Әлімұлы — Алшын тайпасынан тарайтын рулар бірлестігі. Таңбасы – Алшын таңбасының қосарласқан түрі. Ел ішінде «алты ата Әлім» деп аталады. Жаманақ, Қарамашақ, Айнық, Ұланақ, Тегенболат және Тойқожа болып тарайды. Кіші жүз құрамына кіреді..
Әлімұлы – Қазақ халқын құраған тайпалардың бірі. Шежіре бойынша Алшын тайпасынан тарайды, кейде «Қаракесек» деп те аталады.
Әлімұлының алты тармағы болғанына орай ел ішінде «Алты Әлім» деп те атайды. Белгілі ақын Көлдейбекұлы Ерімбет (1850–1911) шежіресінде Әлімұлына
- Жаманақ (Шекті),
- Қарамашақ (Төртқара),
- Айнық (Қарасақал),
- Ұланақ (Қаракесек),
- Шөмен (Шөмекей),
- Тойқожаны (Кете) жатады. Мұны тарихшылар С.Толыбеков, Х.Маданов, зерттеуші қаласы Салғараұлы, шежіреші Ө.Ахметов те қостайды.
Әлімұлының тармағы алтау болғанымен енші алып, ұранға шыққаны – төртеу. Олар:
- Жаманақ (Шекті),
- Ұланақ (Қаракесек),
- Қарамашақ (Төртқара),
- Айнық (Қарасақал),
Әлімұлының сан жағынан көбі – Шекті мен Төртқара. Әлімұлының үлкені болып есептелетін шектіні Ә.Қоңыратбаев, О.Смирнова секілді ғалымдар байланыстырады. «Диуани лұғат ит-түрк» шығармасында Шу өзенінің бойындағы чекл тайпасы аталады. Ал Әлімұлы бірлестігіне жатқызылатын шөмекей, қаракесек, кетелердің Батыс Түрік қағандығының құрамында болғаны белгілі. Осындай жорамалдардың бәрі Әлімұлы тайпасының тарихын тереңге сілтейді. Әлімұлы Ырғыз өзенінің бойынан Қаратауға дейін көшіп барып, Сырдарияның төменгі ағысындағы Қуаңдария, Жаңадария, Қарақұмдың салаларын, Құлақшы, Барбы-Қайрақты көлдерінің төңірегін жаз жайлап, қыс қыстаған.
Әлімұлы бірлестігіне кірген рулардың кейбір бөліктері Каспий теңізінің солтүстік алқабын, Жем, Темір, Сағыз, Ойыл, Қобда, Жайық өзендеріне дейін жайлап, Арал теңізінің атырабын, Мұғалжар тауының бөктерін, Сырдарияның төм. ағысындағы өлкелерді қыстаған. 1730–1743 жылға дейін Әлімұлы тайпасының білікті адамдары тәуелсіздікті қолдан бермейміз деп Әбілқайыр ханға қарсы болған. Бақтыбай батыр мен Сырлыбай би де көпке дейін келісімін бермей жүрсе де, ел іргесінің сөгілмеуін көздеп халыққа басу айтып, хан ұсынысын қолдауға көндірген. 1815-ші жылы Әлімұлы тайпасын қол астына қаратпақ болды. Екінші жағынан Ресей мен Хиуа қысты. Үш жақты езгіге шыдамаған Әлімұлы тәуелсіздік күресін бастады. Бұл Жанқожа батыр бастаған көтеріліске ұласты. Әлімұлы тайпасынан Жалаңтөс баһадүр мен Әйтеке биден бастап алты алашқа белгілі Шекті Мөңке би, Есет, Көтібар, Әулие Құл батыр, Сартай батыр, Жетес би, Ұранға шыққан Бақтыбай, Жылқыаман Отыншыұлы, Құлбарақ, Жанқожа, Ақтан, Алтай, Арал батырлар, қарасақал Ерімбет ақын, Нұртуған жырау, Жетес шешен, Әжібай, Сопақ, Мырзағұл, т.б. билер шыққан.
Дереккөздер
- «Қазақ Совет энциклопедиясы» (12 томдық), Алматы, 1972 – 1978;
- «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы, Алматы, 2001;
- «Маңғыстау» энциклопедиясына, Компьютерлік-баспа орталығы, 2007
« бұл тұлғаға қатысты шежіре бар: Әлімұлы |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Әlimuly Alshyn tajpasynan tarajtyn rular birlestigi Tanbasy Alshyn tanbasynyn kosarlaskan tүri El ishinde alty ata Әlim dep atalady Zhamanak Қaramashak Ajnyk Ұlanak Tegenbolat zhәne Tojkozha bolyp tarajdy Kishi zhүz kuramyna kiredi Әlimuly rularyӘlimuly rulary Әlimuly Қazak halkyn kuragan tajpalardyn biri Shezhire bojynsha Alshyn tajpasynan tarajdy kejde Қarakesek dep te atalady Әlimulynyn alty tarmagy bolganyna oraj el ishinde Alty Әlim dep te atajdy Belgili akyn Koldejbekuly Erimbet 1850 1911 shezhiresinde Әlimulyna Zhamanak Shekti Қaramashak Tortkara Ajnyk Қarasakal Ұlanak Қarakesek Shomen Shomekej Tojkozhany Kete zhatady Muny tarihshylar S Tolybekov H Madanov zertteushi kalasy Salgarauly shezhireshi Ө Ahmetov te kostajdy Әlimulynyn tarmagy altau bolganymen enshi alyp uranga shykkany torteu Olar Zhamanak Shekti Ұlanak Қarakesek Қaramashak Tortkara Ajnyk Қarasakal Әlimulynyn san zhagynan kobi Shekti men Tortkara Әlimulynyn үlkeni bolyp esepteletin shektini Ә Қonyratbaev O Smirnova sekildi galymdar bajlanystyrady Diuani lugat it tүrk shygarmasynda Shu ozeninin bojyndagy chekl tajpasy atalady Al Әlimuly birlestigine zhatkyzylatyn shomekej karakesek ketelerdin Batys Tүrik kagandygynyn kuramynda bolgany belgili Osyndaj zhoramaldardyn bәri Әlimuly tajpasynyn tarihyn terenge siltejdi Әlimuly Yrgyz ozeninin bojynan Қaratauga dejin koship baryp Syrdariyanyn tomengi agysyndagy Қuandariya Zhanadariya Қarakumdyn salalaryn Қulakshy Barby Қajrakty kolderinin toniregin zhaz zhajlap kys kystagan Әlimuly birlestigine kirgen rulardyn kejbir bolikteri Kaspij tenizinin soltүstik alkabyn Zhem Temir Sagyz Ojyl Қobda Zhajyk ozenderine dejin zhajlap Aral tenizinin atyrabyn Mugalzhar tauynyn bokterin Syrdariyanyn tom agysyndagy olkelerdi kystagan 1730 1743 zhylga dejin Әlimuly tajpasynyn bilikti adamdary tәuelsizdikti koldan bermejmiz dep Әbilkajyr hanga karsy bolgan Baktybaj batyr men Syrlybaj bi de kopke dejin kelisimin bermej zhүrse de el irgesinin sogilmeuin kozdep halykka basu ajtyp han usynysyn koldauga kondirgen 1815 shi zhyly Әlimuly tajpasyn kol astyna karatpak boldy Ekinshi zhagynan Resej men Hiua kysty Үsh zhakty ezgige shydamagan Әlimuly tәuelsizdik kүresin bastady Bul Zhankozha batyr bastagan koteriliske ulasty Әlimuly tajpasynan Zhalantos baһadүr men Әjteke biden bastap alty alashka belgili Shekti Monke bi Eset Kotibar Әulie Қul batyr Sartaj batyr Zhetes bi Ұranga shykkan Baktybaj Zhylkyaman Otynshyuly Қulbarak Zhankozha Aktan Altaj Aral batyrlar karasakal Erimbet akyn Nurtugan zhyrau Zhetes sheshen Әzhibaj Sopak Myrzagul t b biler shykkan Derekkozder Қazak Sovet enciklopediyasy 12 tomdyk Almaty 1972 1978 Қazak әdebieti enciklopediyasy Almaty 2001 Mangystau enciklopediyasyna Kompyuterlik baspa ortalygy 2007 bul tulgaga katysty shezhire bar ӘlimulyBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz