde tizbekti zhalgastyruga shamasy zhetpejtin aktivtigi tomen radikaldar tүzui saldarynan bolady Ingibitorlar zhүjege ote az molsherde kosylady 10 2 10 5 mol Әr reakciya үshin ozindik ingibitorlar bolady Mysaly radikaldyk polimerlenudi hinon zhәne nitrokosylystar hlor men sutegi reakciyasyn NCl3 zhәne O2 al organikalyk kosylystardyn totyguyn fenoldar aromatikalyk aminder tezhejdi t b Ingibitorlar koldanu procesine bajlanysty әr tүrli atalady Korroziya ingibitorlaryn korroziyaga ushyraj bastagan zherlerge zhakkanda materialdyn buzylu zhyldamdygy azayady nemese toktajdy Onda aldegidter aminder zhәne fosforitter koldanylyp kyshkyldardyn ziyandy әserin azajtady Totygu ingibitorlaryna agash shajyrynyn 240 300 S tagy fenoldy frakciyalary zhatady Bul zatty benzinge kosu arkyly onyn shajyrga zhәne kyshkyl zattarga ajnalu procesin toktatady Tamak onimderinin totygu ingibitorlaryna maj zhәne aralas onimderdin totyguyn bayaulatatyn tabigi nemese sintetikalyk zattar zhatady Polimerleu ingibitorlary kishi molekulalardyn monomerler birigip үlken molekulaly kauchuk plastmassa t b zattarga ajnalu procesin bayaulatatyn ne toktatatyn zattar Olarga kүkirt fenoldar t b zhatady Siltemeler Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 IV tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet