Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Хиуа (өзб. Xiva) — Өзбекстанның Хорезм облысындағы қаласы. Әмудария өзенінің сол жағалауында, теңіз деңгейінен 91 метр биіктікте, Үргеніш темір жолы стансасынан оңтүстік-батысқа қарай 30 км. жерде орналасқан. Халқы 51,2 мың (2004) адамға тең.
| Қала | |
| Хиуа | |
| өзб. Xiva | |
 Хиуаның дуалдары | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Облысы | |
|
| |
| Хәкімі | Даврон Аллакулиев |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 41°22′42″ с. е. 60°21′50″ ш. б. / 41.37833° с. е. 60.36389° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 41°22′42″ с. е. 60°21′50″ ш. б. / 41.37833° с. е. 60.36389° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | б.з.б. VI ғасыр |
| Орталығының биiктігі | 109 м |
| Климаты | күрт континенталды |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 89 500 адам (2017) |
| khiva.uz | |
Хиуа шекарасы | |
 Ортаққордағы санаты: Хиуа | |
Хиуа тарихы көне Хорезм мәдениетімен тығыз байланысты. Хиуа б. з. д. 1-мыңжылдықта дамыған Топыраққала, , , , Қырыққыз, т. б. қалалармен қатар аталады. Зерттеушілердің болжауынша, Хиуаның негізі б.з.б. 5 ғасырда қаланған. Бастапқыда әулеті мемлекеттерінің, кейіннен әулетінің қарамағында болды. Хиуаны 712 жылы арабтар жаулап алды. IX–X ғасырларда Хорезм мемлекетінің астанасы болып, біршама гүлденді.
Хиуа қаласында өз заманында Мұхаммед әл-Хорезми, Әбу Райхан әл-Бируни, Әбу Әли ибн Сина тәрізді ірі энциклопедияшы ғалымдар еңбек етті. Шыңғыс хан мен Әмір Темір заманында Хиуа қиратылып, талауға түсті. Хиуаның қайта гүлденген кезеңі 16 ғасырға сәйкес келеді. Бұл кезде қаланың ірі қорған қабырғалары, салтанатты сарайлар, мешіттер, мұнаралар, кесенелер салынып, архитектуралық ансамбль құрылды. XVII-ғасырда Хиуа Хиуа хандығының астанасы болды. 1842 жылы Хиуа хандығының билеушісі хан Хиуаның бір бөлігін арнайы дуалмен қоршатып, қаланың ол бөлігін Ишан қаласы деп атады. 19 ғасырда Хиуада көптеген медреселер мен мешіттер салынды. Әйгілі медреселердің қатарына көркем безендірілген ғимараты бар медресесі жатады. 1873 жылы Хиуаны орыс әскерлері басып алып, бүкіл Хиуа хандығымен бірге Ресей империясының протекторатына айналдырды. 1920–1924 жылы Хорезм Халық Кеңес Республикасының астанасы болды. 1967 жылы қаланың ескі бөлігі — Ишан қаласы қорыққа айналдырылды. 1995 жылы Хиуа ЮНЕСКО-ның шешіміне сай әлемдік мәдениеттегі ерекше орны бар қалалардың қатарына қосылды. 1997 жылы Хиуаның 2500 жылдық мерейтойы аталып өтті.
Дереккөздер
- "Қазақ Энциклопедиясы", 9 том
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Hiua ozb Xiva Өzbekstannyn Horezm oblysyndagy kalasy Әmudariya ozeninin sol zhagalauynda teniz dengejinen 91 metr biiktikte Үrgenish temir zholy stansasynan ontүstik batyska karaj 30 km zherde ornalaskan Halky 51 2 myn 2004 adamga ten ҚalaHiuaozb XivaHiuanyn dualdaryӘkimshiligiEl Өzbekstan ӨzbekstanOblysyHorezm oblysyHәkimiDavron AllakulievTarihy men geografiyasyKoordinattary41 22 42 s e 60 21 50 sh b 41 37833 s e 60 36389 sh b 41 37833 60 36389 G O Ya Koordinattar 41 22 42 s e 60 21 50 sh b 41 37833 s e 60 36389 sh b 41 37833 60 36389 G O Ya Қurylgan uakytyb z b VI gasyrOrtalygynyn biiktigi109 mKlimatykүrt kontinentaldyTurgyndaryTurgyny89 500 adam 2017 khiva uzHiuaHiua shekarasyOrtakkordagy sanaty Hiua Hiua tarihy kone Horezm mәdenietimen tygyz bajlanysty Hiua b z d 1 mynzhyldykta damygan Topyrakkala Қyrykkyz t b kalalarmen katar atalady Zertteushilerdin bolzhauynsha Hiuanyn negizi b z b 5 gasyrda kalangan Bastapkyda әuleti memleketterinin kejinnen әuletinin karamagynda boldy Hiuany 712 zhyly arabtar zhaulap aldy IX X gasyrlarda Horezm memleketinin astanasy bolyp birshama gүldendi Hiua kalasynda oz zamanynda Muhammed әl Horezmi Әbu Rajhan әl Biruni Әbu Әli ibn Sina tәrizdi iri enciklopediyashy galymdar enbek etti Shyngys han men Әmir Temir zamanynda Hiua kiratylyp talauga tүsti Hiuanyn kajta gүldengen kezeni 16 gasyrga sәjkes keledi Bul kezde kalanyn iri korgan kabyrgalary saltanatty sarajlar meshitter munaralar keseneler salynyp arhitekturalyk ansambl kuryldy XVII gasyrda Hiua Hiua handygynyn astanasy boldy 1842 zhyly Hiua handygynyn bileushisi han Hiuanyn bir boligin arnajy dualmen korshatyp kalanyn ol boligin Ishan kalasy dep atady 19 gasyrda Hiuada koptegen medreseler men meshitter salyndy Әjgili medreselerdin kataryna korkem bezendirilgen gimaraty bar medresesi zhatady 1873 zhyly Hiuany orys әskerleri basyp alyp bүkil Hiua handygymen birge Resej imperiyasynyn protektoratyna ajnaldyrdy 1920 1924 zhyly Horezm Halyk Kenes Respublikasynyn astanasy boldy 1967 zhyly kalanyn eski boligi Ishan kalasy korykka ajnaldyryldy 1995 zhyly Hiua YuNESKO nyn sheshimine saj әlemdik mәdeniettegi erekshe orny bar kalalardyn kataryna kosyldy 1997 zhyly Hiuanyn 2500 zhyldyk merejtojy atalyp otti Қala panoramasyҚala panoramasyDerekkozder Қazak Enciklopediyasy 9 tom Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet