Әуесхан Мақатайұлы Қырбасов

Әуесхан Мақатайұлы Қырбасов (28 мамыр, 1937, Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Шиен ауылы – 3 сәуір, 2014, Алматы) - тәуелсіз Қазақстанның алғашқы елшілерінің бірі. Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті елшісі деген дипломатиялық дәрежесі бар. Ғылым мен техника саласындағы Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстан Республикасы дипломатиялық қызметінің еңбек сіңірген қызметкері, Қазақстанға еңбек сіңірген қайраткер, Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің Құрмет грамотасымен марапатталған, Қазақстан Республикасы Инженерлік академиясының мүше-корреспонденті, «Қазақстан дипломаттар қауымдастығы» Кеңесінің Төрағасы. Инженер-механик, Қазақстан Республикасы Инженерлік академиясының мүше-корреспонденті.

Әуесхан Мақатайұлы Қырбасов
Қырбасов, 1994 жыл
Лауазымы
Ту Қазақ КСР Министрлер кеңесінің аппараты және Қазақстан Компартиясының Орталық комитеті Ту
1972 — 1983
Ту Қазақстан Республикасының Сауда-өнеркәсіптік палатасы президиумының төрағасы
1983 — 1993
Ту Қазақстан Республикасының Бельгия Корольдігіндегі Төтенше және Өкілетті елші Ту
1993
Ту Қазақстан Республикасының Нидерланд Корольдігіндегі Төтенше және Өкілетті елші, Қазақстан Республикасының Люксембург Ұлы Герцогтігіндегі Төтенше және Өкілетті елші , Еуропалық Одақ жанындағы Қазақстан Республикасы Өкілдігінің басшысы Ту
1994
Ту Солтүстік Атлантика альянсы (НАТО) жанындағы Қазақстан Республикасы Өкілдігінің басшысы Ту
1994 — 1998
Ту Алматы қаласындағы ҚР Сыртқы істер министрлігі Өкілдігінің басшысы Ту
1999
Ту ҚР Сыртқы істер министрлігінің ерекше тапсырмалар жөніндегі елшісі
2001
Ту «Қазақстан дипломаттар қауымдастығы» құрылтай жиналысы кеңесінің төрағасы
2004
Өмірбаяны
Дүниеге келуі	28 мамыр 1937 (1937-05-28)
Қайтыс болуы	3 сәуір 2014 (2014-04-03) (76 жас) Алматы
Әкесі	Мақатай Қырбасұлы (Ұлы Отан соғысының ардагері)
Анасы	Мария Сапарғалиқызы
Жұбайы	Қырбасова (Варламкина) Инна Ивановна (1964-2002 жж. некеде болған)
Балалары	Елжан Қырбасов (туған күні 1964 ж. 22 ақпан, Алматы қ.)
өңдеу

Бельгия және Нидерланд Корольдіктерінде, сондай-ақ Люксембург Ұлы Герцогтігінде Төтенше және Өкілетті елші ретінде республикамызды танытқан, Еуропа Одағы және (НАТО) жанындағы ҚР Өкілдігінің Басшысы болған.

Өмірбаяны

• Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Шиен ауылында дүниеге келіп, осы жерде өсіп-жетілген.
• Инженер-механик – сыртқы экономикалық қызметті ұйымдастыру мамандығын алып, институтты бітірген.
• 1959-1972 жылдары Алматы ауыр машина жасау зауытында инженер-конструктор, содан кейін жетекші конструктор болып еңбек етті. Осы кәсіпорында жұмыс істеген жылдары оның тікелей қатысуымен түрлі түсті металдан өндірілген құбырларды өңдеу үшін стандардың жаңа құрылымдары жасалды, оларды ойлап тапқаны үшін 7 авторлық куәлікке ие болды. Бұл әзірлеменің практикадағы құндылығын – бұрынғы КСРО түсті металлургияның барлық зауыттарында алюминий және өндіру көрсетілген стандардың негізінде ұйымдастырылған деген фактісі айғақтап отыр. Бұл жабдық үлкен сұранысқа ие болып, Германия, Венгрия, Румыния және т.б. елдерді табысты пайдаланылды.

• Бала кездегі Әуесхан.
• Ә.М.Қырбасов: жастық кезі.
• Әуесхан Қырбасов
• Әуесхан Қырбасов

Өндірістегі қызметінің нәтижесінде Ә.М.Қырбасов ғылым мен техника бойынша Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының иегері атанды. Сондай-ақ өнертапқыштықты дамыту ісіне қосқан орасан зор үлесі үшін «Қазақ КСР-інің Еңбек сіңірген өнертапқышы» Құрметті атағына ие болды.

Мемлекеттік аппараттағы қызметі

• 1972-1983 жылдарда Қазақ КСР-і Министрлер Кеңесі аппаратында және Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінде жауапты қызметте болып, сонда Республиканың машина жасау саласының жұмысына жетекшілік жүргізді. Мұнда жүргенде ол маман ретінде кәсіпорындарды дамытуға айтарлықтай үлес қосты, әсіресе, Республиканың ауыл шаруашылық машиналарын шығару мәселесімен барынша ден қоя айналысты. Дәл осы кезеңде Павлодар трактор зауыты, , «Поршень» зауытының, «Қазақсельмаш», «Целиноградсельмаш» бірлестіктерінің және т.б. құрылысы және оларды қайта құру жүзеге асырылды.
• 1983 жылдан бастап, 10 жыл бойы Ә.М.Қырбасов Қазақстанның Сауда-өнеркәсіп палатасын басқарады, сол кезде ол Республикада сыртқы экономикалық байланыстармен айналысатын жалғыз ғана мекеме еді. Министр дәрежесіндегі осы жауапты қызметті атқарып жүріп, өнеркәсіптік кәсіпорындарға шетелдік фирмалармен сыртқы экономикалық байланыстар орнату, олардың өнертабыстарын патенттеу арқылы қорғау, тауар өндірушілердің шетелде өтетін халықаралық көрмелерге және жәрмеңкелерге қатысуын қамтамасыз ету, сондай-ақ Республикада шетел көрмелерін, өзге ел фирмаларының ғылыми-техникалық конференциялар мен семинарлар ұйымдастыру арқылы қазақстандық өнімдерді жарнамалау сияқты көмектер көрсетеді. Осы жылдары Алматы қ. алғашқы «Цветмет-83», «Цветмет-86», «Инхлебмаш-84» халықаралық салалық көрмелер өткізілді, сондай-ақ медициналық жабдық, телекоммуникация құралдары, жеңіл өнеркәсіп өнімдері таныстырыла көрсетілді, бұған жүздеген шетелдік фирмалар мен әлемнің көптеген елдерінің компаниялары қатысты. Осы көрмелерден түрлі түсті және қара металлургия зауыттарына, жеңіл және тағамдық өнеркәсіп кәсіпорындарына, денсаулық сақтау мекемелері және басқа да салаларға су жаңа машина және жабдық үлгілері сатып алынды.

Сонымен қатар осы кезеңде Қазақстан кәсіпорындарының шетелдегі халықаралық көрмелерге және жәрмеңкелерге белсенді түрде қатысқаны байқалады. Сонымен Қазақстан Сауда-өнеркәсіптік палатасының қолдауымен Франция, Үндістан, Канада, Чехословакия, Югославия, Ирак және басқа да елдерде өтетін жәрмеңкелерді еліміздің түрлі түсті металлургия зауыттарының, Республиканың Ғылым академиясы және Білім министрлігі институттарының экспонаттары көрсетілді.

Шетелдегі дипломатиялық қызмет

• Қазақстан егемендігін алғаннан кейін Қырбасов Республиканың дипломатиялық қызметіне ауыстырылады. Сыртқы экономикалық қызмет саласындағы қомақты жұмыс тәжірибесін ескере отырып, Қазақстан Республикасы Президентінің 1993 жылғы 30 шілдедегі Жарлығымен ол Бельгия Корольдігінде Төтенше және Өкілетті Елші болып тағайындалады, оның астанасында Еуропа Одағы, НАТО және басқа да көптеген әлемдік институттар сияқты халықаралық экономикалық және әскери-саяси ұйымдардың штаб-пәтерлері орналасқан.

• Гаванаға сапар кезінде Куба басшысы Фидель Кастромен кездесу. Қыркүйек, 1992 жыл.
• Париж қаласының мэрі Ж.Ширакпен кездесу, Париж, 1990 жыл.
• Әуесхан Қырбасов Ш.Айтматовпен Брюссельдегі ҚР елшілігінде кездесуі. Шілде, 1998 жыл.
• Испания королі Хуан Карлос І-мен және Королева Софиямен НАТО-ның саммитінде кездесу, Мадрид. Тамыз, 1998 жыл.

• 1994 жылдан бастап ҚР Еуропалық Одақтың жанындағы Өкілдіктің Басшысы, Нидерланд Корольдігінде және Люксембург Ұлы Герцогтігінде Төтенше және Өкілетті Елші, сондай-ақ ҚР Солтүстік Атлантика Шартты Ұйымының (НАТО) жанындағы Өкілдіктің Басшысы болып тағайындалады. Сонымен, Ә.М.Қырбасов Қазақстан Республикасының аталмыш Еуропа елдеріндегі және халықаралық ұйымдардағы ең алғашқы Елші болып, осы дипломатиялық міндетін 1998 жылға дейін орындап келді. Осы кезеңде Брюссельдегі дипломатиялық міндеттерді ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Еуропа Одағы және НАТО-ның штаб-пәтерлеріне келуімен қамтамасыз етілді, аталмыш халықаралық ұйымдармен, сондай-ақ Бенилюкс елдерімен барлық негізгі келісімдерге қол қойылған. Қазақстан үшін ең маңыздысы – 1995 жылы қаңтарда жасалған ЕО ынтымақтастық және серіктестік туралы Шартта, сондай-ақ 1994 жылы мамырда қол қойылған «Әлем үшін серіктестік» НАТО бағдарламасына енгізілген Республиканы енгізу туралы келісім және жас мемлекеттің еуропа елдерімен ынтымақтастық жасауына арналған басқа да көптеген маңызды құжаттарға қол қойылды. Сондай-ақ 1996 жылы 31 шілдеде Әуесхан Мақатайұлы қызметте жүрген кезде «Қазақстан Республикасы және Солтүстік Атлантика Шартты Ұйымы арасындағы қауіпсіздік туралы келісімге» қол қойылды.

Қазақстандағы жұмысы

• 1999 жылы Қазақстанға оралғаннан кейін ҚР Сыртқы істер министрлігі Өкілдігінің Басшысы болып тағайындалды, ал 2001 жылы қыркүйектен бастап Ерекше тапсырмалары жөніндегі Елші болды.
• Осымен қатар, 2004 жылы шілдеде Ә.М.Қырбасов өзінің бастамасымен қайта құрылған «Қазақстан дипломаттарының қауымдастығы» Кеңесінің төрағасы болып сайланады.

Ә.М.Қырбасовтың дипломатиялық қызметте істеген жұмыстары да мемлекет тарапынан өте жоғары бағаланады. Оған Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 19 қазандағы Жарлығымен ең жоғарғы дипломатиялық дәреже – «Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті Елшісі» дәрежесі берілді, «Қазақстанға еңбек сіңірген қайраткер» және «Қазақстан Республикасы дипломатиялық қызметінің еңбек сіңірген қайраткері» атақтарына ие болады.

Марапаттары

• Қазақ КСР Жоғарғы кеңесінің грамотасы
• Қазақ КСР-інің Еңбек сіңірген өнертапқышы
• Қазақ КСР-інің ғылым мен техника саласындағы мемлекеттік сыйлығының лауреаты.
• Нәзір Төреқұлов атын. "Қазақстан Республикасының сыртқы саясатына қосқан үлесі үшін" медалі
• Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері
• Қазақстан Республикасы дипломатиялық қызметтің еңбек сіңірген қызметкері
• Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті елшісі

Дереккөздер