Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Әбілпейіз сұлтан (толық есімі Әбілпейіз баһадүр сұлтан, жазба деректерде Абдулфеиз, Абулфаиз, Абулфеис, туған жылы белгісіз — 1783) — сұлтан, найман тайпасының құрамындағы қаракерей руының билеушісі. Әбілмәмбет ханның ұлы.
| Әбілпейіз баһадүр сұлтан | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 1744 — 1783 | ||
| Өмірбаяны | ||
| Діні | ислам | |
| Дүниеге келуі | белгісіз | |
| Қайтыс болуы | 1783 | |
| Әкесі | Әбілмәмбет хан | |
| Балалары | ұлдары: Бопы сұлтан Жошы сұлтан Шыңғыс Ағадай Шахмұхаммед | |
өңдеу  | ||
Өмірбаяны
1742 жылы әкесінің шешімімен жоңғар қонтайшысы Қалдан Сереннің ордасына аманат ретінде жіберілген. 1744 жылдың басында Жоңғариядан оралып, найман тайпасының құрамындағы қаракерей руының билеушісі атанды. Қол астындағы халықтың жерлері шығысында, алдымен, ойраттармен, кейін Цин империясымен шектесетін (Шыңғыстау тауы, Аягөз, Көкше, Шыңғыс, Шаған өзендері). 1757 жылы Абылай сұлтанмен бірге Цин империясымен дипломатиялық қарым-қатынас орнатып, Пекинге өз елшілігін аттандырған. Өмірінің соңына дейін Шыңжаң билеушілерімен саяси және экономикалық байланыстарды сақтап келді. 1760-шы жылдардың бірінші жартысында қол астындағы рулардың Ресеймен саяси және экономикалық байланыстардың тұрақтылығын қолдаған. 1762 жылдың қаңтарында ресей императоры ІІІ Петрге хат жолдап, қазақтардың Орталық Азиядан келген және орыс көпестерімен арасындағы сауда-саттықты жүзеге асыратын тұрақты айырбас сауда пунктін ұйымдастыруды өтінген. Сұлтанның өтінішіне сәйкес 1764 жылдың жазында Семипалатинск бекінісінен 15 шақырым жерде (Ертістің сол жағалауы) айырбас ауласы ашылып, жергілікті халыққа ресей, ортаазиялық, қашғар көпестерімен сауда-саттық жүргізуге мүмкіндік берді. Берік әрі батыл мінезімен ерекшеленгенімен (цин шенеуліктерінің анықтамасы бойынша «қыңыр, тәкаппар»), Әбілпейіз сұлтан, сонымен бірге, прагматикалық, парасатты адам ретінде танымал болды. Осы қасиеттердің арқасында ол 40 жыл бойы иеліктеріндегі қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтап, қол астындағы Орта жүз қазақтарының көршілерімен сауда-экономикалық байланыстарын дамыта алды. Сұлтанды жеке білген әскери инженер әрі танымал семейлік өлкетанушы И.Г.Андреевтің тұжырымдамасы бойынша, Әбілпейіз сұлтан Орта жүздегі ең беделді, ең ақылға қонымды тұлға болған. Әбілпейіз сұлтан 1783 жылы өз иеліктерінде қайтыс болды. Бір жылдан кейін Бопы сұлтан әкесін Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Йассауи кесенесінде жерлеген. Әбілпейіз сұлтан ұлдарының бізге белгілері: Бопы, Жошы, Шыңғыс, Ағадай, Шамамет.
Галерея
 |  |  |  |
Әдебиет
- Андреев И.Г. Описание Средней орды киргиз-кайсаков / Составление, транскрипция скорописи XVIII в. и комментарии И.В. Ерофеевой. Алматы., 1998.
- Аполлова Н.Г. Хозяйственное освоение Прииртышья в конце XVI - первой половине XIX вв. М.: Наука, 1976.
- Бөкейхан Ә. Таңдамалы. Букейхан А. Избранное / Гл. ред. Р. Нургалиев. Алматы, 1995.
- Ерофеева И.В. Эпистолярное наследие казахской правящей элиты 1675-1821 гг. Сборник исторических документов в 2-х томах/Автор проекта, введения, биографий ханов, научных комментариев; составитель и ответственный редактор И.В.Ерофеева. Алматы: АО "АБДИ Компани", 2014. - 696 с. + вкл. 44 с. — ISBN 978-9965-832-26-0.
- Коншин Н.Я. Материалы для истории Степного края // Памятная книжка Семипалатинской области на 1900 г. Семипалатинск, 1900. Вып. 4. С. 1-76.
- Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих, или киргиз-кайсацких орд и степей. Изд. 3-е / Сост. И.В. Ерофеева. Алматы, 2009.
