Жапсарлық кендер

Жапсарлық кендер — балқыған магманың шөгінді жыныстармен жанасқан шебінде түзілетін кен орындары. Жапсарлық кендер түзілу тегіне қарай жапсарлық-метаморфтық және жапсарлық-метасоматоз кендер болып екіге бөлінеді. Магма жер қыртысының жоғарғы қабаттарына көтерілген кезде көп мөлшерде жылу, ұшпа қосындылар (, фтор, бор, хлор, көмірқышқыл газ, т.б.) мен ауыр металдарды бөліп шығарады. Олар тау жыныстарымен араласып құрамын өзгертеді, жаңа минералдар мен кентастар түзеді. Апсарлық кендер тобына альбититті, және скарнді кендер жатады. Альбититті және грейзенді кендер 1 — 4 км тереңдікте, 650 — 300ӘС температурада, қышқылды және сілтілі гипабиссалдық интрузивті массивтердің сыртқы бөлігінде өтетін сілтілі метасоматоз жағдайында түзіледі. Скарнды кен орындары 0,5 — 2 км тереңдікте, 900 — 250ӘС температурада кальцийлі және магнийлі метасоматоз жүретін қышқылды және орта қышқылды жапсарында түзіледі. Альбититтермен тантал, ниобий, торий, уран, сирек жер элементтері, цирконий кен орындары, грейзендермен вольфрамит, касситерит, молибден, бериллий (Ақшатау, Қараоба, Шығыс Қоңырат, Жәнет, т.б.); скарндермен темір, мыс, қорғасын, мырыш (Соколов-Сарыбай, Саян, Шатыркөл, Қызылеспе, т.б.) кендері байланысты.

Дереккөздер

1. "Қазақ Энциклопедиясы"