Тағы қараңыз
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Әbilpejiz sultan tolyk esimi Әbilpejiz baһadүr sultan zhazba derekterde Abdulfeiz Abulfaiz Abulfeis tugan zhyly belgisiz 1783 sultan najman tajpasynyn kuramyndagy karakerej ruynyn bileushisi Әbilmәmbet hannyn uly Әbilpejiz baһadүr sultanLauazymyNajman tajpasynyn karakerej ruynyn sultany1744 1783ӨmirbayanyDini islamDүniege kelui belgisizҚajtys boluy 1783 1783 Әkesi Әbilmәmbet hanBalalary uldary Bopy sultan Zhoshy sultan Shyngys Agadaj Shahmuhammedondeu Өmirbayany1742 zhyly әkesinin sheshimimen zhongar kontajshysy Қaldan Serennin ordasyna amanat retinde zhiberilgen 1744 zhyldyn basynda Zhongariyadan oralyp najman tajpasynyn kuramyndagy karakerej ruynyn bileushisi atandy Қol astyndagy halyktyn zherleri shygysynda aldymen ojrattarmen kejin Cin imperiyasymen shektesetin Shyngystau tauy Ayagoz Kokshe Shyngys Shagan ozenderi 1757 zhyly Abylaj sultanmen birge Cin imperiyasymen diplomatiyalyk karym katynas ornatyp Pekinge oz elshiligin attandyrgan Өmirinin sonyna dejin Shynzhan bileushilerimen sayasi zhәne ekonomikalyk bajlanystardy saktap keldi 1760 shy zhyldardyn birinshi zhartysynda kol astyndagy rulardyn Resejmen sayasi zhәne ekonomikalyk bajlanystardyn turaktylygyn koldagan 1762 zhyldyn kantarynda resej imperatory III Petrge hat zholdap kazaktardyn Ortalyk Aziyadan kelgen zhәne orys kopesterimen arasyndagy sauda sattykty zhүzege asyratyn turakty ajyrbas sauda punktin ujymdastyrudy otingen Sultannyn otinishine sәjkes 1764 zhyldyn zhazynda Semipalatinsk bekinisinen 15 shakyrym zherde Ertistin sol zhagalauy ajyrbas aulasy ashylyp zhergilikti halykka resej ortaaziyalyk kashgar kopesterimen sauda sattyk zhүrgizuge mүmkindik berdi Berik әri batyl minezimen erekshelengenimen cin sheneulikterinin anyktamasy bojynsha kynyr tәkappar Әbilpejiz sultan sonymen birge pragmatikalyk parasatty adam retinde tanymal boldy Osy kasietterdin arkasynda ol 40 zhyl bojy ielikterindegi kogamdyk sayasi turaktylykty saktap kol astyndagy Orta zhүz kazaktarynyn korshilerimen sauda ekonomikalyk bajlanystaryn damyta aldy Sultandy zheke bilgen әskeri inzhener әri tanymal semejlik olketanushy I G Andreevtin tuzhyrymdamasy bojynsha Әbilpejiz sultan Orta zhүzdegi en bedeldi en akylga konymdy tulga bolgan Әbilpejiz sultan 1783 zhyly oz ielikterinde kajtys boldy Bir zhyldan kejin Bopy sultan әkesin Tүrkistan kalasyndagy Қozha Ahmet Jassaui kesenesinde zherlegen Әbilpejiz sultan uldarynyn bizge belgileri Bopy Zhoshy Shyngys Agadaj Shamamet GalereyaӘbilpejiz sultannyn Cin elshisi Nusanga haty 1758 Әbilpejiz sultannyn imperator III Petrge haty 1762 Әbilpejiz sultannyn Ile ambandaryna sheneulikterine haty 1771 Әbilpejiz sultannyn Tarbagataj kenesshisi Huej Linge haty 1781 ӘdebietAndreev I G Opisanie Srednej ordy kirgiz kajsakov Sostavlenie transkripciya skoropisi XVIII v i kommentarii I V Erofeevoj Almaty 1998 Apollova N G Hozyajstvennoe osvoenie Priirtyshya v konce XVI pervoj polovine XIX vv M Nauka 1976 Bokejhan Ә Tandamaly Bukejhan A Izbrannoe Gl red R Nurgaliev Almaty 1995 Erofeeva I V Epistolyarnoe nasledie kazahskoj pravyashej elity 1675 1821 gg Sbornik istoricheskih dokumentov v 2 h tomah Avtor proekta vvedeniya biografij hanov nauchnyh kommentariev sostavitel i otvetstvennyj redaktor I V Erofeeva Almaty AO ABDI Kompani 2014 696 s vkl 44 s ISBN 978 9965 832 26 0 Konshin N Ya Materialy dlya istorii Stepnogo kraya Pamyatnaya knizhka Semipalatinskoj oblasti na 1900 g Semipalatinsk 1900 Vyp 4 S 1 76 Levshin A I Opisanie kirgiz kazachih ili kirgiz kajsackih ord i stepej Izd 3 e Sost I V Erofeeva Almaty 2009 Tagy karanyzӘbilpejiz kesenesiBul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet